Της Μαριτίνας Λάππα,
Την περίοδο της άνοιξης, πολλοί από εμάς ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα γνώριμο και ιδιαίτερα ενοχλητικό φαινόμενο: τις αλλεργίες. Το φτέρνισμα γίνεται αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας, καθώς η γύρη και άλλα μικρά σωματίδια που απελευθερώνονται από τους φυτικούς οργανισμούς, εισχωρούν στη ρινική κοιλότητα, προκαλώντας πολλαπλά «αψού». Ποιος να περίμενε, όμως, ότι εκτός από τη γύρη των φυτών, η απότομη έκθεση στο έντονο φως μπορεί να έχει την ίδια —ενοχλητική— αντίδραση;
Το σύνδρομο ACHOO ( Autosomal-Dominant Compelling Helio-Ophthalmic Outburst Syndrome ), είναι μία κατάσταση νευρολογικής φύσεως κατά την οποία το άτομο φτερνίζεται διαδοχικά συνήθως μέχρι τρεις φορές, όταν μεταβεί απότομα από την συσκότιση, σε έντονα φωτεινό περιβάλλον, όπως αυτό που εκτίθεται στο ηλιακό φως. Το εν λόγω σύνδρομο φαίνεται να είναι κληρονομικό και ο τύπος κληρονομικότητας του αυτοσωμικός επικρατής, δηλαδή αρκεί μόνο ένα υπεύθυνο αλληλόμορφο για την εμφάνιση του συνδρόμου. Τα τελευταία δεδομένα δείχνουν ότι πρόκειται για ένα πολυγονιδιακό γνώρισμα, δηλαδή για έναν φαινότυπο ο οποίος καθορίζεται από περισσότερα από ένα γονίδια, αν και ακόμα δεν έχουν ταυτοποιηθεί με εγκυρότητα τα σχετιζόμενα γονίδια.
Μιας και η κατάσταση αυτή δεν επιφέρει σοβαρά συμπτώματα, δεν υπάρχουν πρόσφατες έρευνες που να επικεντρώνονται στην ανακάλυψη της ακριβούς αιτίας πρόκλησης αυτού του αντανακλαστικού. Ωστόσο, έχουν προταθεί μερικές θεωρίες για το πώς πιθανότατα λειτουργεί ο μηχανισμός εμφάνισης του συνδρόμου. Όλες οι προτεινόμενες ιδέες προσπαθούν να αποκωδικοποιήσουν τον τρόπο με τον οποίο ένα οπτικό ερέθισμα, όπως το ηλιακό φως, μπορεί να ενεργοποιήσει μια αντανακλαστική, κινητική αντίδραση, όπως το φτέρνισμα, και συγκλίνουν προς το συμπέρασμα ότι πίσω από αυτή την περίεργη παθολογία, κρύβεται κάποιο «μπλέξιμο στα καλώδια» του νευρικού συστήματος.
Η υπόθεση που υποστηρίζεται πιο σθεναρά από την επιστημονική κοινότητα εξηγεί αυτό το σύνδρομο με την ερμηνεία ότι τα σήματα που δέχεται το οπτικό νεύρο ύστερα από την έκθεση του οργανισμού στο έντονο φως, καταλήγουν να επηρεάζουν τον πυρήνα του τρίδυμου νεύρου. Με άλλα λόγια, φαίνεται ότι προκαλείται μια σύγχυση στην μεταφορά των ηλεκτρικών σημάτων μεταξύ των νευρικών οδών του οπτικού και του τρίδυμου νεύρου.
Το οπτικό νεύρο, είναι ουσιαστικά υπεύθυνο για την μεταφορά του οπτικού ερεθίσματος από τον οφθαλμό προς τον εγκέφαλό. Από την άλλη, το τρίδυμο νεύρο ευθύνεται για την αντανακλαστική αντίδραση του φτερνίσματος. Ύστερα από ανίχνευση ερεθίσματος στη ρινική κοιλότητα, το τρίδυμο νεύρο στέλνει μήνυμα στον εγκέφαλο ώστε να ενεργοποιήσει όλους τους μύες που απαιτούνται για το φτέρνισμα. Ανατομικά, το οπτικό νεύρο βρίσκεται κοντά με το τρίδυμο και έτσι η υπόθεση υποστηρίζει ότι, στα άτομα που παρουσιάζουν αυτή την αντίδραση, η μία νευρική οδός επηρεάζει, διεγείρει και ενεργοποιεί την άλλη. Σαν αποτέλεσμα, μόλις το οπτικό νεύρο δεχθεί ερέθισμα, ενεργοποιεί το αντανακλαστικό του φτερνίσματος, ύστερα από την αλληλεπίδραση με τον πυρήνα του τρίδυμου νεύρου.
Όπως γίνεται κατανοητό, η πολυπλοκότητα του νευρικού συστήματος και η εξαιρετικά γρήγορη ταχύτητα, με την οποία «ταξιδεύουν» τα μηνύματα δια μέσω των νευρώνων, έχουν σε μερικές περιπτώσεις, ως αποτέλεσμα την εμφάνιση ευαισθησίας στην αλληλεπίδραση και στην επικοινωνία μεταξύ των νευρικών κυττάρων. Κατά συνέπεια, η επικρατέστερη άποψη για το σύνδρομο ACHOO, σχετικά με το αιτιολογικό του υπόβαθρο, φαίνεται να περιλαμβάνει συνδυασμό γενετικών παραγόντων, ενώ η ανατομική εγγύτητα των κρανιακών νεύρων που ελέγχουν τα νεοεισερχόμενα οπτικά ερεθίσματα και την αντανακλαστική αντίδραση του φτερνίσματος, φαίνεται να διαδραματίζει καίριο ρόλο
Αυτό που πρέπει να επισημάνουμε είναι ότι το φτέρνισμα που είναι αποτέλεσμα φωτεινού ερεθίσματος, δεν συγκαταλέγεται στις αλλεργίες. Πρόκειται απλώς για ένα περίεργο, ίσως λίγο αστείο και ενοχλητικό σύνδρομο, χωρίς σοβαρές επιπλοκές και συμπτώματα. Άτομα με σύνδρομο ACHOO πρέπει να δείχνουν περισσότερη προσοχή, σε περίπτωση που η επαγγελματική τους ιδιότητα απαιτεί άριστο συνδυασμό όρασης και αντανακλαστικών, όπως οι πιλότοι. Ομοίως, οι οδηγοί με αυτό το σύνδρομο καλούνται να διαχειρίζονται αυτή την αντανακλαστική αντίδραση, ιδίως στις περιπτώσεις που εξέρχονται στο φως, ύστερα από την διάσχιση, για παράδειγμα, μιας σήραγγας.
Για τα άτομα που παρουσιάζουν τον εν λόγω φαινότυπο, προτείνεται η χρήση γυαλιών ηλίου και καπέλου, προκειμένου να ελαχιστοποιήσουν την πιθανότητα το εισερχόμενο φωτεινό ερέθισμα, να ενεργοποιήσει την αντανακλαστική αντίδραση του φτερνίσματος. Ολοκληρώνοντας, αναμένουμε από την επιστημονική κοινότητα τη διεξαγωγή στοχευμένης μελέτης και έρευνας που θα μας δώσει τεκμηριωμένες και έγκυρες απαντήσεις για την αιτιολογική βάση, το γενετικό υπόβαθρο και τον ακριβή μηχανισμό αυτού του ενδιαφέροντος συνδρόμου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Management of the photic sneeze reflex utilising the philtral pressure technique, Nature, διαθέσιμο εδώ
- ACHOO Syndrome, NIH, διαθέσιμο εδώ
