Η νομική φύση των αθλητικών σωματείων

Του Δημήτρη Διδασκάλου,

Η οργάνωση των αθλητικών σωματείων στην Ελλάδα αποτελεί ένα ενδιαφέρον νομικό ζήτημα, κυρίως λόγω της ιδιαίτερης νομικής φύσεως των σωματείων αυτών. Διέπονται παράλληλα από κανόνες του ιδιωτικού, αλλά και του δημοσίου δικαίου. Κατά κανόνα, η λειτουργία τους καθορίζεται από τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα για τα σωματεία (78 επ.) και από τον ειδικό αθλητικό νόμο 2725/1999, ο οποίος ορίζει ότι αθλητικό σωματείο είναι το ερασιτεχνικό νομικό πρόσωπο που επιδιώκει την άθληση και τη συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες με βάση το καταστατικό του και τις διατάξεις του ΑΚ.

Πρόκειται, έτσι, για ιδιωτικού δικαίου σωματεία, τα οποία ιδρύονται με βάση τα άρθρα 78 επ. του ΑΚ, απαιτούν την κατάρτιση καταστατικού, εγγραφή στο βιβλίο σωματείων του Πρωτοδικείου της περιοχής τους και δημοσίευση της σχετικής απόφασης. Αυτό που τα διαφοροποιεί από τα υπόλοιπα κοινά σωματεία του ΑΚ είναι η κτήση της αθλητικής δραστηριότητας, η οποία εξαρτάται από την χορήγηση ειδικής αθλητικής αναγνώρισης από την Γενική Γραμματεία Αθλητισμού σύμφωνα με το άρθρο 8 του ν. 2725/1999. Από την μια πλευρά, λοιπόν, τα αθλητικά σωματεία έχουν ιδιωτική νομική προσωπικότητα, μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα και τελούν υπό την αρχή της αυτορρύθμισης, ενώ από την άλλη πλευρά η ένταξή τους στο επίσημο αθλητικό σύστημα τα υποβάλλει σε κανόνες δημοσίου δικαίου και κρατική εποπτεία. Πιο συγκεκριμένα, μπορεί η σύσταση των σωματείων να γίνεται βάσει των διατάξεων του ΑΚ, αλλά η κρατική αναγνώριση είναι προϋπόθεση για τη συμμετοχή τους σε αθλητικές διοργανώσεις και την επιχορήγηση τους από το κράτος. Η κρατική τους αναγνώριση επιτυγχάνεται μέσα από την εγγραφή τους στο Ειδικό Μητρώο Αθλητικών Σωματείων που τηρείται από την Γενική Γραμματεία Αθλητισμού, διαδικασία που καθιερώθηκε με τον ν. 4726/2020 και μέσω της οποίας επιτυγχάνεται η διαφάνεια και ο έλεγχος των καταστατικών των σωματείων.

Όσον αφορά το καταστατικό των αθλητικών σωματείων, αυτά οφείλουν να περιλαμβάνουν τις ειδικές προϋποθέσεις που προβλέπονται από την αθλητική νομοθεσία, όπως το άθλημα ή τα αθλήματα που το σωματείο θα καλλιεργεί, την συμμόρφωση στους κανόνες των αντίστοιχων ομοσπονδιών και τη ρητή αποδοχή της αθλητικής νομοθεσίας. Επιπλέον, όπως κάθε σωματείο του ΑΚ, έτσι και οι αθλητικοί σύλλογοι διαθέτουν εσωτερικά όργανα όπως η Γενική Συνέλευση και το Διοικητικό Συμβούλιο του σωματείου, τα οποία λειτουργούν βάσει του εσωτερικού του κανονισμού. Αυτονόητα, εφόσον γίνεται λόγος για σωματεία του ΑΚ, γίνεται αντιληπτό ότι τα εν λόγω σωματεία δεν μπορούν να έχουν κερδοσκοπικό χαρακτήρα και ούτε επιτρέπεται να προβαίνουν σε διανομή των κερδών τους στα μέλη τους. Μπορούν ωστόσο να αποκτούν έσοδα μέσω χορηγιών, διαφημίσεων, εισιτηρίων και εμπορικής εκμετάλλευσης, υπό την προϋπόθεση ότι αυτά διατίθενται αποκλειστικά για την εξυπηρέτηση του καταστατικού σκοπού τους (π.χ. ανάπτυξη αθλητισμού, κάλυψη εξόδων, υποδομές κ.λπ.).

Σε αυτό το σημείο είναι ιδιαίτερα σημαντικό να επισημανθεί ότι τα αθλητικά σωματεία διαφέρουν από τους επαγγελματικούς αθλητικούς φορείς (ΠΑΕ, ΚΑΕ), οι οποίοι αποτελούν κερδοσκοπικές εταιρίες που λειτουργούν βάσει της εμπορικής νομοθεσίας. Για αυτό και αν ένας αθλητικός σύλλογος θελήσει να λειτουργήσει ως επιχείρηση και να επιδιώκει ιδιωτικό οικονομικό όφελος, απαιτείται η μετατροπή του σε ΠΑΕ/ΚΑΕ.

Σχετικά με την κρατική εποπτεία που ασκείται πάνω στα αθλητικά σωματεία, αυτή διασφαλίζει την νομιμότητα της λειτουργίας των σωματείων, την συμμόρφωσή τους προς το δημόσιο συμφέρον στον χώρο του αθλητισμού, και την προστασία της διαφάνειας, της ισονομίας και της χρηστής διοίκησης. Ήδη παραπάνω έγινε λόγος για την αθλητική αναγνώριση που χορηγείται με διοικητική πράξη από την ΓΓΑ κατά το άρθρο 8 ν.2725/1999 και μέσω της οποίας το αθλητικό σωματείο μπορεί να συμμετέχει σε επίσημους αγώνες και να λαμβάνει κρατικές επιχορηγήσεις. Επιπρόσθετα, θεσπίζεται ο έλεγχος της νομιμότητας των αρχαιρεσιών του σωματείου από το Υφυπουργείο Αθλητισμού, ενώ επίσης τα σωματεία υποχρεούνται να υποβάλλουν οικονομικό απολογισμό και προϋπολογισμό.

Πέρα από την κρατική εποπτεία, θεσπίζεται και πειθαρχική ευθύνη των σωματείων, η οποία δεν είναι ποινική ή αστική, αλλά συνδέεται με την παραβίαση των κανόνων αθλητικής νομιμότητας και δεοντολογίας. Παραπτώματα που μπορούν να επιφέρουν πειθαρχικές κυρώσεις είναι: η παραποίηση εγγράφων, παραβίαση κανονισμών αγώνων ή αντιαθλητική συμπεριφορά, μη συμμόρφωση σε αποφάσεις των ομοσπονδιών ή της ΓΓΑ. Αν ένα σωματείο υποπέσει στα ανωτέρα παραπτώματα θα αντιμετωπίσει κυρώσεις διοικητικές (πχ. ανάκληση αθλητικής αναγνώρισης), αθλητικές (αφαίρεση βαθμών, αποκλεισμός από διοργανώσεις) ή δικαιοδοτικές (ακύρωση αρχαιρεσιών και διορισμός προσωρινής διοικήσεως). Αν το σωματείο θελήσει να στραφεί ενάντια σε μια κύρωση που του έχει επιβληθεί, τότε θα προσφύγει στο ΑΣΕΔ (Ανώτατο Συμβούλιο Επίλυσης Αθλητικών Διαφορών), που λειτουργεί ως το ανώτατο αθλητικό δικαιοδοτικό όργανο και το οποίο κατά το άρθρο 124 ν. 2725/1999 είναι αρμόδιο να επιλύει τις ανωτέρω διαφορές με αποφάσεις που είναι δεσμευτικές για τα εμπλεκόμενα μέρη και εκτελούνται διοικητικά.

Συνοψίζοντας, η νομική φύση των αθλητικών σωματείων χαρακτηρίζεται από σύνθετη δομή. Συνδυάζονται ιδιωτικού δικαίου και δημοσίου δικαίου χαρακτηριστικά, πράγμα που καθιστά την ταυτότητα αυτών των σωματείων μοναδική. Λόγω του μεικτού αυτού χαρακτήρα τους, ο νομοθέτης οφείλει να εξασφαλίσει την εξάλειψη πελατειακών ή πολιτικών παρεμβάσεων στον ερασιτεχνικό αθλητισμό και να εξισορροπήσει την ανάγκη λογοδοσίας και διαφάνειας, χωρίς να προσβάλει την αυτοτέλεια και την νομική προσωπικότητα των σωματείων.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ