Της Κωνσταντίνας Μερλέμη,
Η προσπάθεια του Ντόναλντ Τραμπ να εφαρμόσει ένα εκτεταμένο σύστημα τελωνειακών δασμών στις εισαγωγές προϊόντων προς τις ΗΠΑ έχει βρεθεί στο επίκεντρο μιας σφοδρής νομικής και πολιτικής σύγκρουσης. Η επιβολή των δασμών αυτών, που παρουσιάστηκαν από την κυβέρνηση Τραμπ ως μέτρο προστασίας της αμερικανικής οικονομίας και ανάσχεσης εξωτερικών απειλών, προσέκρουσε σε σοβαρά εμπόδια και ξεσήκωσε διεθνείς αντιδράσεις.
Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν τόνισε ότι οι νέοι δασμοί θα έχουν «τεράστιες συνέπειες», προειδοποιώντας πως θα επιφέρουν «δραματικές επιπτώσεις» για εκατομμύρια ανθρώπους, ιδίως στις πιο ευάλωτες χώρες που πλήττονται δυσανάλογα. Ακόμα και η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τ. Μελόνι, πολιτική σύμμαχος του Τραμπ, χαρακτήρισε την απόφαση «λανθασμένη», ενώ η Γαλλία, μέσω του Ε. Μακρόν, προειδοποίησε για «μαζική αποδυνάμωση» και της αμερικανικής οικονομίας. Σε μια σπάνια επίδειξη ενότητας, η Ευρωπαϊκή Ένωση ετοιμάζει κοινές αντενέργειες-«απαντήσεις», δηλώνοντας: «Αν χτυπήσεις έναν από εμάς, μας χτυπάς όλους». Από την άλλη, η Ουγγαρία απέδωσε την ευθύνη στην ίδια την ΕΕ για τους δασμούς, αποκαλύπτοντας τις εσωτερικές εντάσεις στους κόλπους της Ένωσης. Παρά τις γεωπολιτικές διαφορές, το κοινό παγκόσμιο μήνυμα απέναντι στον Τραμπ είναι σαφές: οι μονομερείς εμπορικοί πόλεμοι δεν ωφελούν κανέναν.
Η γενικότερη αντίδραση για την πολιτική του Τραμπ αποτυπώνεται και στο νομικό κόσμο. Δικαστικές αποφάσεις έθεσαν σε αμφισβήτηση τη νομιμότητα αυτής της πολιτικής, φέρνοντας στο φως ένα βαθύτατο ζήτημα συνταγματικής ισορροπίας: πού τελειώνει η εξουσία του Προέδρου και πού ξεκινά η αρμοδιότητα του Κογκρέσου.
Η αρχική απόφαση ενός δικαστηρίου ειδικευμένου σε θέματα διεθνούς εμπορίου απεφάνθη ότι η προεδρική εντολή για την επιβολή γενικευμένων δασμών παραβίασε το Σύνταγμα. Κατά την άποψη των δικαστών, η ερμηνεία που έκανε η κυβέρνηση Τραμπ στο σχετικό νόμο συνιστά κατάχρηση εξουσίας και παραβίαση της αρχής της διάκρισης των εξουσιών, καθώς παρακάμπτει το Κογκρέσο, το οποίο έχει την αποκλειστική αρμοδιότητα να ρυθμίζει τη φορολογική και εμπορική πολιτική. Επομένως, το Δικαστήριο ακύρωσε την απόφαση περί επιβολής δασμών του Τραμπ.
Η απόφαση αυτή χαιρετίστηκε από πολλούς ως μια νίκη του κράτους δικαίου, ενώ είχε άμεσες επιπτώσεις στις αγορές και τη διεθνή πολιτική σκηνή. Ωστόσο, το σκηνικό ανατράπηκε λίγες μόλις ώρες αργότερα, όταν εφετείο έδωσε προσωρινή αναστολή στην ακυρωτική απόφαση, διατηρώντας σε ισχύ—τουλάχιστον προς το παρόν—τους δασμούς. Η απόφαση αυτή, αν και προσωρινή, επέτρεψε στην κυβέρνηση Τραμπ να συνεχίσει την πολιτική της και να αναζητήσει εναλλακτικές νομικές οδούς για να ενισχύσει τη θέση της.
Πέρα από τη νομική διαμάχη, η υπόθεση αυτή αποκαλύπτει το βάθος της πολιτικής στρατηγικής του Τραμπ, ο οποίος έχει επενδύσει ιδιαίτερα στην εικόνα του ως υπερασπιστή των αμερικανικών συμφερόντων έναντι του εξωτερικού ανταγωνισμού. Οι δασμοί παρουσιάστηκαν ως εργαλείο «απελευθέρωσης» της αμερικανικής οικονομίας από τις εξαρτήσεις του διεθνούς εμπορίου και ως μοχλός πίεσης σε χώρες που, κατά τον Τραμπ, υπονομεύουν την οικονομική και κοινωνική σταθερότητα των ΗΠΑ.
Από την άλλη πλευρά, οι επικριτές αυτής της πολιτικής επισημαίνουν τις σοβαρές επιπτώσεις που έχει στους Αμερικανούς καταναλωτές και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που βλέπουν τις τιμές να αυξάνονται και την αβεβαιότητα να βαθαίνει. Επιπλέον, θεωρούν ότι η επίκληση του εθνικού κινδύνου για την επιβολή τέτοιων μέτρων αποδυναμώνει την έννοια της πραγματικής έκτακτης ανάγκης και υπονομεύει τη θεσμική ισορροπία.
Η σύγκρουση αυτή, πέρα από το οικονομικό της βάθος, φέρνει στην επιφάνεια τον συνεχή αγώνα εξουσίας μεταξύ της εκτελεστικής και της νομοθετικής εξουσίας στις ΗΠΑ. Σε μια περίοδο που οι πολιτικοί θεσμοί δοκιμάζονται και η πόλωση βαθαίνει, το ποιος έχει την τελική λέξη για τόσο σημαντικές αποφάσεις αποκτά ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα.
Το Ανώτατο Δικαστήριο αναμένεται να παίξει καθοριστικό ρόλο στην τελική έκβαση αυτής της υπόθεσης. Η ερμηνεία που θα δώσει στον νόμο και στο Σύνταγμα θα καθορίσει όχι μόνο την τύχη των δασμών, αλλά και το εύρος των εξουσιών που μπορεί να ασκήσει ο εκάστοτε πρόεδρος στο όνομα της προστασίας της εθνικής οικονομίας.
Σε κάθε περίπτωση, η υπόθεση αυτή έχει ήδη δημιουργήσει ένα προηγούμενο. Είτε επιβεβαιωθεί η συνταγματικότητα των μέτρων, είτε ακυρωθούν οριστικά, το αποτέλεσμα θα επηρεάσει βαθιά τη μελλοντική εμπορική πολιτική των ΗΠΑ και τη σχέση των εξουσιών στο κορυφαίο επίπεδο διακυβέρνησης της χώρας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- World leaders criticise Trump tariffs as ‘major blow’, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Appeals court temporarily allows Trump tariffs to move ahead, NBC NEWS, διαθέσιμο εδώ
- Τι σημαίνει το «μπλοκ» του αμερικανικού δικαστηρίου στους δασμούς Τραμπ, liberal, διαθέσιμο εδώ
- Σε ισχύ προς το παρόν – οι δασμοί Τραμπ με απόφαση του ομοσπονδιακού εφετείου, ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, διαθέσιμο εδώ
