Του Βασίλη Μορφονιού,
Βλέποντας τις καινούργιες σεζόν του “Invincible” κάτι «έσπασε» μέσα μου. Η αντίδραση μου, μόλις συνειδητοποίησα ότι ένα ακόμα franchise θα εξερευνούσε τον άλλοτε φανταχτερό, νυν αδιάφορο κόσμο του πολυσύμπαντος, ήταν μια μίξη θυμού και αηδίας. Η αλήθεια είναι πως δεν έχω τελειώσει το “Invincible” και από ότι έχω ακούσει, ο συγγραφέας επέλεξε να το χρησιμοποιήσει ως εργαλείο και όχι ως fan service. Επομένως, αυτό το άρθρο δεν αποτελεί μια επίθεση στη συγκεκριμένη σειρά. Η αντίδραση μου, όμως, που είμαι σίγουρος πλέον πως ταυτίζεται με πολλές άλλες, φανερώνει μια ευρύτερη τάση αποστροφής προς ένα concept, το οποίο πριν 5-6 χρόνια θαυμάζαμε ως πρωτοπόρο.
Παρότι η ιδέα του πολυσύμπαντος ως επιστημονικό και φιλοσοφικό concept υπάρχει εδώ και αιώνες, η χρήση του στην pop κουλτούρα έγινε για πρώτη φορά στα κόμιξ του Flash της DC και αργότερα, στα εναλλακτικά σύμπαντα της Marvel. Η Marvel κατά τη δεκαετία του ’90 σε μια προσπάθεια να κάνει reset στην 30+ πλέον χρόνια συνεχόμενη ιστορία των υπερηρώων της και να τραβήξει εντελώς νέο κοινό, λάνσαρε το “ultimate universe” ένα εναλλακτικό σύμπαν, όπου οι χαρακτήρες ήταν εντελώς διαφορετικοί από τους πρωτότυπους. Αν και η ιδέα αυτή σημείωσε αρχικά επιτυχία, προσφέροντας παράλληλα κάποιους χαρακτήρες που το κοινό αγάπησε, όπως ο Miles Morales Spiderman, γρήγορα άρχισε να κουράζει, με τους αναγνώστες να επιστρέφουν στις ιστορίες των αρχικών χαρακτήρων. Ο πειραματισμός αυτός διήρκησε περίπου μια δεκαετία, ώσπου η Marvel αποφάσισε να φέρει όσους χαρακτήρες πουλούσαν στο αρχικό σύμπαν και να εξαλείψει το παλιό μέσω των “Secret Wars” (που ταυτόχρονα είναι και ο τίτλος της επόμενης ταινίας των εκδικητών). Με λίγα λόγια, ήταν μια ιδέα που συνδέθηκε με ένα αρχικό ενθουσιασμό όσον αφορά τις απεριόριστες δυνατότητες των νέων κόσμων, ο οποίος όμως σύντομα αντικαταστήθηκε από τη συνειδητοποίηση ότι όλες αυτές οι δυνατότητες είναι αντιθέτως πολύ περιορισμένες από τους συγγραφείς και τις πωλήσεις.
Ακριβώς αυτό βιώνουμε σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα στο Hollywood τώρα. Καθώς τα κόμιξ ήταν πάντα μια σχετικά niche βιομηχανία, η είσοδος του πολυσύμπαντος στο mainstream δεν έγινε από τη Marvel, αλλά από το “Rick and Morty”. Δεν θα ήταν υπερβολή να πει κανείς νομίζω πως μια δεκαετία πριν δεν υπήρχε τίποτα σαν το Rick and Morty, ιδιαίτερα στον χώρο των κινουμένων σχεδίων. Η ιδέα ενός ολοκληρωτικά νιχιλιστή εφευρέτη παρέα με τον φοβισμένο εγγονό του, οι οποίοι καθημερινά αντιμετωπίζουν κινδύνους από ένα ολοένα και πιο επιθετικό και παράξενο πολυσύμπαν, ενώ ταξιδεύουν μέσα από σκουληκότρυπες, ήταν το πιο φρέσκο και ριζοσπαστικό pitch που είχε κάνει κάποιος στη τηλεόραση εδώ και πολλά χρόνια. Επιπλέον, ο εγγενής φιλοσοφικός νιχιλισμός, που βρίσκεται στην καρδιά της «ιδέας του πολυσύμπαντος» λειτούργησε υπέρ της σειράς, καθώς καθρεφτίζει τον κυνισμό του ίδιου του Rick, ενός απελπισμένου ανθρώπου που αναλώνεται στο αλκοόλ και το ναρκισσισμό του. Παρά το edgy humor της, η σειρά λειτούργησε ακριβώς επειδή ήταν τραγωδία, η ζωή του Rick μετά το θάνατο της γυναίκας του ήταν το ίδιο κενή με το αδιάφορο σύμπαν στο οποίο η ευφυΐα του κυριαρχούσε. Επιπροσθέτως, η σειρά ξεχώρισε τον συγκεκριμένο Rick σε αντίθεση με όλες τις άλλες κόπιες του. Όχι μόνο είναι ο εξυπνότερος, αλλά είναι και ο μοναδικός που έφτιαξε μόνος του την τεχνολογία υπερδιαστασιακής τηλεμεταφοράς. Η σειρά γνώρισε τεράστια επιτυχία και εκτίναξε την ιδέα του πολυσύμπαντος στη στρατόσφαιρα.
Η επιτυχία αυτή ακολουθήθηκε από μια εξίσου αριστοτεχνική ιστορία κινουμένων σχεδίων, το έργο “Spider-man into the spider-verse”. Όπως προδίδει και ο τίτλος του, η ταινία ακολουθεί τον Miles Morales, καθώς παίρνει τον τίτλο του νέου spider-man, συναντώντας εχθρούς και συμμάχους από το πολυσύμπαν. Για άλλη μια φορά, η ιστορία αυτή είχε επιτυχία, επειδή εστίασε στον ίδιο το πρωταγωνιστή και όχι γενικά στις εναλλακτικές εκδοχές του. Μας ζητάει να ενδιαφερθούμε για τον Miles και τον κόσμο του, καθώς είναι αυτοί που πραγματικά κινδυνεύουν. Έχει ενδιαφέρον ότι παρότι στην τελική μάχη ο Miles βρίσκεται αντιμέτωπος με μια συσκευή που απειλεί όλο το πολυσύμπαν, βρίσκεται εκεί ο πατέρας του, μεταμορφώνοντας το ρίσκο από ολικό σε προσωπικό. Οι σεναριογράφοι κατάλαβαν ότι ο κίνδυνος να χαθεί «καθετί που υπάρχει και θα μπορούσε ποτέ να υπάρξει» είναι πολύ αόριστος για να τον αντιληφθούμε πόσο μάλλον για να νοιαστούμε, οπότε φρόντισαν να μας κάνουν να ενδιαφερθούμε για τον «μικρόκοσμο» του ίδιου του Miles. H ταινία ανταμείφθηκε για τη συγκινητική ιστορία και τα καινοτόμα σχέδια της με ένα όσκαρ και ένα ακόμα πιο αριστουργηματικό σίκουελ.
Κάπου εδώ, όμως, άρχισαν τα προβλήματα. Μυρίζοντας τα κέρδη που υπόσχονταν οι δυνατότητες του πολυσύμπαντος, οι εταιρείες ξεκίνησαν να επενδύουν σε αυτό. Η χειρότερη από αυτές, η Disney, η οποία αποφάσισε να περιστρέψει ολόκληρο το επόμενο phase του κινηματογραφικού σύμπαντος της Marvel γύρω από αυτό. Ξεκινώντας με κάποια μικρά cameo στο Loki, την συνάντηση όλων των Spider-man στο “no way home” έως το κινηματογραφικό χάος του νέου Dr Strange, ήταν φανερό πως η Marvel/Disney είχε σκοπό να εκμεταλλευτεί κάθε παλιό ή νεκρό χαρακτήρα με σκοπό να κερδίσει χρήματα από τη νοσταλγία, αδιαφορώντας πλήρως αν η εκάστοτε ταινία στέκει σαν ιστορία ή όχι (που εδώ που τα λέμε, αυτό κάνουν με όλες τις ιδιοκτησίες τους από το Star wars έως τα παλιά cartoon, οπότε ήταν μάλλον αναπόφευκτο να συμβεί και στο MCU). Παρότι το MCU χρησιμοποιεί λίγο πολύ την ίδια φόρμουλα από το πρώτο “Iron Man” τουλάχιστον παλιότερα οι ταινίες οδηγούσαν προς ένα συγκεκριμένο στόχο (π.χ. Thanos) και είχαν μια σταθερή ποιότητα. Οι ταινίες μετά το “Endgame”, όμως, δεν είχαν κανένα κεντρικό σχεδιασμό ή συνεκτικότητα, απλώς προσπαθούσαν να «σοκάρουν» το κοινό, φέρνοντας παλιούς ηθοποιούς ή χαρακτήρες που δεν συνέβαλαν κάπως στην ιστορία. Στο Βατερλό αυτό δεν μπορούσε να λείπει και η DC, όπου κατάφερε με το “Flash” να φτιάξει την πιο προσβλητικά κακογραμμένη ταινία για το Πολυσύμπαν. Οι αποτυχίες των δυο μεγάλων studio οδηγούν σήμερα πολλούς ανθρώπους του Hollywood να ανακηρύξουν το τέλος της εποχής, που οι υπερήρωες κυριαρχούσαν τις κινηματογραφικές αίθουσες.
Νομίζω, όμως, πως ενώ υπάρχουν όντως σημάδια κόπωσης του κοινού με το υπερηρωικό σινεμά, η μεγαλύτερη αποστροφή βρίσκεται προς το ίδιο το Πολυσύμπαν. Το πρόβλημα με το να εισάγεις την έννοια του Πολυσύμπαντος στην ιστορία σου είναι ότι:
α) ο κόσμος και οι χαρακτήρες που έχτισες παύουν να είναι ξεχωριστοί
β)οι συνέπειες δεν είναι πια μόνιμες
Όταν λες στο κοινό ότι υπάρχουν άπειροι κόσμοι ακριβώς σαν αυτόν που βλέπει τότε το ερώτημα που προκύπτει είναι «Τι το ξεχωριστό έχει αυτός;». Για κάθε κόσμο που ο Thanos εξαφάνισε το μισό σύμπαν, υπάρχει ένα άλλο που δεν το έκανε ή που τον χτύπησε μετεωρίτης. Ποιος ενδιαφέρεται, αν ο Spider-man πέθανε, όταν μπορείς ανά πάσα στιγμή να φέρεις ένα καινούργιο από διπλανή διάσταση. Και εν τέλει ποιο το νόημα να αφιερώσει κάποιος δύο ώρες να ασχοληθεί με όλα αυτά, όταν μπορεί να παρακολουθήσει ένα κλασσικό «θριλεράκι».
Η αίγλη των άπειρων πιθανοτήτων κρύβει την παγίδα ότι το άπειρο είναι ένα concept που όχι μόνο δεν συλλαμβάνει εύκολα ο ανθρώπινος εγκέφαλος, αλλά ακυρώνει και καθεμία από τις πιθανότητες ως μη ξεχωριστή. Έμπειροι και δημιουργικοί σεναριογράφοι μπορούν να αξιοποιήσουν αυτές τις συνθήκες για να αναδείξουν οι ίδιοι τι κάνει αυτή τη πραγματικότητα ξεχωριστή, όπως οι αδερφοί Daniel στο οσκαρικό “Everything Everywhere all at once”, αλλά αυτό σήμερα είναι η εξαίρεση. Όσο και αν θα ήθελαν τα studio να παραλείψουν τις φιλοσοφικές συνέπειες του Πολυσύμπαντος και να εστιάσουν μόνο στην κερδοφόρα πλευρά του, αυτό είναι αδύνατο. Είμαι σίγουρος πως αν οι επόμενες ταινίες των Εκδικητών ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο θα οδηγηθούν σε εξευτελιστικές αποτυχίες ενώ πιστεύω πως ακόμα και «επιτυχημένες» ταινίες σαν το “No Way Home” είναι καταδικασμένες να ξεχαστούν σύντομα.
Για αυτούς τους λόγους, καλό θα ήταν οι βιομηχανίες του θεάματος να μετριάσουν ή να σταματήσουν εντελώς να ασχολούνται με το Πολυσύμπαν, αφήνοντας μόνο μερικούς εκλεκτούς δημιουργούς να μας δίνουν σποραδικά «διαμαντάκια» σαν το “Spiderverse”. Το ταξίδι ήταν διασκεδαστικό όσο κράτησε, αλλά ώρα το Hollywood να επιστρέψει στη δική του πραγματικότητα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Multiverse, IMDb.com, διαθέσιμο εδώ.
