Της Αναστασίας Σιαμίδη,

Σε έναν κόσμο που αλλάζει διαρκώς, πολλά από τα κοινωνικά καλούπια παραμένουν ακλόνητα. Τα στερεότυπα —γενικεύσεις που συχνά βασίζονται σε μισές αλήθειες ή και πλήρεις ανακρίβειες— διαμορφώνουν απόψεις, περιορίζουν συμπροφορές και καθορίζουν πορείες ζωής. Η επίδρασή τους, όμως, δεν είναι ορατή. Αντιθέτως, λειτουργούν διαβρωτικά, ασκώντας αυτό που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε σιωπηλή βία.

Η σιωπηλά βία δεν περιέχει κραυγές ή χτυπήματα, δεν αφήνει σημάδια στο σώμα, αλλά στο μυαλό και στην ψυχή. Είναι αόρατη πίεση που σε κάνει να νιώθεις ανεπαρκής, ανεπιθύμητος ή «λάθος» επειδή δεν ταιριάζεις με τις προσδοκίες των άλλων. Είναι η καθημερινή υπενθύμιση πως «πρέπει» να είσαι κάτι που δεν είσαι—επειδή έτσι σε βλέπει η κοινωνία.

Τα στερεότυπα που αποτελούν ένα σύνολο δομών από πεποιθήσεις για τα χαρακτηριστικά μελών που ανήκουν σε κάποιες κοινωνικές ομάδες, είναι στενά συνδεδεμένα με την προκατάληψη και συχνά οδηγούν σε διακρίσεις. Παρόλο που συχνά φαίνονται αθώα ακόμη και χιουμοριστικά, έχουν τη δύναμη να χτίζουν τείχη ανάμεσα στους ανθρώπους. Είναι ικανά να μετατρέψουν τη διαφορετικότητα σε απειλή και να φυλακίσουν τα άτομα σε ρόλους που δεν επέλεξαν. Συχνά συναντάμε τα στερεότυπα ότι ο μετανάστης είναι φτωχός ή επικίνδυνος, ότι ο άνδρας «πρέπει» να είναι σκληρός ή ότι οι ομοφυλόφιλοι είναι εκκεντρικοί. Αυτές οι λεγόμενες «ταμπέλες» επηρεάζουν την εκπαίδευση, την εργασία, τις κοινωνικές σχέσεις— όλη τη ζωή ενός ανθρώπου.

Η εσωτερίκευση των στερεοτύπων οδηγεί πολλούς ανθρώπους να αμφισβητούν τον εαυτό τους. Μπορεί να περιορίσουν τις φιλοδοξίες τους, να προσπαθήσουν να «χωρέσουν» κάπου που δεν τους ταιριάζει. Αυτή η συνεχής προσπάθεια συμμόρφωσης, είναι ψυχοφθόρα καθώς η ψυχική φθορά, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η κατάθλιψη και η κοινωνική απομόνωση είναι μερικές από τις πληγές που αφήνει πίσω της αυτή η βία— χωρίς ποτέ να ακουστεί.

Το πρώτο και το πιο σημαντικό βήμα είναι η αναγνώριση, καθώς όσο περισσότερο αναφερόμαστε στη σιωπηλή βία, τόσο λιγότερη εξουσία της δίνουμε. Καλούμαστε να μάθουμε να αμφισβητούμε τα στερεότυπα, να ακούμε ενεργά τους άλλους και να καλλιεργούμε την ενσυναίσθηση. Η παιδεία, η τέχνη, ο διάλογος καθώς και η καθημερινή στάση ζωής μας είναι τα πιο ισχυρά «όπλα» μας απέναντι στη σιωπηλή βία. Δεν αρκεί να μην είμαστε ρατσιστές, σεξιστές ή ομοφοβικοί— πρέπει να είμαστε ενεργά αντιρατσιστές, αντισεξιστές, υποστηρικτικοί και αλληλέγγυοι.

Η σιωπηλή βία των στερεοτύπων είναι αθόρυβη αλλά αφήνει ουλές. Αν επιθυμούμε να ζήσουμε σε έναν κόσμο, πρέπει να μάθουμε να τη βλέπουμε και να την καταπολεμούμε, κάθε μέρα.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ