Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Τι είναι αυτό που ενώνει ή χωρίζει τους ανθρώπους; Σίγουρα σε όλους θα έρχονταν πολλές απαντήσεις, αλλά θα έπρεπε πρώτα να γίνει δεκτό ότι συχνά οι διαχωρισμοί ανάμεσα στους ανθρώπους δεν αφορούν τόσο τις εγγενείς διαφορές, όσο τις «αόρατες γραμμές» που χαράσσονται από την πολιτική, την ιστορία και την εξουσία, διαμορφώνουν τις ταυτότητες και τις αντιλήψεις μας για τους «άλλους». Τι είναι όμως αυτές οι αόρατες γραμμές;
Την απάντηση σε αυτό έρχεται να δώσει το βιβλίο Αόρατες Γραμμές: Τα αθέατα σύνορα που διαμορφώνουν τον κόσμο μας του Maxim Samson, το οποίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο. Πρόκειται για έναν έμπειρο γεωπολιτικό αναλυτή, ο οποίος διδάσκει στο Πανεπιστήμιο DePaul στο Σικάγο, αλλά για πρώτη φορά υπογράφει ένα τέτοιου είδους πόνημα. Ο Samson, με υπόβαθρο στις διεθνείς σχέσεις και έντονο βλέμμα στις σύγχρονες γεωπολιτικές μετατοπίσεις, προσφέρει στους αναγνώστες ένα πλούσιο σε λεπτομέρειες, αλλά και προσιτό ταξίδι μέσα από τα αόρατα και συχνά αυθαίρετα όρια που καθορίζουν τον τρόπο που ζούμε και σχετιζόμαστε μεταξύ μας.
Το συγκεκριμένο πόνημα διακρίνεται εστιάζει σε τρία κατά βάση διαφορετικά είδη «αόρατης γραμμής» που διαχωρίζει τον σύγχρονο κόσμο: γεωπολιτικά όρια, πολιτιστικές ζώνες και οικονομικές ζώνες. Η συλλογιστική πορεία του συγγραφέα ξεκινά εντοπίζοντας την ιστορική εξέλιξη των ορίων, από τις οριοθετήσεις της αποικιακής εποχής έως τα σύγχρονα αμφισβητούμενα σύνορα, τονίζοντας πώς αυτές οι γραμμές είναι λιγότερο σταθερές από ό,τι φαίνονται και πιο βαθιά πολιτικές από ό,τι συχνά αναγνωρίζεται. Η πρώτη από αυτές τις «αόρατες γραμμές» σύμφωνα με τον ίδιο δεν είναι άλλη από τον ίδιο τον Ισημερινό.
Ένα σημαντικό στοιχείο που παρατηρεί ο συγγραφέας είναι ότι οι πολιτιστικές ταυτότητες συχνά υπερβαίνουν τα επίσημα σύνορα, δημιουργώντας ζώνες επιρροής που περιπλέκουν το απλοϊκό μοντέλο έθνους-κράτους. Για παράδειγμα, η «Ισλαμική Ζώνη» που εκτείνεται σε μέρη της Αφρικής και της Ασίας ή η «Σλαβική Ζώνη» στην Ανατολική Ευρώπη καταδεικνύουν πώς οι πολιτιστικές γραμμές τέμνονται και ενίοτε συγκρούονται με τις πολιτικές. Παράλληλα, το βιβλίο εξετάζει οικονομικές ζώνες, από εμπορικές οδούς όπως ο ιστορικός Δρόμος του Μεταξιού έως σύγχρονες πρωτοβουλίες, όπως η Πρωτοβουλία Μιας Ζώνης και ενός Δρόμου της Κίνας. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι αυτοί οι οικονομικοί διάδρομοι αναδιαμορφώνουν τις παγκόσμιες ισορροπίες δυνάμεων, σφυρηλατούν νέες εξαρτήσεις και επανασχεδιάζουν χάρτες επιρροής. Σε όλα τα κεφάλαια του βιβλίου συνδυάζονται η ιστορική αφήγηση, τα τρέχοντα γεγονότα και η γεωπολιτική θεωρία, καθιστώντας το βιβλίο όχι μόνο έναν περιγραφικό άτλαντα αόρατων γραμμών, αλλά και μια κριτική ανάλυση των συνεπειών τους.
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά δυνατά σημεία του βιβλίου είναι η ιδιαίτερη αντιμετώπιση των κάθε είδους «συνόρων» ή «γραμμών» όχι απλά σαν να ήταν γραμμές σε ένα χάρτη, αλλά ως ζωντανές, δυναμικές κατασκευές που διαμορφώνονται από την ανθρώπινη δράση, μέσα από διαδικασίες συνεργασίας ή σύγκρουσης. Ο συγγραφέας αποφεύγει την υπεραπλούστευση, αλλά αντίθετα απεικονίζει πώς οι αόρατες γραμμές μπορούν να ενώσουν ή να χωρίσουν τις κοινότητες με τρόπους που τα επίσημα σύνορα δεν μπορούν να αποτυπώσουν. Ένα επιπλέον στοιχείο που διαφοροποιεί τις «Αόρατες Γραμμές» από άλλα αντίστοιχα πονήματα είναι η ιδιαίτερη πένα του Samson και η ικανότητά του να προσελκύει αναγνώστες πέρα από τους ακαδημαϊκούς κύκλους, μέσα από τη θεματική δομή του βιβλίου, που κινείται από τα πολιτικά όρια στις πολιτιστικές και οικονομικές ζώνες. Μέσα από αυτή τη δομή, αλλά και τη λιτή γλώσσα, χωρίς επιτηδευμένο λόγο, ο συγγραφέας βοηθά τους αναγνώστες να δουν πώς διαφορετικά είδη αόρατων γραμμών αλληλεπιδρούν στη διαμόρφωση του παγκόσμιου πολιτικού τοπίου.
Ως εκ τούτου, οι «Αόρατες Γραμμές» προτείνονται για φοιτητές, ακαδημαϊκούς και λάτρεις της γεωπολιτικής, των διεθνών σχέσεων και των πολιτισμικών σπουδών. Το προσιτό στιλ του βιβλίου το καθιστά κατάλληλο και για το ευρύ κοινό που επιθυμεί μια βαθύτερη κατανόηση του πώς οι αόρατες δυνάμεις διαμορφώνουν τις παγκόσμιες υποθέσεις. Δεδομένης και της ιδιαίτερα επίκαιρης πραγμάτευσης των οικονομικών ζωνών, το συγκεκριμένο πόνημα καταφέρνει μια συνοπτική, αλλά ιδιαίτερα διαχρονική αναδιήγηση των πάσης φύσεως ορίων που διαχωρίζουν την ανθρωπότητα, αλλά και την ευαισθητοποίηση των αναγνωστών για τις συνέπειες κάθε τέτοιας ιστορικής και πολιτικής επιλογής.
