Του Ελευθέριου Χονδρού,
Η άνοδος του Φρίντριχ Μερτς στην καγκελαρία της Γερμανίας καταγράφηκε ως ιστορικό ορόσημο, όχι λόγω της τελικής επιτυχίας του, αλλά εξαιτίας της δημόσιας και πρωτοφανούς αποτυχίας του στον πρώτο γύρο ψήφισης από το ίδιο του το κοινοβούλιο. Η εικόνα ενός ηγέτη που εισέρχεται στο αξίωμα εν μέσω χάους και θεσμικής αμφισβήτησης, σε μια περίοδο βαθύτατης ευρωπαϊκής αβεβαιότητας, είναι ακριβώς ό,τι δεν είχε ανάγκη ούτε η Γερμανία ούτε η Ευρώπη.
Ο Μερτς, πολιτικός με βαθιές ρίζες στον γερμανικό συντηρητισμό και επιρροές από τον επιχειρηματικό κόσμο, εξασφάλισε τελικά την πλειοψηφία των 325 βουλευτών, μετά την αρχική του αποτυχία να συγκεντρώσει τις απαραίτητες 316 ψήφους. Το γεγονός ότι αυτή η αποτυχία προήλθε μέσα από τις τάξεις της ίδιας του της κυβερνητικής συμμαχίας –μιας άβολης συγκατοίκησης μεταξύ του κεντροδεξιού CDU και των Σοσιαλδημοκρατών του SPD– αποτυπώνει ξεκάθαρα το βαθμό δυσφορίας και αβεβαιότητας στο εσωτερικό του κυβερνητικού σχήματος.
Το γερμανικό κοινοβούλιο βίωσε μια πολιτική στιγμή χωρίς ιστορικό προηγούμενο στη σύγχρονη εποχή: μια καθυστερημένη επιβεβαίωση καγκελαρίου από έναν κυβερνητικό συνασπισμό που αριθμεί 328 έδρες. Η μυστικότητα της ψήφου προσέφερε πολιτικό καταφύγιο στους αποστάτες, αποκαλύπτοντας τις εύθραυστες ισορροπίες που καλείται να διαχειριστεί ο νέος καγκελάριος.
Η πολιτική αμηχανία του Μερτς ήρθε σε μια στιγμή κατά την οποία η Γερμανία βιώνει ύφεση, αυξανόμενες κοινωνικές εντάσεις και μια θεαματική άνοδο της ακροδεξιάς Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD), η οποία εκμεταλλεύτηκε το χάος καλώντας ακόμη και σε νέες εκλογές. Η δήλωση της αρχηγού του AfD, Άλις Βάιντελ, περί παραίτησης του Μερτς υπογράμμισε την πρόθεση του κόμματός της να αμφισβητήσει ευθέως τη νομιμότητα και την αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης, ειδικά ενόψει της συνεχιζόμενης αντιπαράθεσης για την «αντιπυρική ζώνη» που παραδοσιακά αποκλείει την ακροδεξιά από την εξουσία.
Ο Μερτς, πάντως, δεν έχασε χρόνο. Μόλις μία ημέρα μετά την τελική του επιβεβαίωση, ταξίδεψε στο Παρίσι για να συναντήσει τον Εμανουέλ Μακρόν, σηματοδοτώντας ένα φιλόδοξο ξεκίνημα στην αναζωογόνηση της γαλλογερμανικής συνεργασίας – του διαχρονικού «κινητήρα» της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Οι δύο ηγέτες δεσμεύτηκαν για κοινή αντιμετώπιση των ευρωπαϊκών προκλήσεων, από την ενίσχυση της άμυνας και τη στήριξη της Ουκρανίας έως την ενδυνάμωση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας. Η απόφαση για σύσταση κοινού Συμβουλίου Άμυνας και Ασφάλειας επιβεβαίωσε την πρόθεση εμβάθυνσης των στρατηγικών δεσμών τους.
Ωστόσο, οι πρώτες ρωγμές φάνηκαν ήδη. Ο Μερτς τάχθηκε υπέρ της άμεσης κύρωσης της εμπορικής συμφωνίας ΕΕ–Mercosur, με στόχο την ενίσχυση των εξαγωγών και της γερμανικής οικονομίας, εν μέσω ύφεσης. Από την πλευρά του, ο Μακρόν, υπολογίζοντας τις αντιδράσεις του γαλλικού αγροτικού κόσμου, υπενθύμισε ότι κάθε εμπορική συμφωνία πρέπει να διασφαλίζει ισότιμους κανόνες για τους ευρωπαίους παραγωγούς, απορρίπτοντας την άκριτη εισαγωγή προϊόντων χαμηλών προδιαγραφών.
Σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής, οι δύο ηγέτες εμφανίστηκαν συντονισμένοι ως προς τη συνέχιση της στήριξης της Ουκρανίας και την ανάγκη παροχής εγγυήσεων ασφαλείας, είτε με είτε χωρίς τη συνδρομή των ΗΠΑ. Παρότι ο Μερτς έδειξε διάθεση ευθυγράμμισης με την αμερικανική ηγεσία σε περίπτωση εκεχειρίας, ο Μακρόν πρότεινε μια πιο αυτόνομη ευρωπαϊκή προσέγγιση, ακόμη και με την αποστολή στρατευμάτων.
Η φιλοδοξία του Μερτς να ενσαρκώσει τον «Ευρωπαίο καγκελάριο» συγκρούεται ήδη με την εσωτερική του πραγματικότητα: μια κυβέρνηση εύθραυστη, έναν κυβερνητικό εταίρο σε κατάσταση εσωτερικής έντασης και μια ακροδεξιά που δεν διστάζει να καρπωθεί πολιτικά οποιαδήποτε αμφιταλάντευση ή θεσμική δυσλειτουργία. Το όραμά του για μια ενεργή Γερμανία στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, που θα διαμορφώνει και δεν θα ακολουθεί απλώς την ατζέντα, είναι μεν ελκυστικό για τις Βρυξέλλες, αλλά αμφίβολο ως προς την εσωτερική του εφικτότητα.
Ο Μερτς, με καταβολές από το ευρωκοινοβούλιο και βαθιά γνώση των δημοσιονομικών ζητημάτων, επιθυμεί την πλήρη επανεκκίνηση της εξωτερικής πολιτικής μέσω του κεντρικού ελέγχου της καγκελαρίας. Η πρόθεση αυτή έχει ήδη προκαλέσει αντιδράσεις από τον κυβερνητικό εταίρο, που βλέπει τις υπουργικές του αρμοδιότητες να συρρικνώνονται.
Η παρουσία του Μερτς στο πλευρό του Μακρόν, καθώς και η επικείμενη επίσκεψή του στη Βαρσοβία, επιβεβαιώνουν την πρόθεσή του να αναθερμάνει τον γαλλογερμανικό και τον γερμανοπολωνικό άξονα. Η προοπτική στενότερης συνεργασίας με τη Βαρσοβία, η οποία υπό τον Ντόναλντ Τουσκ επανέρχεται δυναμικά στο ευρωπαϊκό προσκήνιο, δείχνει την επιθυμία του Βερολίνου να εξισορροπήσει τη γαλλική επιρροή και να ανακτήσει ρυθμιστικό ρόλο στην Κεντρική Ευρώπη.
Η πολιτική σκηνή της Ευρώπης δεν προσφέρει ούτε περίοδο χάριτος ούτε χώρο για δομικές αστοχίες. Η αποτυχία της πρώτης ψηφοφορίας θα συνοδεύει διαρκώς τον Μερτς ως υπενθύμιση ότι η εξουσία δεν είναι δεδομένη και η σταθερότητα είναι υπό διαπραγμάτευση. Αν πράγματι φιλοδοξεί να επανατοποθετήσει τη Γερμανία ως ηγετική δύναμη της Ευρώπης, θα χρειαστεί περισσότερα από δηλώσεις συμπόρευσης. Θα απαιτηθεί επιδεξιότητα, εσωτερική πειθώ και ευρωπαϊκή διορατικότητα – στοιχεία που η Ευρώπη απαιτεί απεγνωσμένα σε μια εποχή γεωπολιτικής μετάβασης και στρατηγικής ανασφάλειας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Merz and Macron to jumpstart Franco-German relations in ‘new push for Europe’, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Merz’s messy path to power raises questions for future government, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Macron, Merz tout renewed Franco-German engine to lead Europe, Politico, διαθέσιμο εδώ
