Του Θεμιστοκλή Καγκέλη,
Στις 6 Δεκεμβρίου 1917, η πόλη του Χάλιφαξ στη Νέα Σκωτία ξύπνησε σαν να ήταν μια συνηθισμένη, κρύα χειμωνιάτικη μέρα. Κανείς, όμως, δεν θα μπορούσε να φανταστεί πως μέσα σε λίγες ώρες θα βίωνε μία από τις χειρότερες καταστροφές στην ιστορία της Καναδικής κοινότητας — μια έκρηξη που θα άλλαζε για πάντα το πρόσωπο της πόλης και τις ζωές των κατοίκων της.
Όλα ξεκίνησαν μέσα στο πολυσύχναστο λιμάνι της πόλης. Το βελγικό φορτηγό πλοίο Mont-Blanc, φορτωμένο με μεγάλες ποσότητες εκρηκτικών — πυρίτιδα, TNT και βενζίνη — κατευθυνόταν προς τη Γαλλία, μεταφέροντας πολύτιμο υλικό για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δίπλα του, το νορβηγικό Imo έπλεε προς την έξοδο του λιμανιού. Σε ένα σημείο με αυστηρούς κανόνες πλοήγησης, μια σειρά από παρανοήσεις και λάθη οδήγησαν τα δύο πλοία σε σύγκρουση. Η σύγκρουση, αν και μικρή στην αρχή, έγινε η αιτία για να ξεσπάσει φωτιά στο Mont-Blanc, η κατάσταση γρήγορα ξέφυγε από κάθε έλεγχο και οι εργάτες στο λιμάνι ένιωσαν ότι κάτι πολύ άσχημο ερχόταν.
Ο Κόλμαν, υπεύθυνος τηλεγραφητής στον σιδηροδρομικό σταθμό Richmond, έστειλε το τελευταίο του μήνυμα προειδοποιώντας για την επικείμενη έκρηξη: «Σταματήστε το τρένο. Το πλοίο με πυρομαχικά φλέγεται και κατευθύνεται προς το Pier 6. Θα εκραγεί. Αυτό θα είναι το τελευταίο μου μήνυμα. Αντίο, παιδιά». Η προειδοποίησή του βοήθησε να σταματήσει το επιβατικό τρένο No.10, σώζοντας περίπου 300 ζωές. Ο ίδιος σκοτώθηκε στην έκρηξη, η οποία ήταν τεράστια, τόσο ισχυρή που ισοπέδωσε ολόκληρες γειτονιές. Ο κραδασμός της διέλυσε παράθυρα ακόμα και σε κτίρια που βρισκόταν χιλιόμετρα μακριά από το λιμάνι, και κύματα καπνού και σκόνης σκέπασαν τον ουρανό. Τα συντρίμμια εκτοξεύτηκαν σε μεγάλη απόσταση, ενώ ένα τσουνάμι σάρωσε τα πάντα γύρω από το λιμάνι.
Σε επιστολή της προς την αδελφή της, η Μαρία, μία άλλη επιζήσασα περιγράφει τη στιγμή της έκρηξης: «Άκουσα έναν τρομερό θόρυβο και είδα φλόγες να υψώνονται στον ουρανό. Έτρεξα να προστατεύσω τα παιδιά μου, αλλά η δύναμη της έκρηξης με πέταξε μακριά». Η οικογένειά της υπέστη σοβαρούς τραυματισμούς, αλλά όλοι επέζησαν. Συνολικά, περισσότεροι από 1.900 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και σχεδόν 9.000 τραυματίστηκαν, πολλοί από αυτούς που επέζησαν βρέθηκαν ξαφνικά χωρίς σπίτι, χωρίς οικογένεια, χωρίς τίποτα.
Μέσα σε αυτό το χάος, όμως, αναδείχθηκε η απίστευτη δύναμη της ανθρώπινης αλληλεγγύης. Οι πρώτοι διασώστες ήταν πολίτες που έσπευσαν να βοηθήσουν, ακολουθούμενοι από επαγγελματίες διασώστες και στρατιωτικούς. Η πόλη της Βοστόνης, παρά τις ιστορικές εντάσεις με τον Καναδά, έστειλε 100 γιατρούς, 300 νοσοκόμες και 1 εκατομμύριο δολάρια σε ιατρική βοήθεια χωρίς αυτή να ζητηθεί. Οι τραυματίες υπέφεραν κυρίως από εγκαύματα, τραύματα από θραύσματα και σοβαρές βλάβες στα μάτια λόγω των εκρηκτικών θραυσμάτων γυαλιού. Μόλις δώδεκα οφθαλμίατροι αντιμετώπισαν 592 περιπτώσεις τραυματισμένων ματιών, ενώ περίπου δεκαέξι άτομα έχασαν και τα δύο τους μάτια. Πολίτες που δεν είχαν σχέση με την ιατρική βρέθηκαν να φροντίζουν τραυματίες, να μοιράζουν φαγητό, να οργανώνουν καταφύγια για όσους είχαν χάσει τα σπίτια τους. Γείτονες άνοιξαν τις πόρτες τους, ενώ οργανώσεις από όλο τον Καναδά έστειλαν βοήθεια σε τρόφιμα, φάρμακα και ρούχα.
Βλέπουμε πως η κοινότητα του Χάλιφαξ έζησε μια συναισθηματική και σωματική δοκιμασία που άφησε ανεξίτηλα σημάδια, αλλά και μια βαθιά αίσθηση ενότητας. Η έκρηξη στο Χάλιφαξ δεν είναι μόνο μια ιστορία καταστροφής είναι μια ιστορία ανθρώπινης αντοχής, θάρρους και αγάπης που έλαμψε μέσα στο σκοτάδι. Κάθε χρόνο, η πόλη τιμά τη μνήμη όσων έχασαν τη ζωή τους και αναγνωρίζει το θάρρος και την αλληλεγγύη που επέδειξαν όλοι οι κάτοικοι εκείνης της μαύρης μέρας. Το Μνημείο της Έκρηξης του Χάλιφαξ στέκεται σήμερα ως μάρτυρας της τραγωδίας, αλλά και ως σύμβολο ελπίδας και αναγέννησης — μια υπενθύμιση πως ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές, η ανθρώπινη ψυχή μπορεί να βρει φως.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- John U. Bacon (2017), The Great Halifax Explosion: A World War I Story of Treachery, Tragedy, and Extraordinary Heroism, εκδ. Mariner Books
- Ken Cuthbertson (2017), The Halifax Explosion Canada’s Worst Disaster, εκδ. Patrick Crean
- Halifax Explosion, thecanadianencyclopedia.ca, διαθέσιμο εδώ
- Explosion in The Narrows: The 1917 Halifax Harbour Explosion, maritimemuseum.ca, διαθέσιμο εδώ
- Halifax explosion, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
