Της Αναστασίας Λιάκου,
Σε μία ευχάριστη είδηση των τελευταίων ημερών, η ναλοξόνη, το αντίδοτο στην υπερδοσολογία από οπιοειδή, είναι διαθέσιμη, κατόπιν ιατρικής συνταγής, για όλους τους πολίτες στα φαρμακεία της χώρας μας. Η απόφαση αυτή αποτελεί σημαντικό βήμα για την καταπολέμηση του θανατηφόρου overdose, ενός παγκόσμιου φαινομένου. Αξίζει να σημειωθεί, πως η απελευθέρωση της ναλοξόνης στις ΗΠΑ, δύο χρόνια πριν, κατόρθωσε μείωση των αντίστοιχων θανάτων κατά 27% σε μόλις ένα έτος. Επομένως, δεν είναι υπερβολή να πούμε, πως η ελεύθερη διάθεσή της πραγματικά σώζει ζωές.
Τι είναι, όμως, η ναλοξόνη;
Η ναλοξόνη είναι ένα φάρμακο που μπορεί να αναστρέψει γρήγορα τη θανατηφόρο δράση των οπιοειδών. Συνδέεται στους ίδιους υποδοχείς του κεντρικού νευρικού συστήματος με τα οπιοειδή και τα εκτοπίζει, σταματώντας προσωρινά τη θανατηφόρο επίδρασή τους, δηλαδή την πρόκληση αναπνευστικής καταστολής. Η ναλοξόνη μπορεί να αποκαταστήσει γρήγορα την κανονική αναπνοή σε ένα άτομο που η αναπνοή του έχει επιβραδυνθεί ή σταματήσει λόγω υπερβολικής δόσης οπιοειδών. Στα οπιοειδή συμπεριλαμβάνονται η ηρωίνη, η φαιντανύλη, η οξυκωδόνη (OxyContin®), η υδροκωδόνη (Vicodin®), η κωδεΐνη και η μορφίνη.
Η ναλοξόνη είναι ασφαλές φάρμακο. Δεν φέρει παρενέργειες αν χορηγηθεί από λάθος σε άτομα που δεν είναι σε κατάσταση τοξίκωσης από οπιοειδή. Μπορεί να χορηγηθεί σε όλους, ακόμα και στις εγκύους. Στις εγκύους, η χορήγηση είναι ασφαλής, όμως πρέπει να γίνεται ελεγχόμενα, ούτως ώστε να αποφευχθεί η αποβολή ή ο πρόωρος τοκετός.
Σημαντικό είναι να τονιστεί, πως το φάρμακο αυτό είναι αποτελεσματικό μόνο έναντι των οπιοειδών και όχι των διεγερτικών ναρκωτικών, όπως η κοκαΐνη και οι αμφεταμίνες (συμπεριλαμβανομένων της μεθαμφεταμίνης και του MDMA). Ωστόσο, εάν τα οπιοειδή λαμβάνονται σε συνδυασμό με άλλα ηρεμιστικά ή διεγερτικά, η ναλοξόνη μπορεί να είναι χρήσιμη. Είναι μια απάντηση πρώτης γραμμής κατά της υπερδοσολογίας οπιοειδών. Εφόσον όμως είναι ασφαλές φάρμακο, σε περιπτώσεις αβεβαιότητας για την αιτία της τοξίκωσης, όπως όταν βλέπουμε έναν άγνωστο στον δρόμο, καλό είναι να χορηγηθεί.
Η ναλοξόνη μένει στον ανθρώπινο οργανισμό μόνο για 30 έως 90 λεπτά. Επομένως, τα συμπτώματα της υπερδοσολογίας μπορεί να επανέλθουν ή το άτομο να χρειάζεται πολλαπλές δόσεις του φαρμάκου. Για αυτόν τον λόγο, κρίνεται σημαντική η άμεση αναζήτηση ιατρικής βοήθειας.
Τέλος, άτομα με σωματική εξάρτηση στα οπιοειδή μπορεί να εμφανίσουν συμπτώματα στέρησης μέσα σε λίγα λεπτά από τη χορήγηση της ναλοξόνης. Τα συμπτώματα στέρησης μπορεί να περιλαμβάνουν πονοκεφάλους, αλλαγές στην αρτηριακή πίεση, ταχυκαρδία, εφίδρωση, ναυτία, έμετο και τρόμο. Ενώ αυτό είναι δυσάρεστο, συνήθως δεν είναι απειλητικό για τη ζωή. Ο κίνδυνος θανάτου για κάποιον που λαμβάνει υπερβολική δόση οπιοειδών είναι μεγαλύτερος από τον κίνδυνο του στερητικού συνδρόμου. Οι κλινικοί γιατροί στα επείγοντα περιστατικά εκπαιδεύονται ώστε να προσφέρουν στους ασθενείς άμεση ανακούφιση και παραπομπή σε προγράμματα αποκατάστασης. Τέλος, η ναλοξόνη αποτελεί το αντίδοτο στην υπερδοσολογία των οπιοειδών και όχι θεραπεία απεξάρτησης από αυτά. Τα προγράμματα απεξάρτησης παραμένουν στην πρώτη γραμμή.
Πώς καταλαβαίνουμε ότι έχουμε μπροστά μας ένα άτομο που έχει λάβει υπερβολική δόση;
Εάν είμαστε στο κοντινό περιβάλλον ενός ατόμου που κάνει χρήση ουσιών ή απλώς δούμε κάποιον άγνωστο δίχως τις αισθήσεις του, πεσμένο στον δρόμο, πώς θα ξέρουμε πότε θα πρέπει να δράσουμε;
1) Αρχικά, ρωτάμε το άτομο εάν είναι καλά.
Αν δεν μας απαντήσει, κουνάμε τους ώμους του και τρίβουμε σταθερά τη μεσότητα του στήθους του κάνοντας γροθιά το χέρι μας, προσπαθώντας να το αφυπνίσουμε. Και αυτό γιατί τα άτομα που έχουν λάβει υπερβολική δόση βρίσκονται σε κατάσταση καταστολής.
Ακολουθούμε τα βασικά βήματα των πρώτων βοηθειών βλέπω-ακούω-αισθάνομαι. Εάν το άτομο δεν αναπνέει, καλούμε άμεσα ιατρική βοήθεια και ξεκινάμε ΚΑΡΠΑ. Εάν αναπνέει, ακολουθούμε τα επόμενα βήματα.
Ελέγχουμε για σημεία και συμπτώματα υπερδοσολογίας:
- Δυσκολία στο περπάτημα, την ομιλία ή την αφύπνιση
- Μπλε, μωβ ή γκρι χείλη ή νύχια
- Πολύ μικρές κόρες (σαν κεφαλή καρφίτσας)
- Κρύο και κολλώδες δέρμα
- Ζάλη και σύγχυση
- Υπερβολική υπνηλία
- Ήχοι πνιγμού ή ροχαλητού
- Αργή, αδύναμη ή απούσα αναπνοή
- Απουσία αντίδρασης (αδυναμία αφύπνισης, ακόμα και όταν φωνάζουμε ή τον ταρακουνάμε)
Μπορεί να υπάρχουν και άλλα σημεία και συμπτώματα που δεν μοιάζουν με αυτά που αναφέρονται παραπάνω. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν δυσκαμψία του σώματος και κίνηση που μοιάζει με επιληπτική κρίση.
2) Χορηγούμε ναλοξόνη, ακόμα κι αν έχουμε αμφιβολίες. Δεν θα προκαλέσει βλάβη, και μπορεί να σώσει μια ζωή.
Ξαπλώνουμε το άτομο σε ύπτια θέση και χορηγούμε το αντίδοτο. Η ναλοξόνη υπάρχει σε ενέσιμη μορφή και σε μορφή ρινικού σπρέι. Η μορφή του ρινικού σπρέι είναι πιο εύκολη στη χρήση. Αν επιλέξουμε αυτήν, βγάζουμε το σπρέι από τη συσκευασία και με τον αντίχειρα κρατάμε τη βάση και με τον δείκτη και τον μέσο το ακροφύσιο. Με το άλλο χέρι κρατάμε λυγισμένο το κεφάλι του ατόμου για να αποκτήσουμε σταθερότητα και, στη συνέχεια, χορηγούμε μια δόση του φαρμάκου σε ένα ρουθούνι.
3) Αμέσως μετά, καλούμε ιατρική βοήθεια.
Μετακινούμε το άτομο στο πλάι, σε θέση ανάνηψης, και το παρακολουθούμε στενά.
Εάν το άτομο παραμένει ακόμα δίχως αντίδραση, μπορούμε να χορηγήσουμε άλλη μια δόση ναλοξόνης, με τον ίδιο τρόπο όπως πριν, στο άλλο ρουθούνι. Το ρινικό σπρέι μπορεί να χορηγείται κάθε 2 έως 3 λεπτά, εωσότου το άτομο ανακτήσει τις αισθήσεις του ή καταφτάσει ιατρική βοήθεια.
Κλείνοντας, το να βιώνεις ή να γίνεσαι μάρτυρας ενός περιστατικού υπερδοσολογίας είναι, αναμφίβολα, τρομακτικό. Για τον λόγο αυτόν, καλό είναι η ελεύθερη διάθεση της ναλοξόνης να συνοδευθεί με την κατάλληλη εκπαίδευση αναγνώρισης αυτής της επείγουσας κατάστασης, και της παροχής πρώτων βοηθειών. Η ελεύθερη διάθεση αυτού του πολύτιμου αντιδότου αποτελεί ένα σημαντικό βήμα στην εξάλειψη του θανατηφόρου overdosing. Έχοντας μαζί μας ένα κουτάκι ναλοξόνης στην καθημερινότητά μας, μπορούμε όλοι μας να γίνουμε καλοί Σαμαρείτες, σώζοντας μια ανθρώπινη ζωή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What is Naloxone?, National Institute on Drug Abuse, διαθέσιμο εδώ
- Η Ναλοξόνη σώζει ζωές, Ναλοξόνη, διαθέσιμο εδώ
- Opioid Overdose, Government of Canada, διαθέσιμο εδώ
- QUICK START GUIDE- Opioid Overdose Response Instructions, Narcan, διαθέσιμο εδώ
