Του Κωνσταντίνου Ι. Γιαρέντη,
Η διαμόρφωση της εθνική ταυτότητας είναι συνήθως αποτέλεσμα χρόνιων
ζυμώσεων, ηθών, εθίμων, κοινής γλώσσας και, κυρίως, αναγνώρισης της
ετερότητας του ενός έθνους σε σχέση με το άλλο. Η γερμανική περίπτωση δεν
διαφέρει καθόλου από αυτό το μοτίβο.
Με το τέλος των Ναπολεόντειων πολέμων η Ευρώπη, ήταν συγκλονισμένη. Ο
χάρτης είχε αλλάξει εντελώς σε σχέση με αυτό που ήταν πριν από 20 χρόνια. Η
Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους, η ραχοκοκαλιά της
Ευρώπης ήταν εντελώς διαλυμένη, αντικατεστημένη από την Αυστριακή
Αυτοκρατορία και την Συνομοσπονδία του Ρήνου, το «τείχος» κρατιδίων που
δημιούργησε ο Μέγας Ναπολέων ενοποιώντας τα εκατοντάδες μικρότερα σε
μεγαλύτερα, δημιουργώντας έτσι μια προστασία για την Γαλλία. Από απέχθεια
και μόνον, στους Γερμανούς διαμορφώθηκε ένα αίσθημα ότι όλοι ανήκουν σε μία
«γερμανική πατρίδα», διαδικασία που εντατικοποιήθηκε λόγω της γαλλικής
κατοχής στις γερμανικές περιοχές.
Στην διαμόρφωση αυτής της πρώιμης εθνικής συνείδησης συνέβαλαν, πέραν της
τελωνειακής ένωσης (Zollverein) και οι διανοητές του περασμένου αιώνα, κυρίως
ο Χέρντερ, ο οποίος όρισε ως κριτήριο εθνικότητας την κοινή γλώσσα και τις
παραδόσεις, και ο Φίχτε, μέσω των παγγερμανικών θεωριών του όπως εξέφρασε
στους Λόγους προς το γερμανικό Έθνος (Reden an die deutsche Nation, 1808).
Στο συνέδριο της Βιέννης, όμως, το αίσθημα αυτό παραγκωνίστηκε μπροστά στο
πάθος για επαναφορά των παλαιών καθεστώτων στην εξουσία, αρκούμενο μόνο
να παραχωρήσει σε 36 από τους 400 ηγεμόνες που ήταν προ-Ναπολέοντος το
σύνολο της ηγεμονίας τους. 33 χρόνια πέρασαν από το Συνέδριο της Βιέννης,
ώστε να έρθει το “annum mirabilem” του 1848. Φιλελεύθερες επαναστάσεις
ξέσπασαν παντού στην Ευρώπη, ενώ χαρακτηριστικό είναι ότι στα 38 γερμανικά
βασίλεια (36 συν την Πρωσία και την Αυστρία) εκτός από τα αιτήματα
συντάγματος, είχαν και εθνικιστικές τάσεις, στην Αυστρία αποσχιστικές και στην
«Γερμανία» ενωτικές. Τον Μάρτιο του 1848 ο Πρώσος βασιλιάς υπόσχεται
σύνταγμα σε όλους τους Γερμανούς και συγκαλεί την Δίαιτα της Φρανκφούρτης
με σκοπό την σύνταξη ενός συντάγματος για όλους τους Γερμανούς εντός της
Γερμανικής Συνομοσπονδίας (εξαιρουμένης της αυστριακής κυριαρχίας). Είναι
αξιοσημείωτο ότι ο λόγος γίνεται για ένα και μόνο σύνταγμα, δηλαδή όλοι οι
Γερμανοί θα υπόκεινται στους ίδιους νόμους και θα είναι όλοι ίσοι απέναντι σε
αυτούς χωρίς προνόμια για τις άρχουσες τάξεις.
Κατά την διάρκεια των διαβουλεύσεων της Δίαιτας ανακύπτει ένα ζήτημα που θα
μείνει στην ιστορία ως το Deutsche Frage, το γερμανικό ερώτημα. Η συγκρότηση
της Βουλής αποτελείτο κυρίως από διανοητές, χωρίς εμπειρία στην πολιτική ζωή,
οι οποίοι, παρασυρμένοι από μία ρομαντική ορμή αντιμετωπίζουν αμέσως μια
σειρά από προβλήματα: το Γερμανικός Reich θα είναι ενιαίο ή ομοσπονδιακό και, στην δεύτερη περίπτωση, με κεντρικά οργανωμένη κυβέρνηση ή όχι; Το
πολίτευμα θα είναι μοναρχία ή δημοκρατία, και, στην πρώτη περίπτωση, ποιος
θα κυβερνήσει; Πέραν αυτών, όμως, παρατηρήθηκε και μια «κομματικοποίηση»
των βουλευτών. Κατά την διάρκεια των συζητήσεων δημιουργούνται δύο
ιδεολογικά στρατόπεδα, το ένα υποστήριζε την Kleindeutschland (μικρή
Γερμανία) και το άλλο την Großdeutschland (Μεγάλη Γερμανία). Ουσιαστικά το
ερώτημα είναι: «Αν ενοποιηθεί η Γερμανία, να περιλαμβάνει τις κτήσεις της
Αυστριακής Αυτοκρατορίας (δηλαδή στα σύνορα θα εντάσσονταν και μη
Γερμανοί) ή θα εξαιρείτο η Αυστρία, αφήνοντας, έτσι, έξω τους Αυστριακούς;» Εν
τέλει υπερίσχυσε η πρώτη άποψη.
Μέσα από τις συνεδρίες αναδείχθηκε ένας παθιασμένος νεαρός, ένας Junker
(αριστοκράτες γαιοκτήμονες από την Πρωσία) από την Πομμερανία, ένας
συντηρητικός με όραμα που, όπως απέδειξε η ιστορία, είχε πάντοτε ένα σχέδιο.
Το όνομά του, Otto von Bismark.
Συνέχεια στο Μέρος Β΄…
