Του Νίκου Πέτροβα,
Η εξέγερση της Πράγας, η οποία ξεκίνησε στις 5 Μαΐου 1945, αποτελεί μία από τις τελευταίες εξεγέρσεις κατά της Ναζιστικής Γερμανίας στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η εξέγερση αυτή σημειώθηκε στη Πράγα, που τότε ήταν η πρωτεύουσα της Τσεχοσλοβακίας και ήταν από τις τελευταίες πόλεις που απελευθερώθηκαν από το ζυγό των Ναζιστών.
Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Ήδη, από το 1939 η Τσεχοσλοβακία έχει καταληφθεί από τη ναζιστική Γερμανία, ύστερα και από την ίδρυση του Προτεκτοράτου της Βοημίας και Μοραβίας. Η τρομοκρατία που ασκούσε το Γ΄ Ράιχ στους κατοίκους μέσω των εκτελέσεων, της καταναγκαστικής εργασίας και των καταπιέσεων, ήταν λογικό να δημιουργήσει αντιστασιακά ρεύματα στον πληθυσμό της χώρας. Οι ελπίδες των κατοίκων της Πράγας αναζωπυρώθηκαν εν καιρώ, βλέποντας την κατάρρευση του Ανατολικού Μετώπου και τη διαρκή άνοδο του Κόκκινου Στρατού κι όλοι ήταν στις επάλξεις περιμένοντας καρτερικά την ημέρα της εξέγερσης.
Αυτή η μέρα ήταν η 5η Μαΐου του 1945. Το πρωί αυτής της ημέρας συνέβη η πρώτη εξέγερση των κατοίκων της Πράγας ύστερα από το κάλεσμα του Εθνικού Συμβουλίου της Τσεχίας. Καθοριστικό ρόλο είχε και το τσεχικό ραδιόφωνο που μεταδίδοντας συνεχώς συνθήματα των ναζί, καλούσε τους Τσέχους να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους. O εξεγερμένος λαός επιχείρησε να καταλάβει σημαντικά σημεία της πόλης, όπως στρατώνες και διοικητικά κτήρια. Επίσης, έστησαν οδοφράγματα στους δρόμους, ενώ προμηθεύτηκαν και όπλα από Τσέχους αστυνομικούς και στρατιώτες. Σημαντική στιγμή της εξέγερσης αποτέλεσε και η προσπάθεια μιας ομάδας Τσέχων αστυνομικών να ελέγξει τον ραδιοφωνικό σταθμό με αποτέλεσμα να συγκρουστούν με μία ομάδα Ναζιστών που βρισκόταν στον σταθμό. Η συγκεκριμένη σύρραξη μεταδόθηκε σε απευθείας σύνδεση, κάτι που έδωσε δύναμη σε μεγάλο πλήθος εξεγερμένων Τσέχων να πάνε στο επίμαχο σημείο και να καταφέρουν να αποσπάσουν τα όπλα των Γερμανών.
Η αντίδραση του γερμανικού στρατού ήταν άμεση και αρκετά σφοδρή. Χρησιμοποιώντας βαριά τεθωρακισμένα και αεροπλανοφόρα μέσα, προσπάθησαν να καταστείλουν την εξέγερση ασκώντας ωμή βία. Ωστόσο, ο εξεγερμένος λαός έλαβε βοήθεια από απροσδόκητες πηγές. Για παράδειγμα, ο Στρατός Απελευθέρωσης της Ρωσίας (ROA) υπό τον Ρώσο στρατηγό Αντρέι Βλασόφ, πολέμησε στο πλευρό των Τσέχων. Το παράδοξο με αυτή την συμμαχία ήταν ότι ο συγκεκριμένος στρατός τα προηγούμενα χρόνια είχε αντικομμουνιστική δράση και είχε συνεργαστεί με τους Γερμανούς, αλλά πλέον επιθυμούσαν την εύνοια της Δύσης μέσα από τη δράση τους εναντίον των Γερμανών. Η εξέγερση αυτή ήταν ενεργή ακόμα και στα στρατόπεδα όπου Ουκρανοί και Ρώσοι αιχμάλωτοι συμμετείχαν σε αυτή, όπως και οι Βούλγαροι που κατοικούσαν στην Πράγα ενσωματώθηκαν στον αντιστασιακό αγώνα.
Οι μάχες τις επόμενες μέρες ήταν κρίσιμες και η έκβαση του αποτελέσματος του αγώνα κρεμόταν από ένα τεντωμένο σχοινί. Η καθοριστική στιγμή του αγώνα αποτέλεσε η 9η Μαΐου 1945, όπου τις πρωινές ώρες ο Κόκκινος Στρατός κατόρθωσε και εισήλθε στην Πράγα και ολοκλήρωσε την πολυπόθητη απελευθέρωση της πόλης από τους Γερμανούς. Οι εναπομείναντες Γερμανοί παραδόθηκαν, ενώ μερικοί επιχείρησαν να διαφύγουν ή να παραδοθούν στους Αμερικανούς.
Η χαρά πλέον στον κόσμο της Πράγας ήταν διάχυτη. Όμως, πάντα σε έναν πόλεμο υπάρχουν και οι απώλειες και στο τέλος η κάθε πλευρά μετράει τις πληγές της. Αυτές οι πληγές από την πλευρά των Τσέχων αφορούσαν το χαμό περίπου 1.700 Τσέχων μαχητών και χιλιάδων πολιτών, ενώ χιλιάδες νεκρούς μέτρησαν και οι γερμανικές δυνάμεις. Μετά το τέλος του πολέμου, οι Τσέχοι προχώρησαν σε πράξεις αντεκδίκησης κατά των Γερμανών αμάχων αλλά και συνεργατών των Ναζί με την τέλεση βασανιστηρίων και εκτελέσεων.
Με την είσοδο του Κόκκινου Στρατού στην πόλη της Πράγας, σήμανε την αρχή μιας νέας πολιτικής πραγματικότητας στην Τσεχοσλοβακία. Παρά την απελευθέρωση της χώρας από τους Ναζιστές, η Τσεχοσλοβακία βρέθηκε στη σοβιετική σφαίρα επιρροής με την επιβολή του Κομμουνισμού μέχρι το 1989.
Συμπερασματικά, η εξέγερση της Πράγας αποτέλεσε ένα σύμβολο θάρρους και αυτοθυσίας. Αποτέλεσε την τελευταία μεγάλη πράξη απελευθέρωσης στην κατεχόμενη Ευρώπη, ενώ η θυσία των πολιτών της Πράγας λησμονείται ακόμα και σήμερα, και τιμάται ως μία από τις πιο γενναίες εξεγέρσεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Bryant Chad Carl (2007), Prague in Black: Nazi Rule and Czech Nationalism, Harvard University Press.
- ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 5 Μαΐου 1945: Εξέγερση της Πράγας κατά των Ναζί, military-history.gr, διαθέσιμο εδώ
- On this day in 1945: The Prague Uprising fought for freedom, expats.cz, διαθέσιμο εδώ
