Του Σπύρου Σκοτώρη,
Η ποινική δικαιοσύνη αποτελεί αδιαμφισβήτητα το επαχθέστερο μέσο της Πολιτείας προκείμενου να τιμωρεί συμπεριφορές μείζονος απαξίας οι οποίες επηρεάζουν τον κοινωνικό βίο. Μέσω του μηχανισμού αυτού, ο οποίος ευχής έργον είναι να λειτουργεί προληπτικά, η σκληρή πραγματικότητα ωστόσο αναδεικνύει εμφανώς την κατασταλτική του όψη, επιτυγχάνεται η προστασία διαφόρων εννόμων αγαθών η οποία άλλως θα ήταν αδύνατη ή έστω ιδιαίτερα δυσχερής. Εντούτοις, η θέσπιση και η εφαρμογή μόνο του ποινικού κώδικα θα άφηνε εκτός ποινικής προστασίας σημαντικής απαξίας συμπεριφορές συνδεόμενες με τη λειτουργία ενός κλάδου του σκληρού πυρήνα του κράτους, του στρατού. Είναι αυτονόητο ότι η συνοχή του στρατεύματος καθώς και η χωρίς προσκόμματα λειτουργία του δέον να θωρακίζονται με σοβαρές εγγυήσεις απτόμενες του ρυθμιστικού πεδίου του ποινικού δικαίου.
Στη χώρα μας, η ανάγκη θέσπισης ενός ειδικού ποινικού νόμου αναφερόμενου σε αδικήματα σχετιζόμενα με τη στρατιωτική υπηρεσία έγινε αντιληπτή από την πρώτη κιόλας Εθνοσυνέλευση. Ως εκ τούτου, και με δεδομένη την αδυναμία του τότε συντασσόμενου κράτους να εκπονήσει σύνθετα νομικά κείμενα, η Α’ εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, με το από 1 Ιανουαρίου 1822 ψήφισμά της, αποφάσισε ότι «Ο στρατιωτικός κώδιξ της Γαλλίας, με τας αναγκαίας προσθαφαιρέσεις […] ισχύει εις το Στρατιωτικόν της Ελλάδος (άρθρ. θ’)». Στη συνέχεια, στο «πολιτικόν Σύνταγμα» της Γ’ Εθνοσυνελεύσεως της Τροιζήνος (1827), θεμελιώθηκε η ρητή υποχρέωση της Βουλής να συντάξει στρατιωτικό ποινικό κώδικα στα πρότυπα του γαλλικού. Τέλος, αντίστοιχη με την πρόβλεψη της πρώτης Εθνοσυνέλευσης περιλήφθηκε στο υπ’ αριθμόν ΙΗ’ ψήφισμα του Ι. Καποδίστρια με την ίδρυση του ελληνικού κράτους, στο οποίο μνημονευόταν πάλι πως οι στρατιωτικός κώδικας της Γαλλίας ισχύει και στα ελληνικά στρατεύματα. Ζήτημα όμως με αυτές τις ρυθμίσεις αποτέλεσε η βραδύτητα της οριστικής διαμόρφωσης του αντίστοιχου κώδικα στη Γαλλία λόγω των πολλών μεταρρυθμιστικών πρωτοβουλιών. Εν τέλει, το 1857 ψηφίστηκε ο γαλλικός Στρατιωτικός Ποινικός Κώδικας, του οποίου εν πολλοίς αντιγραφή και μετάφραση αποτέλεσε ο ελληνικός Στρ. ΠΚ που ψηφίστηκε τρία χρόνια αργότερα, το 1860.
Η επόμενη σοβαρή προσπάθεια εκσυγχρονισμού του Στρ. Ποινικού Δικαίου αλλά και εναρμόνισης των διατάξεων της αντίστοιχης ναυτικής νομοθεσίας με αυτή που εφαρμοζόταν στον στρατό ξηράς υπό ένα ενιαίο όλον έλαβε χώρα με τη δημοσίευση, στις 21.2.1941, του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικος υπό τη μορφή αναγκαστικού νόμου. Διάφορα ζητήματα που εν ολίγοις αφορούσαν τον εν εξελίξει πόλεμο και την αδυναμία οριστικοποίησης του τελικού κειμένου είχαν ως αποτέλεσμα τη θέσπιση αλλεπάλληλων αναστολών ισχύος θεμελιωδών διατάξεων του νέου αυτού νομοθετήματος, με συνέπεια η ολοκληρωτική εφαρμογή του να εκκινήσει την 1η Ιανουαρίου του 1954!
Στην πράξη, η ουσιαστική προσπάθεια για εκσυγχρονισμό αυτού του πολύπαθου δικαιϊκού κλάδου στη χώρα μας άρχισε να αναδύεται με την ψήφιση του Συντάγματος του 1975, με αφορμή αφενός την πρόβλεψη του άρθρου 96§5 για τη θεσμική θωράκιση των μελών του στρατιωτικού δικαστικού σώματος και αφετέρου τη συνταγματική επιταγή για αιτιολόγηση των δικαστικών αποφάσεων, εννοείται και των εκδιδόμενων από τα Στρ. Ποινικά Δικαστήρια. Ωστόσο, οι πρωτοβουλίες για την ψήφιση νέου ΣΠΚ το 1977, το 1985 και το 1991 απέβησαν άκαρπες. Η ψήφιση του νέου ΣΠΚ έγινε τελικά, έπειτα από δεκαετίες διαφωνιών και τροποποιήσεων το 1995. Ο νόμος 2287/1995 με έναρξη ισχύος την 2α Αυγούστου του 1995 αποτελεί τον ισχύοντα ποινικό νόμο που εφαρμόζεται στον ελληνικό στρατό περιλαμβάνοντας διατάξεις ουσιαστικού και δικονομικού δικαίου.
Συγκρίνοντας το προϊσχύσαν νομοθετικό καθεστώς με το ισχύον σίγουρα παρατηρούμε μια τάση εξορθολογισμού. Η ερμηνευτική δυσκολία που ανέκυπτε στην προσπάθεια κατανόησης και συγκεκριμενοποίησης των διατάξεων, η οποία συχνά φαίνεται να ξεπερνούσε τα όρια της συμφωνίας με το άρθρο 7 παρ. 1 του Συντάγματος, συνδυαζόμενη με την ανελαστική πρόβλεψη περί απαγόρευσης μετατροπής των ποινών για τα στρατιωτικά εγκλήματα σε χρήμα και την πρόβλεψη θανατικής ποινής σε 55 αδικήματα(!) δημιουργούσε σημαντικά προβλήματα στην εφαρμογή της νομοθεσίας αυτής. Από δικονομικής πλευράς, η απουσία της υποχρέωσης αιτιολόγησης των αποφάσεων των στρατοδικείων, η αδυναμία προσβολής των βουλευμάτων, η υποχρεωτικότητα της προσωρινής κράτησης επί κακουργημάτων στα οποία προέκυπταν επαρκείς ενδείξεις ενοχής και η μη κατοχύρωση του δικαιώματος του κατηγορουμένου να παρίσταται με συνήγορο κατά την προανάκριση και την ανάκριση, είναι φανερό ότι βρίσκονταν σε σύγκρουση με θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές. Βέβαια, μερικά ζητήματα αντιμετωπίστηκαν νομολογιακά, όπως η υποχρεωτικότητα της προσωρινής κράτησης με το βούλευμα υπ’ αριθμόν 482/1993 του Διαρκ.Στρατ.Θεσ., με το οποίο κρίθηκε αντισυνταγματική η εν λόγω πρόβλεψη. Τα παραπάνω ζητήματα, καθώς και άλλα πολλά τα οποία δεν αναφέρω για λόγους οικονομίας, επιλύθηκαν οριστικά με το νέο νομικό πλαίσιο, διαμορφώνοντας ένα σύγχρονο Στρατιωτικό Ποινικό Δίκαιο.
Όπως γίνεται αντιληπτό, με το πέρασμα των δεκαετιών, η στρατιωτική ποινική νομοθεσία διήλθε από πολλές δοκιμασίες και νομοθετικές αστοχίες. Σε αυτό ίσως να συνέβαλε και η έως έναν βαθμό δικαιολογημένη έμφυτη αυστηρότητα που περιβάλλει τα στρατιωτικά πράγματα. Εντούτοις, θα ήταν άδικο να μην αναγνωρίσουμε τις σημαντικές νομοθετικές αλλαγές, οι οποίες εναρμονίζονται πλήρως με τις αυτονόητες επιταγές του ισχύοντος ελληνικού Συντάγματος και της ΕΣΔΑ, οι οποίες εν τέλει αποτέλεσαν και τον βασικό γνώμονα γύρω από τον οποίο κινήθηκαν οι νεότερες ρυθμίσεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Παπαδαμάκης Αδάμ, Στρατιωτικό Ποινικό Δίκαιο, 10η Έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, 2024
