Του Νίκου Κηρύκου,
Το τελευταίο διάστημα παρατηρούμε την εξέλιξη ενός «διπλωματικού θρίλερ» με πρωταγωνιστές την Ελλάδα και το γειτονικό κράτος της Αιγύπτου. Αιτία του επεισοδίου στάθηκαν αρχικά δημοσιεύματα που ανέφεραν την απόφαση του Ανωτάτου Αιγυπτιακού Δικαστηρίου για κλείσιμο της Ιεράς Μονής Αγίας Αικατερίνης του όρους Σινά και δήμευση της σημαντικής περιουσίας της από το Αιγυπτιακό Δημόσιο. Από την πρώτη στιγμή, η ελληνική κυβέρνηση έκανε σαφές αίτημα προς τη γειτονική χώρα για διατήρηση του status της μονής και της προστασίας του θρησκευτικού και πολιτισμικού της χαρακτήρα αναλλοίωτου, όπως υπήρξε ως σήμερα ένας φάρος για τη χριστιανική θρησκεία για περισσότερο από χίλια πεντακόσια χρόνια. Αξίζει εδώ να σημειώσουμε ότι η περιουσία που διαθέτει η μονή, κάθε άλλο παρά ευκαταφρόνητη χαρακτηρίζεται μιας και κατέχει περί τα εβδομήντα ακίνητα σε διάφορες χώρες, στην πλειοψηφία τους, στην Ελλάδα και την Αίγυπτο.
Ένα βασικό ερώτημα που εύλογα γεννάται στους παρατηρητές, γνωστικούς και μη, είναι τι απέγινε η πολιτισμική διπλωματία; Ένα βασικό παρακλάδι της διπλωματικής επιστήμης, το οποίο προάγει θεσμούς πολιτισμικού ενδιαφέροντος αναδεικνύοντας τους κοινούς τόπους και με τα ήπια χαρακτηριστικά της, κατορθώνει να φέρνει πιο κοντά τους λαούς, εστιάζοντας στο κοινό παρελθόν και όχι στα διχαστικά προτάγματα της σύγχρονης διεθνούς πολιτικής. Ποιες ήταν οι ενέργειες της όλα αυτά τα χρόνια για να προστατέψει αυτό το μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς με το κατά τα άλλα «αδελφικό» κράτος της Αιγύπτου; Το ερώτημα πάντως περί της μοναστικής περιουσίας είναι ακόμα θολό από την αιγυπτιακή πλευρά, τόσο της ακίνητης, αλλά και περισσότερο της πολιτισμικής, της πνευματικής περιουσίας της μονής και των θησαυρών που φυλάει πίσω από τα χωμάτινα τείχη της.
Ως το παλαιότερο μοναστήρι της ορθόδοξης ανατολικής εκκλησίας, η μονή κατέχει μία βιβλιοθήκη με σπάνιους κώδικες, χειρόγραφα, παλίμψηστα, βυζαντινά έργα τέχνης και εικόνες που χρονολογούνται περισσότερο από δέκα αιώνες! Το 2019 μία επιστημονική ομάδα του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, συμπεριλαμβανομένων και ελλήνων ερευνητών, υπό τον φόβο των επιθέσεων από ισλαμικές ομάδες στην περιοχή, ξεκίνησε ένα πρώτο έργο ψηφιοποίησης των χειρογράφων, κωδίκων και βιβλίων. Στη μονή βρέθηκε ο «Σιναϊτικός Κώδικας», το αρχαιότερο χειρόγραφο της Αγίας Γραφής γραμμένο στην ελληνική γλώσσα. Αξίζει να σημειώσουμε πως έπειτα από κλοπή, εκτίθεται σήμερα στο μεγαλύτερο τμήμα του στο Βρετανικό Μουσείο. Αξιοσημείωτο, επίσης, είναι και ο «Συριακός Κώδικας», ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα αντίγραφα των ευαγγελίων σε συριακή γραφή. Αντίστοιχα, η μονή διαθέτει περισσότερα από χίλια σπάνια αρχεία και κώδικες γραμμένα στην συριακή και αραβική γλώσσα διαδραματίζοντας ένα «χωνευτήρι» ζώσας μνήμης από διάφορους λαούς της ανατολικής Μεσογείου, ανοιχτό σε ερευνητές κάθε κοινότητας, εθνικότητας και θρησκείας. Επιπλέον, υπάρχει πληθώρα κειμένων σε γεωργιανά, σλάβικα, λατινικά και φυσικά ελληνικά κείμενα και συγγράμματα κλασσικών, ιατρικής, φιλοσοφίας και επιστήμης από τον 6ο έως τον 15ο αιώνα.
Εκτός της βιβλιοθήκης, η μονή κατέχει μια εξέχουσα σειρά από τέχνεργα, εικόνες της βυζαντινής (προ-εικονομαχικής) περιόδου, ιερά σκεύη, επιχρυσωμένα ιερά βιβλία και άμφια. Πολλά εξ’ αυτών αποτελούν δώρα των βυζαντινών αυτοκρατόρων προς τη μονή. Χαρακτηριστική περίπτωση η εικόνα του Χριστού Παντοκράτορος με τη γνωστή ασυμμετρία των ματιών. Τέλος, τα θαυμάσια ψηφιδωτά της μονής είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της πρώιμης βυζαντινής τέχνης.
Η Ιερά Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο όρος Σινά δεν είναι μόνο τοπόσημο της χριστιανικής θρησκείας, αλλά και σημείο αναφοράς όλων των θρησκειών, των λαών και των κοινοτήτων που έδρασαν στην περιοχή μας εδώ και δεκαπέντε αιώνες. Σημείο συνάντησης ενός μεσογειακού πολιτισμού με όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που διαμόρφωσαν αυτό το κομμάτι του κόσμου, γεννήματα του οποίου αποτελούν σήμερα όλοι οι λαοί που το περιβάλλουν. Τόσο αυτό, όπως και αντίστοιχα μνημεία χριστιανικού, μουσουλμανικού, αραβικού και εβραϊκού ενδιαφέροντος δεν είναι προϊόντα μισαλλοδοξίας, ευκαιριακά εργαλεία στη φαρέτρα των κρατικών ανταγωνισμών. Η πολιτισμική κληρονομιά που κουβαλούν είναι τεράστια και ο ενοποιητικός τους ρόλος αντίστοιχης σημασίας. Η σύγχρονη διπλωματία οφείλει να σεβαστεί και να δώσει πνοή σ’ αυτά τα μνημεία, ώστε να συνεχίσουν να συμβολίζουν αυτό που επιτυγχάνουν επί αιώνες κιβωτούς γνώσης, πολιτισμικούς φάρους και εν τέλει κοινούς τόπους. Η περιοχή, στην οποία κατοικούμε με τα σύμβολα που την ακολουθούν, είναι μακράν παλαιότερα από τα εθνικά σύνορα και συμφέροντα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Σπάνια χριστιανικά χειρόγραφα ψηφιοποιούνται για πρώτη φορά στην Ιερά Μονή της Αγίας Αικατερίνης του Σινά, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η Μονή της Αγίας Αικατερίνης Σινά: Πνευματική κληρονομιά 15 αιώνων σε τεντωμένο σχοινί, cnn.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης, η Βιβλιοθήκη και τα Παλίμψηστα του πατρός Ιουστίνου του Σιναΐτη, Βιβλιοθηκάριου της Ιεράς Μονής, sinaied.library.ucla.edu, διαθέσιμο εδώ
