Της Ιόλης Εγγλεζάκη,
Το ημερολόγιο έγραφε 26 Μαρτίου 1905, όταν ο ψυχίατρος Βίκτορ Φράνκλ είδε για πρώτη φορά το φως του κόσμου. Ενός κόσμου, που έμελλε να τον κρατήσει για πάντα δύτη ενός πρωτότυπου νοήματος.
Ο Φράνκλ, είχε επηρεαστεί βαθιά από τον Νίτσε, τον Σίγκμουντ Φρόιντ, τον Άλφρεντ Άντλερ και τον Μαξ Σέλερ, αλλά η ζωή του υπήρξε άθροισμα τόσο απρόσμενων στιγμών, που καμία θεωρία δε θα μπορούσε να τον προετοιμάσει για όσα θα ακολουθούσαν. Το 1942, κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ο Φράνκλ μαζί με την έγκυο γυναίκα του, τους γονείς του και τον αδερφό του, στάλθηκε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης από τους Ναζί. Όσο βρισκόταν εκεί, προσπαθούσε μέσω των θεραπευτικών του ικανοτήτων να βοηθήσει τους κρατούμενους να επιβιώσουν, προσφέροντάς τους έναν λυτρωτικό ορίζοντα: να αναζητήσουν νόημα στην οδύνη που ζούσαν.
Στο βιβλίο του «Man’s Search for Meaning» αναφέρει με τόνο βαθιά ανθρώπινο όσα βίωσε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, περιγράφοντας τις τρεις φάσεις προσαρμογής που βιώνει ένα άτομο εκεί. Στην αρχή, υπάρχει σοκ ή άρνηση. Στη συνέχεια, παρατηρείται απάθεια απέναντι στους άλλους και στο τέλος, υπάρχει αποπροσωποποίηση, πικρία, απογοήτευση για τους επιζώντες και θάνατος συναισθημάτων. Μέσα σε 2 χρόνια και 7 μήνες εγκλεισμού σε αυτές τις απάνθρωπες συνθήκες, ο Φράνκλ επιβίωσε από 4 στρατόπεδα συγκέντρωσης και βίωσε την απώλεια της συζύγου, του αδερφού και τον γονιών του. Η ζωή του έμοιαζε με ένα τοπίο ενδογενούς ερήμωσης. Το χθες που αγαπούσε ήταν νεκρό, αλλά ταυτόχρονα γεννιόταν ένα μέλλον ικανό να αναστήσει όχι μόνο την ατομική του ελπίδα, αλλά και την οικουμενική.
Μετά την εμπειρία στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ο νους του άρχισε να εξερευνά ένα νέο νόημα, αναδυόμενο μέσα από τον πόνο. Ο πόνος δε νοείται ως ψυχικό νέκρωμα, αλλά ως διανοητική βάση για να χτιστεί νόημα στη ζωή. Ο ίδιος ο Φράνκλ έλεγε: «Τα βάσανα σταματούν να είναι βάσανα, τη στιγμή που βρίσκουν νόημα, όπως το νόημα μιας θυσίας». Αυτή η συνειδητοποίηση μέσα από τα βιώματα του επώδυνου παρελθόντος του, ήταν η αφορμή για να δημιουργήσει την ψυχοθεραπευτική προσέγγιση της «Λογοθεραπείας», όπου η λέξη «λόγος» ταυτίζεται με το νόημα. Η ψυχοθεραπευτική σχολή του Φράνκλ είναι γνωστή ως «Τρίτη Σχολή της Βιέννης». Η μορφή θεραπείας του είναι υπαρξιακή, με πυρηνικά στοιχεία την επίγνωση ότι η ζωή υπηρετεί το νόημα ακόμη και μέσα στην οδύνη, αλλά και το γεγονός ότι το κυνήγι νοήματος έχει τη χάρη να αφυπνίζει τον εαυτό. Γενικά, η παρουσία του Βίκτορ Φράνκλ έπαιξε σημαντικό ρόλο στη θεμελίωση και διεύρυνση της υπαρξιακής θεραπευτικής προσέγγισης.
Το 1947, ο Φράνκλ άρχισε να ξαναδημιουργεί όσα έχασε. Παντρεύτηκε την Ελεονόρα Καταρίνα Σβίντ, με την οποία απέκτησαν μια κόρη, τη Γκάμπριελ, η οποία στη συνέχεια έγινε ψυχολόγος και χάρισε στον Φράνκλ δύο εγγόνια.
Το παράδειγμά του, δείχνει ότι η ανθρώπινη πορεία δεν είναι ένας μονόλογος φθοράς, αλλά ένας διάλογος ανάμεσα στον πόνο και σε μια ανθισμένη θέαση των γεγονότων. Θεωρούσε το θάνατο και τα βάσανα ως αναγκαία εμπόδια, ως στοιχεία που ολοκληρώνουν την ύπαρξη, ακριβώς όπως η μια εποχή χρειάζεται την επόμενη. Μέσα σε αυτόν τον προσανατολισμό, θεωρούσε τη θλίψη συναίσθημα με βάθος, έλεγε: «Η θλίψη έχει την εξουσία να αποθανατίζει και να διασώζει για πάντα το παρελθόν στο παρόν. Σε αυτό έγκειται η σημασία της. Και η μεταμέλεια και η θλίψη, και τα δυο αυτά συναισθήματα προσφέρονται, για να «διορθώνουν» το παρελθόν. Και με αυτόν τον τρόπο, λύνουν το πρόβλημα που δεν μπορεί να λύσει καμία διασκέδαση και κανένα ναρκωτικό».
Ο Φράνκλ, ως θεμελιωτής μιας νέας προοπτικής, έδειξε τρεις οδούς για την κατάκτηση του νοήματος. Τις δημιουργικές αξίες, μέσα από την εργασία και την τέχνη. Τις βιωματικές αξίες, μέσα από την αγάπη, την επαφή με τα τοπία της φύσης, την ομορφιά, αλλά και συμπεριφορικές αξίες, μέσα από την αντίδραση μας προς την αναπόδραστη οδύνη. Οι τελευταίες, συνδέονται με την ελευθερία επιλογής, την οποία ενθρόνιζε σε όποιες συνθήκες κι αν βρίσκεται ένας άνθρωπος. Έλεγε: «Ο άνθρωπος μπορεί να χάσει τα πάντα εκτός από ένα πράγμα, την τελευταία των ανθρωπίνων ελευθεριών, τη δυνατότητα να επιλέγει τη στάση του απέναντι σε οποιαδήποτε περίσταση, να επιλέγει τον μοναδικό δικό του τρόπο».
Ο Βίκτορ Φράνκλ πέθανε το 1997 από καρδιακή ανεπάρκεια σε ηλικία 92 ετών και θεωρούνταν ο τελευταίος μεγάλος ψυχίατρος της Βιέννης. Έζησε τη ζωή με φόντο την απώλεια, αλλά και τη συμφιλίωση με την οδύνη μέσα σε έναν πνευματώδη προσανατολισμό: στα αρνητικά γεγονότα, εκεί που η ζωή ηχεί επώδυνα, κυοφορείται και ουσία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Victor Frankl at 120: A tribute to the Man who helped us search for meaning ,maxkarlin.com, διαθέσιμο εδώ
- Φράνκλ Β. (Frankl Victor 1905-1997), psychology.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πώς να αντέχουμε τα όποια βάσανα; Πέντε συμβουλές από τον Βίκτωρ Φράνκλ, gr.pravoslavie.ru, διαθέσιμο εδώ
- Ταινία ετοιμάζεται να γίνει το βιβλίο του Viktor Frankl “Το νόημα της Ζωής”, psychologynow.gr, διαθέσιμο εδώ
