Της Δήμητρας Νικολοπούλου,
Η Σλοβακία ανακοίνωσε την Παρασκευή 18 Ιουλίου 2025 την απόφασή της να άρει το βέτο που είχε επιβάλει στην υιοθέτηση του 18ου πακέτου κυρώσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά της Ρωσίας, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την οριστική έγκρισή του. Η απόφαση αυτή αποτέλεσε καρπό έντονων διαβουλεύσεων μεταξύ της σλοβακικής κυβέρνησης και των ευρωπαϊκών θεσμών, με έμφαση στην εξασφάλιση ενεργειακής και νομικής προστασίας για τη Μπρατισλάβα.
Η αρχική αντίσταση της Σλοβακίας είχε προκαλέσει ανησυχία και αμηχανία στις Βρυξέλλες, καθώς η ενότητα των κρατών-μελών δοκιμαζόταν σε μια κρίσιμη συγκυρία. Ο Πρωθυπουργός της χώρας, Robert Fico, γνωστός για τη ρεαλιστική προσέγγισή του και τη συχνά επικριτική στάση απέναντι στις ευρωπαϊκές κυρώσεις, είχε χαρακτηρίσει την πρόταση «ανεύθυνη» και «ασύμβατη με τα εθνικά συμφέροντα της Σλοβακίας». Είχε τονίσει ότι η ενεργειακή εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο παραμένει καθοριστική για την οικονομική και κοινωνική σταθερότητα της χώρας του.
Το νέο πακέτο κυρώσεων, το οποίο είχαν σχεδιάσει οι αρμόδιες υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υπό την καθοδήγηση του Josep Borrell, περιελάμβανε μεταξύ άλλων ενισχυμένες περιοριστικές ρυθμίσεις σε βασικούς τομείς της ρωσικής οικονομίας. Ειδικότερα, στοχεύει σε τραπεζικούς και ενεργειακούς κολοσσούς της Ρωσίας, επεκτείνει τις απαγορεύσεις εξαγωγών τεχνολογικών προϊόντων και εισάγει νέα εργαλεία για την αποτροπή της παράκαμψης των κυρώσεων μέσω τρίτων χωρών. Επιπλέον, προωθείται η στρατηγική απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο μέχρι το 2028, με ενίσχυση των εναλλακτικών ενεργειακών διαδρόμων και αποθεμάτων.
Η Σλοβακία αντέδρασε σε αυτό το σχέδιο ζητώντας συγκεκριμένες εγγυήσεις. Οι αρχές της χώρας ζήτησαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή γραπτές διαβεβαιώσεις ότι η έξοδος από τις υφιστάμενες συμβάσεις με τη ρωσική Gazprom δεν θα έχει νομικές επιπτώσεις για τη χώρα. Παράλληλα, απαίτησαν τη δημιουργία κοινοτικών αποθεμάτων φυσικού αερίου, την ενεργοποίηση μηχανισμών απορρόφησης αυξήσεων στην τιμή ενέργειας, καθώς και τη μείωση των χρεώσεων στα δίκτυα μεταφοράς, που θεωρούνται ιδιαίτερα επιζήμιες για κράτη της Κεντρικής Ευρώπης.
Μετά από εντατικές συζητήσεις και πίεση από ευρωπαϊκές πρωτεύουσες όπως το Βερολίνο και το Παρίσι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε στην αποστολή επιστολής προς τον Robert Fico, διαβεβαιώνοντάς τον ότι η ΕΕ αναγνωρίζει τις ενεργειακές ιδιαιτερότητες της Σλοβακίας. Η επιστολή, σύμφωνα με διαρροές στον ευρωπαϊκό Τύπο, περιλάμβανε δέσμευση για νομική υποστήριξη της Σλοβακίας σε ενδεχόμενες νομικές διενέξεις, αλλά και τεχνική βοήθεια στη μετάβαση προς πιο βιώσιμες μορφές ενέργειας.
Επιπλέον, η Επιτροπή υποσχέθηκε χρηματοδότηση για την αναβάθμιση της διασυνδεσιμότητας του σλοβακικού ενεργειακού δικτύου, καθώς και πρόσβαση σε κοινοτικούς πόρους για τη στήριξη καταναλωτών και επιχειρήσεων που ενδέχεται να πληγούν από τη μεταβατική περίοδο.
Μετά τη λήψη των εγγυήσεων, ο Fico δήλωσε δημόσια ότι η Σλοβακία θεωρεί πλέον πως οι ανησυχίες της ελήφθησαν σοβαρά υπόψη. «Δεν επιθυμούμε να είμαστε εμπόδιο σε μια κοινή ευρωπαϊκή προσπάθεια, αρκεί να μη θυσιάζονται τα εθνικά μας συμφέροντα στο όνομα συμβολικών πολιτικών αποφάσεων», ανέφερε σε δήλωσή του προς τον Τύπο.
Η εξέλιξη αυτή έγινε δεκτή με ανακούφιση στις Βρυξέλλες. Εκπρόσωποι της Επιτροπής και διπλωματικές πηγές αναγνώρισαν ότι η στάση της Σλοβακίας αποτέλεσε ένα δύσκολο, αλλά τελικά γόνιμο σημείο επαφής ανάμεσα στον ρεαλισμό και την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Ο Josep Borrell εξέφρασε την ικανοποίησή του για τη θετική κατάληξη των διαπραγματεύσεων, επισημαίνοντας ότι η ΕΕ έδειξε για ακόμη μια φορά πως μπορεί να υπερβαίνει τις διαφορές της με διάλογο και συνεργασία.
Το νέο πακέτο κυρώσεων προβλέπει συνολικά περισσότερους από 100 νέους περιορισμούς και καταχωρήσεις φυσικών και νομικών προσώπων στις λίστες κυρώσεων. Επίσης, επεκτείνεται η απαγόρευση πρόσβασης ρωσικών τραπεζών στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, καθώς και οι περιορισμοί στις εξαγωγές υλικών και εξοπλισμού που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη ρωσική αμυντική βιομηχανία. Έμφαση δίνεται επίσης στην ενίσχυση της επιτήρησης των εξαγωγών προς τρίτες χώρες, ώστε να περιοριστούν οι προσπάθειες της Ρωσίας να παρακάμψει τα ευρωπαϊκά μέτρα μέσω έμμεσων διαδρομών.
Η απόφαση της Σλοβακίας να αποσύρει το βέτο της μπορεί να ιδωθεί ως παράδειγμα του πώς η ΕΕ μπορεί να λειτουργήσει ως ευέλικτος πολιτικός μηχανισμός, που λαμβάνει υπόψη τις ανησυχίες των κρατών-μελών χωρίς να υπονομεύει τη συλλογική της πορεία. Παράλληλα, αναδεικνύεται η ανάγκη δημιουργίας ενός πιο ανθεκτικού και συντονισμένου ευρωπαϊκού ενεργειακού πλαισίου, ώστε η Ένωση να μην εξαρτάται από προμηθευτές που αποτελούν γεωπολιτική απειλή.
Καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται και η ΕΕ αναζητά τρόπους να διατηρήσει την πίεση κατά της Μόσχας, η έγκριση του 18ου πακέτου κυρώσεων σηματοδοτεί τη βούληση της Ένωσης να επιμείνει στη στρατηγική της απομόνωσης του Κρεμλίνου. Η περίπτωση της Σλοβακίας δείχνει πως, ακόμα και όταν υπάρχουν εντάσεις και αντικρουόμενα συμφέροντα, μπορεί να υπάρξει συνεννόηση που να εξυπηρετεί το κοινό καλό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- EU fails to approve new Russia sanctions, ball now in Slovakia’s court, says EU foreign chief, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- EU-Russia sanctions and Ukraine updates – live, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- EU offers Slovakia reassurances on Russian gas exit, letter shows, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Slovakia to stop blocking new EU sanctions on Russia, Deutsche Welle (DW), διαθέσιμο εδώ
