Της Γεωργίας Σαχινίδου,
Ένα από τα πιο καθοριστικά στάδια της ζωής του ανθρώπου παραμένει η εφηβεία, μια φάση η οποία εξουσιάζει τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του παιδιού, καθιστώντας το ευάλωτο και ευερέθιστο. Γι’ αυτό, το παιδί επηρεάζεται πολύ ευκολότερα και έτσι είναι φυσικό και επόμενο να εκτεθεί για πρώτη φορά στις εξαρτήσεις. Εξαρτήσεις στη ζωή του εφήβου μπορεί να είναι, οι πιο συνηθέστερες, το αλκοόλ, η κατάχρηση ουσιών, το διαδίκτυο και το κάπνισμα. Τις περισσότερες φορές η νεολαία παύει την κατάχρηση των παραπάνω μέχρι να φτάσει στην ενηλικίωση ως η πρώτη και η τελευταία δοκιμή. Όμως εάν δε σταματήσει, τι σημασία έχει αυτό στη μετέπειτα ζωή του και τι κρύβεται πίσω από αυτές;
Μία από τις σημαντικότερες επιπτώσεις που έχουν οι εξαρτήσεις στους εφήβους —και γι’ αυτό πρέπει να παίρνουμε τις κατάλληλες προλήψεις— αφορά το πόσο επιβλαβής είναι για τον εγκέφαλο, ειδικά ενός παιδιού που δεν έχει αναπτυχθεί πλήρως. Πιο συγκεκριμένα, διότι τα χρόνια αυτά είναι ζωτικής σημασίας για τη γνωστική λειτουργία του εγκεφάλου, αναγκαστικά δεν πρέπει να αντιμετωπίζει ανασταλτικούς παράγοντες που θα μπορούσαν να αποφευχθούν υπό άλλες συνθήκες. Η εξάρτηση επηρεάζει τον εγκέφαλο και την ικανότητά του να λειτουργεί βραχυπρόθεσμα, καθώς και αποτρέπει την κατάλληλη ανάπτυξη και εξέλιξη του μακροπρόθεσμα. Ο λόγος που γίνεται αυτό οφείλεται στο ότι οι νευροδιαβιβαστές παραβιάζονται από την εξάρτηση και έτσι καταστρέφονται οι συνδέσεις, ενώ μειώνεται η δυνατότητα της αίσθησης της ευχαρίστησης. Ακόμη, αυξάνονται οι πιθανότητες για χρόνια προβλήματα μνήμης και δυσχεραίνεται η απορρόφηση πληροφοριών από τον εγκέφαλο.
Στη συνέχεια, ο αντίκτυπος των εξαρτήσεων εμφανίζεται και φαίνεται ως το τι προκαλεί εξωτερικά στο άτομο. Ειδικότερα, το παιδί εκτός του ότι δε δύναται να προσέξει στο σχολείο και συνάμα η επίδοση του είναι χαμηλή, χάνει την ευκαιρία να συνεχίσει τις σπουδές του, δυσχεραίνοντας τις πιθανότητες του για αναζήτηση εργασίας. Ο βιοπορισμός του, άρα γίνεται δυσβάσταχτος στη ζωή, ενώ ταυτόχρονα ο περίγυρός του απομακρύνεται από τον ίδιο. Πλέον, δεν έχει ανθρώπους για να δεχθεί υποστήριξη ή να απευθυνθεί για τις δύσκολες στιγμές που βιώνει στην καθημερινότητά του. Επιπρόσθετα, σε πολλές περιπτώσεις λόγω των εξαρτήσεων η συμπεριφορά τους αλλάζει, δηλαδή γίνεται ακόμα περισσότερο επιθετική και ευάλωτη, αφού διασχίζουν την περίοδο της εφηβείας που εξίσου έχουν να αντιμετωπίσουν.
Η δυσκολία όμως έγκειται κιόλας, στο πως αυτά τα παιδιά οδηγήθηκαν στην εξάρτηση και στο πως πρέπει να αντιμετωπίζονται ως θύματα και όχι ως θύτες. Πιο αναλυτικά, ένα τεράστιο ποσοστό των παιδιών αυτών πάσχουν από κάποια ψυχική διαταραχή, όπως κατάθλιψη ή αγχώδη διαταραχή. Διαφαίνεται πως το αλκοόλ αφού δεν είναι στιγματισμένο όπως η φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνουν, δηλαδή είτε αντικαταθλιπτικά είτε αγχολυτικά, είναι αποδεκτό από τους συνομηλίκους τους. Άλλοτε, μπορεί να τους ηρεμεί και να νιώθουν ως «κανονικοί» ώστε να τους βλέπουν έτσι και οι συμμαθητές τους. Αξιοσημείωτο είναι επίσης, πως παιδιά με μαθησιακές διαταραχές ή προβλήματα αυτοεκτίμησης, καθώς αισθάνονται ελαττωματικά και διαφορετικά, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να αναπτύξουν κάποια εξάρτηση, επειδή απλώς επιθυμούν να νιώσουν την αίσθηση του «ανήκειν».
Ένας άλλος λόγος που τα παιδιά εκτίθενται χωρίς να το θέλουν στις εξαρτήσεις φαίνεται ότι ξεκινάει από το σπίτι. Αναλυτικότερα, οι γονείς ενός παιδιού, οι οποίοι είναι οι ίδιοι χρήστες ή κάνουν γενικότερα καταχρήσεις, εφόσον το παιδί έχει μάθει να ζει μαζί τους, είναι πιο ευαίσθητο στο είτε να γίνει κι αυτό χρήστης είτε ο/η σύντροφος που θα επιλέξει να είναι ο ίδιος χρήστης. Πολλά παιδιά έχουν κληρονομήσει ακόμη το λεγόμενο «γονίδιο της εξάρτησης» που σχετίζεται με την ντοπαμίνη στον εγκέφαλο. Ανεξάρτητα βέβαια με το αν οι γονείς είναι χρήστες ή όχι, ένα δυσλειτουργικό οικογενειακό περιβάλλον επηρεάζει άμεσα από μικρή ηλικία τον έφηβο. Η αστάθεια, η ανασφάλεια και ο φόβος, τα οποία διακατέχουν τον νέο, δεν του αφήνουν καμία επιλογή ώστε να μην υποκύψει στις εξαρτήσεις. Οι εξαρτήσεις του προσφέρουν ανακούφιση με αποτέλεσμα να ξεχνιέται και να «περνάει καλύτερα» σε έναν δικό του κόσμο που δε νιώθει αβεβαιότητα, αλλά ηρεμία.
Συνάγεται λοιπόν, εύλογα το συμπέρασμα πως οι εξαρτήσεις χρειάζονται περισσότερο εμβάθυνση και όχι κάτι που με το οποίο μπορούμε να κατακρίνουμε τους ανθρώπους που είναι έρμαια των εξαρτήσεών τους. Οι εξαρτήσεις και οι νέοι αποτελεί ένα από τα πασίγνωστα προβλήματα της κοινωνίας μας, καθώς η έκθεση εξαρτήσεων σε εφήβους, που δεν έχουν κατανοήσει πλήρως τον εξωτερικό κόσμο, είναι ευκολότερα να γίνει αποδεκτή. Χρέος όλων μας είναι να δούμε το πρόβλημα κατάματα και να αντικρίσουμε την πραγματική παθογένεια που προκαλεί: νέοι που βυθίστηκαν σε ένα ελάττωμα μιας ατελής κοινωνίας, η οποία δεν τους είχε δείξει ακόμα τον πραγματικό της εαυτό, αλλά τον έμαθαν με το χειρότερο τρόπο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Health Effects Of Teen Substance Abuse, addictioncenter.com, διαθέσιμο εδώ
- Mental Health Disorders and Teen Substance Use, childmind.org, διαθέσιμο εδώ
- Addiction in teenagers, innerbody.com, διαθέσιμο εδώ
