Της Ευθυμίας Γκαμπέση,
Ένας από τους σημαντικότερους πίνακες της ιστορίας, Το Πορτραίτο Arnolfini, καταφέρνει να ιντριγκάρει τόσο το μάτι του θεατή όσο και τη φαντασία του. Ο πίνακας του Jan van Eyck απεικονίζει ένα αντρόγυνο, τον πλούσια ντυμένο σύζυγο και τη γυναίκα του. Από την ένδυση έως και τη λεπτομερή τοποθέτηση των αντικειμένων του σπιτιού, φανερώνεται η αριστοκρατική χλιδή του ζεύγους, χωρίς όμως να είναι κραυγαλέα. Το κοινωνικό στάτους τους έχει αποτυπωθεί με τέτοιον τρόπο από τον ζωγράφο ώστε από τη μία να κατέχει μία στέρεη θέση που δεν χρήζει αμφισβήτησης και από την άλλη να εκφράζει μία μετριοφροσύνη, αποφεύγοντας με αυτόν τον τρόπο και την οποιαδήποτε αρνητική κριτική.
Ακόμη και τα χρώματα του κρεβατιού, ένα βαθύ και πλούσιο κόκκινο είναι ένδειξη ευπορίας. Παράλληλα, σε λίγα μόλις εκατοστά του πίνακα και αν είστε αρκετά παρατηρητικοί θα δείτε ότι έξω από το παράθυρο στέκει ένα δένδρο κερασιάς, κάτι που νοηματοδοτεί πως προεκτείνεται σε έναν κήπο εξωτερικά του σπιτιού. Κι αν το δωμάτιο που απεικονίζεται στον πίνακα δεν σας γεμίζει και πολύ το μάτι είναι επειδή δεν είναι καν η κεντρική κρεβατοκάμαρα αλλά ένας χώρος υποδοχής των επισκεπτών (reception room), ενδεχομένως θα λέγαμε και ένας ξενώνας. Τα παραπάνω στοιχεία, συνοδευόμενα και από τα πορτοκάλια δίπλα από το παράθυρο, προδίδουν την σχολαστικώς επιμελημένη διακόσμηση του χώρου, προσδίδοντας άνεση, ομορφιά και πολυτέλεια στους καλεσμένους.
Μία ακόμη λεπτομέρεια που χάνεται με μία πρώτη και φευγαλέα ματιά είναι ότι η γυναίκα αν και φαίνεται, δεν είναι έγκυος: κρατάει απλώς το φόρεμά της πάνω από την περιοχή της κοιλιάς της. Το μακρύ πράσινο φόρεμά της προδίδει την οικονομική της κατάσταση χωρίς όμως να ξεπερνάει τα όρια της επιδειξιμανίας.
Ωστόσο, αυτό που όλο αναρωτιόμαστε σε αυτό το σημείο είναι γιατί τελικά αυτός ο πίνακας είναι τόσο σημαντικός. Ο σύζυγος στο πορτραίτο είναι ο Giovanni di Nicolao di Arnolfini, γνωστός και ως Giannino or Jehannin, ήταν Ιταλός έμπορος τον 15ο αιώνα. Η σύζυγος παραμένει άγνωστης ταυτότητας και μάλιστα επισημαίνεται πως ήταν η δεύτερη γυναίκα του Arnolfini. Υπάρχει διάχυτη η εικασία πως διατηρούσε φιλικές σχέσεις με τον ίδιο τον ζωγράφο, οπότε σε αυτό το σημείο πρέπει να τονιστεί πως δεν αποκλείεται οι επισκέπτες στον καθρέπτη να είναι ο ίδιος με την υπηρέτριά του. Είναι άραγε αυτοί ή πρόκειται για απλή εικασία;
Ως προς την τεχνική ανάλυση, φαίνεται πως ο πίνακας είχε ζωγραφιστεί σταδιακά, δίνοντας πρώτα έμφαση στα είδωλα και έπειτα στα κεντρικά αντικείμενα του δωματίου. Μάλιστα, ο Van Eyck δεν φοβήθηκε να «αλλοιώσει» και τα χαρακτηριστικά των προσώπων, εξυπηρετώντας μάλλον τις καλλιτεχνικές του προθέσεις και αισθητικές. Από την περίεργη εμφάνιση που μπορεί να είχε στην πραγματικότητα ο Arnolfini, το αποτέλεσμα φαίνεται να τροποποιείται στην εκτέλεση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Jan van Eyck: The Arnolfini Portrait, nationalgallery.org.uk, διαθέσιμο εδώ
- The 20 most famous paintings, timeout.com, διαθέσιμο εδώ
