Του Δημήτρη Σιώκα,
Στις σελίδες της ιστορίας, φωτεινές μορφές ξεχωρίζουν όχι μόνο για τα κατορθώματά τους, αλλά και για την υπέρτατη θυσία τους. Από την αρχαιότητα μέχρι και τη σύγχρονη Ελλάδα, πολλοί ηγέτες έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία. Το πνεύμα της αυτοθυσίας, βαθιά ριζωμένο στην ελληνική ψυχή, τους οδήγησε να σταθούν όρθιοι μπροστά στον κίνδυνο, αψηφώντας τον θάνατο. Κάθε πράξη τους, ένα ηρωικό κεφάλαιο, γραμμένο με αίμα και δάκρυα, αντηχεί έως τις μέρες μας. Μέσα από τις ιστορίες τους, φανερώνονται η αφοσίωση και η πίστη που χρειάζεται ένα έθνος για να διατηρηθεί ζωντανό. Ποιες ήταν όμως αυτές οι μορφές; Ποιες ήταν οι τελευταίες τους στιγμές, πριν γίνουν αθάνατοι, κερδίζοντας μια θέση στις καρδιές των Ελλήνων;
Δέκα χρόνια μετά τη μάχη του Μαραθώνα, οι Πέρσες οργάνωσαν τη δεύτερη εκστρατεία τους κατά των Ελλήνων. Τότε ο Αθηναίος πολιτικός και στρατηγός Θεμιστοκλής πρότεινε οι στρατιώτες να κλείσουν τα στενά Θερμοπύλων και Αρτεμισίου. Αν και τις δύο πρώτες ημέρες της σύγκρουσης οι Έλληνες κατάφεραν να αντισταθούν, η επομένη εξελίχθηκε σε τραγωδία. Ο Εφιάλτης οδήγησε τους Πέρσες πίσω από τους Έλληνες, γεγονός το οποίο ανάγκασε τον Λεωνίδα να αλλάξει τακτική. Αφού αποδέσμευσε τις συμμαχικές δυνάμεις, ο ίδιος μαζί με τριακόσιους Σπαρτιάτες και επτακόσιους Θεσπιείς προέβαλαν γενναία αντίσταση. Αν και αρχικά ο Ξέρξης του πρότεινε να παραδοθεί, χαρίζοντάς του γη και ύδωρ, ο Λεωνίδας του απάντησε «Μολών λαβέ». Ακολούθησε μάχη, στην οποία όλοι οι Έλληνες στρατιώτες με αρχηγό τον βασιλιά της Σπάρτης έπεσαν νεκροί, υπερασπιζόμενοι την ελευθερία τους.
Αρκετά κοντά με την ιστορία του Λεωνίδα, είναι αυτή του τελευταίου αυτοκράτορα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Στις 6 Απριλίου 1453, οι Οθωμανοί επιτίθονται στην Κωνσταντινούπολη, και σχεδόν 2 μήνες αργότερα, η ιστορία θα αλλάξει για πάντα. Το βράδυ της 29ης Μαΐου, εκδηλώθηκε γενική επίθεση των Οθωμανών. Μπορεί οι δύο πρώτες επιθέσεις να είχαν θετική έκβαση για τους Έλληνες, όμως ο Μωάμεθ Β΄ επιτίθεται ξανά και καταφέρνει να μπει στην Κωνσταντινούπολη. Σύμφωνα με την ιστορία του λαού, μια εσωτερική προδοσία στάθηκε ο λόγος οι Οθωμανοί να εισβάλουν από την Κερκόπορτα. Γύρω από τον θάνατο του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου γεννιούνται διάφορες ιστορίες, με την επικρατέστερη – σύμφωνα και με τον Σφραντζή – να είναι ότι έπεσε μαχόμενος στην Πύλη του Ρωμανού δίπλα σε στρατιώτες που αμύνονταν. Ακριβώς όμως επειδή δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες, ο θάνατός του πέρασε στη λαϊκή παράδοση, με πολλούς να του αποδίδουν τον τίτλο «Μαρμαρωμένος βασιλιάς».
Η ελληνική επανάσταση του 1821, δεν θα είχε πραγματοποιηθεί χωρίς τους επαναστάτες που αγωνίστηκαν με τη ζωή τους, για να ξεφύγουν από τη σκλαβιά της οθωμανικής κατοχής που είχε ξεκινήσει το 1453. Μία από τις ηγετικές μορφές, μέλος της φιλικής εταιρίας, ήταν και ο Παπαφλέσσας. Έλαβε μέρος σε διάφορες μάχες, όμως τελικά έμεινε στην ιστορία μέσω της αυτοθυσίας του. Αν και είχε συγκεντρώσει πολυάριθμο στρατό, όταν τα αιγυπτιακά στρατεύματα άρχισαν να γίνονται φανερά, οι άνδρες του διασκορπίστηκαν. Έτσι στις 20 Μαΐου 1825, ακολουθεί στο Μανιάκι μία άνιση αριθμητικά μάχη. Ο Παπαφλέσσας χάνει τη ζωή του ενώ μάχεται για την απελευθέρωση της πατρίδας του. Λίγο αργότερα, σε λιθογραφία της εποχής που τυπώθηκε στο Παρίσι, χαρακτηρίζεται «νέος Λεωνίδας». Κατά τη λαϊκή αφήγηση, στο τέλος της μάχης και αφού ο ελληνικός στρατός είχε ηττηθεί, ο Ιμπραήμ ζήτησε από τους στρατιώτες του να βρουν το σώμα του αρματωμένου Παπαφλέσσα, το οποίο έπειτα τοποθέτησε σε μια βελανιδιά, και αναγνωρίζοντας την ανδρεία του τον φίλησε στο μέτωπο.
Η Μικρασιατική καταστροφή, αν και δεν αποφεύχθηκε, είχε τους δικούς της ήρωες που την υπερασπίστηκαν. Ο σημερινός Άγιος Χρυσόστομος Σμύρνης, αποτέλεσε μια χαρακτηριστική μορφή για τους Έλληνες της Μικράς Ασίας. Μετά και την κατάρρευση του μετώπου και την ήττα του ελληνικού στρατού στον Σαγγάριο ποταμό, ο Χρυσόστομος δεν σταμάτησε να ζητάει τρόπους διάσωσης από την ελληνική κυβέρνηση. Μπορεί ο ίδιος να έλαβε προτάσεις να αποχωρήσει από την Σμύρνη και να σωθεί, όμως δεν εγκατέλειψε ποτέ το ποίμνιό του. Αφού τέλεσε την τελευταία Θεία Λειτουργία στον Μητροπολιτικό Ναό της Αγίας Φωτεινής, όπου έδωσε δύναμη στους πιστούς, οδηγήθηκε μαζί με άλλους Έλληνες δημογέροντες στα γραφεία του διοικητή Νουρεντίν Πασά. Κατηγορήθηκε για οργάνωση εχθρικών ενεργειών εναντίον των Τούρκων, και έπειτα παραδόθηκε από τον Νουρεντίν στον εξαγριωμένο όχλο, όπου βρήκε μαρτυρικό θάνατο.
Αν και κάθε χώρα έχει τους δικούς της ήρωες, η πλούσια ιστορία της Ελλάδας δεν θα σταματήσει ποτέ να ξαφνιάζει και να δημιουργεί ένα δέος, απέναντι σε όλους όσους θυσιάστηκαν υπέρ πατρίδος. Η ανάμνηση αυτών των αγωνιστών είναι ο ελάχιστον φόρος τιμής που μπορεί να τους αποθέσει κάθε Έλληνας, με σύμμαχο πάντα τη μόρφωση και την ορθή ανάγνωση της ιστορίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Matthews Rupert (2011), Η μάχη των Θερμοπύλων, Αφορμές, Συνέπειες, Πολεμικές τακτικές, Αναλυτικοί χάρτες, Αθήνα: εκδ. Ψυχογιός
- Gustav Schlumberger (2002), Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Πολιορκία και Άλωσις της Κωνσταντινουπόλεως, Αθήνα: εκδ. Βεργίνα
- Πάνος Χαρ. Μανιατόπουλος (2022), Η μάχη στο Μανιάκι, 20 Μαΐου 1825, Ανοικτή Βιβλιοθήκη
- Μπιλιάνος Αθανάσιος (2021), Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, Από τον Μακεδονικό Αγώνα στη Μικρασιατική Καταστροφή, Αθήνα: εκδ. Άρμος
