Της Μαρίας Μανουσίδου,
Στον σημερινό υπερσυνδεδεμένο κόσμο, η αποφυγή της Meta είναι σχεδόν αδύνατη. Είτε ανταλλάζεις μηνύματα στο WhatsApp, κάνεις scroll στο Instagram, δημοσιεύεις στο Facebook ή αναδύεσαι στους ωκεανούς του Threads, είναι πολύ πιθανό να χρησιμοποιείς πλατφόρμες που ανήκουν στον ίδιο τεχνολογικό κολοσσό. Από τότε που η Facebook μετονομάστηκε σε Meta το 2021, η εταιρεία έχει επεκταθεί πολύ πέρα από τον αρχικό της σκοπό — πλέον κυριαρχεί στο οικοσύστημα των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, διαμορφώνοντας τον τρόπο, με τον οποίο δισεκατομμύρια άνθρωποι επικοινωνούν, ενημερώνονται και χτίζουν την ψηφιακή τους ταυτότητα. Οι πλατφόρμες της είναι καλοσχεδιασμένες, εθιστικές και βαθιά ενσωματωμένες στην καθημερινότητά μας. Πίσω όμως από αυτήν την ευκολία, κρύβεται μια ανησυχητική συγκέντρωση εξουσίας. Μήπως αυτή η «πρόοδος» είναι στην πραγματικότητα μια σιωπηλή εισβολή στον κοινωνικό και προσωπικό μας χώρο;
Η Meta Platforms Inc., γνωστή παλαιότερα ως Facebook Inc., είναι μία από τις πιο ισχυρές τεχνολογικές εταιρείες στον κόσμο. Ιδρύθηκε το 2004 από τον Μαρκ Ζάκερμπεργκ και ξεκίνησε ως ένα κοινωνικό δίκτυο για φοιτητές, αλλά επεκτάθηκε ραγδαία σε παγκόσμια κλίμακα. Με την πάροδο των ετών, η εταιρεία εξαγόρασε βασικές πλατφόρμες όπως το Instagram (2012), το WhatsApp (2014) και την Oculus VR (2014), επεκτείνοντας την επιρροή της στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι επικοινωνούν και αλληλεπιδρούν διαδικτυακά.
Το 2021, η Facebook μετονομάστηκε σε Meta, σηματοδοτώντας μια στρατηγική στροφή προς την κατασκευή του “metaverse” — ενός εικονικού, καθηλωτικού περιβάλλοντος όπου οι χρήστες μπορούν να κοινωνικοποιούνται, να εργάζονται και να ψυχαγωγούνται μέσω ψηφιακών προσωπικοτήτων. Κάτω από την ομπρέλα της Meta βρίσκονται πλέον οι κυρίαρχες πλατφόρμες Facebook, Instagram, WhatsApp, Messenger και πιο πρόσφατα το Threads. Στόχος της εταιρείας δεν είναι πλέον απλώς η σύνδεση, αλλά η διαμόρφωση του ίδιου του ψηφιακού μας μέλλοντος.
Η Meta διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη σύγχρονη οικονομία της προσοχής, σχεδιάζοντας πλατφόρμες που κρατούν τους χρήστες διαρκώς συνδεδεμένους. Μέσω ισχυρών αλγορίθμων, εφαρμογές όπως το Instagram και το Facebook εξατομικεύουν τις ροές περιεχομένου ώστε να μεγιστοποιούν τον χρόνο κύλισης, καθιστώντας δύσκολη την αποσύνδεση. Οι ίδιοι αλγόριθμοι καθορίζουν τι γίνεται τάση, ποιες φωνές ενισχύονται και ποια πληροφορία προβάλλεται. Έτσι, η Meta δεν απλώς αντανακλά το τι είναι δημοφιλές — το διαμορφώνει. Από viral προκλήσεις μέχρι πολιτικές αφηγήσεις, η Meta επηρεάζει την παγκόσμια κοινή γνώμη. Με δισεκατομμύρια χρήστες στις πλατφόρμες της, έχει γίνει ο βασικός ρυθμιστής της διαδικτυακής προσοχής και κουλτούρας.
Η κυριαρχία της Meta στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνοδεύεται από μεγάλο κόστος — ειδικά όσον αφορά την προστασία των δεδομένων και την αγορά. Κάθε μία από τις πλατφόρμες της συλλέγει τεράστιες ποσότητες προσωπικών πληροφοριών: από τη συμπεριφορά και την τοποθεσία των χρηστών μέχρι προσωπικά μηνύματα και δεδομένα αναγνώρισης προσώπου. Αυτά τα δεδομένα τροφοδοτούν ισχυρά συστήματα στόχευσης διαφημίσεων, καθιστώντας τη Meta μία από τις πιο κερδοφόρες, αλλά και πιο αμφιλεγόμενες εταιρείες παγκοσμίως.
Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι λειτουργεί σαν μονοπώλιο, χρησιμοποιώντας το μέγεθος και την επιρροή της για να συντρίψει ή να εξαγοράσει ανταγωνιστές πριν γίνουν απειλή (π.χ. Instagram, WhatsApp). Στις ΗΠΑ έχουν κατατεθεί αγωγές κατά της Meta, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επιβάλει πρόστιμα ρεκόρ για παραβιάσεις ιδιωτικότητας και κατάχρηση αγοράς. Οι ρυθμιστικές αρχές παγκοσμίως αμφισβητούν αν μία εταιρεία πρέπει να ελέγχει τόσο μεγάλο μέρος της διαδικτυακής επικοινωνίας και δημόσιας συζήτησης. Καθώς η Meta μεγαλώνει, αυξάνονται και οι ανησυχίες για την ανεξέλεγκτη επιρροή της.
Παρόλο που η Meta κυριαρχεί στον χώρο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, έχουν εμφανιστεί αρκετές μικρότερες ή αποκεντρωμένες πλατφόρμες ως εναλλακτικές. Παραδείγματα αποτελούν το Mastodon, ένα αποκεντρωμένο δίκτυο που δίνει έμφαση στον έλεγχο από τον χρήστη, το Bluesky, ένα ανοιχτό κοινωνικό πρωτόκολλο που στοχεύει στη διαφάνεια, και το BeReal, που προσφέρει μια πιο αυθεντική και λιγότερο επιμελημένη κοινωνική εμπειρία. Παρά τις καινοτόμες δυνατότητές τους, αυτές οι πλατφόρμες αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσκολίες.
Συχνά δυσκολεύονται να προσελκύσουν και να διατηρήσουν μεγάλο αριθμό χρηστών, καθώς οι πλατφόρμες της Meta επωφελούνται από το φαινόμενο των δικτύων — όσο περισσότεροι είναι οι χρήστες σε Facebook ή Instagram, τόσο πιο πολύτιμες γίνονται. Οι χρήστες βιώνουν επίσης μια ψευδαίσθηση επιλογής, μεταβαίνοντας μεταξύ εφαρμογών της Meta όπως το Instagram και το Threads, αλλά παραμένοντας στο ίδιο οικοσύστημα. Επιπλέον, πολλές εναλλακτικές δεν διαθέτουν τους οικονομικούς πόρους και την υποδομή διαφήμισης για να ανταγωνιστούν σε μεγάλη κλίμακα. Ενώ οι εναλλακτικές προσφέρουν σημαντικές καινοτομίες στον χώρο των κοινωνικών δικτύων, η τεράστια εμβέλεια και η ενσωμάτωση της Meta καθιστούν δύσκολο τον σοβαρό ανταγωνισμό.
Η εκτεταμένη παρουσία της Meta στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει αναδιαμορφώσει τον τρόπο που συνδεόμαστε, επικοινωνούμε και καταναλώνουμε πληροφορίες. Παρόλο που οι πλατφόρμες της προσφέρουν μοναδική ευκολία και καινοτομία, η συγκέντρωση εξουσίας σε μία εταιρεία εγείρει σοβαρά ερωτήματα σχετικά με την ιδιωτικότητα, την επιλογή και τον έλεγχο. Καθώς η Meta συνεχίζει να επεκτείνεται σε κάθε γωνιά της ψηφιακής μας ζωής, χρήστες και ρυθμιστικές αρχές πρέπει να παραμένουν σε εγρήγορση και να απαιτούν διαφάνεια και λογοδοσία. Το μέλλον της διαδικτυακής κοινωνικής αλληλεπίδρασης εξαρτάται όχι μόνο από την τεχνολογική πρόοδο, αλλά και από τη διατήρηση ενός ισορροπημένου ψηφιακού οικοσυστήματος όπου προστατεύονται η ποικιλία, ο ανταγωνισμός και τα δικαιώματα των χρηστών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Meta wiil cease political ads in European Union by Fall, blaming block’s new rules, apnews.com, διαθέσιμο εδώ
