Η ιταλική εισβολή στην Αιθιοπία: Μια σκοτεινή σελίδα της σύγχρονης ιστορίας

Του Δημήτρη Σιώκα,

Στις 3 Οκτωβρίου 1935, η αυγή ανέτειλε βαριά πάνω από τα βουνά της Αιθιοπίας. Εκείνη την ημέρα, οι ιταλικές στρατιές, υπό τις διαταγές του Μπενίτο Μουσολίνι, διέσχισαν τα σύνορα της Ερυθραίας και της Σομαλίας, ξεκινώντας μια από τις πιο αμφιλεγόμενες και τραγικές εκστρατείες της σύγχρονης εποχής: την εισβολή στην Αιθιοπία, το τελευταίο ανεξάρτητο κράτος της Αφρικής. Η ιταλική επιθετικότητα δεν ήταν απλώς μια πράξη στρατιωτικής επέκτασης, αλλά μια προσπάθεια αναβίωσης της ρωμαϊκής αυτοκρατορικής δόξας, ντυμένη με τον μανδύα του φασιστικού μεγαλείου.

Πριν από την εισβολή, η Αιθιοπία αποτελούσε ένα από τα ελάχιστα ανεξάρτητα κράτη της Αφρικής, με βαθιές ιστορικές ρίζες και πολιτισμική αυτοτέλεια. Η χώρα είχε ήδη δοκιμαστεί από την πρώτη ιταλική απόπειρα κατάκτησης, στον Πρώτο Ιταλο-Αιθιοπικό Πόλεμο (1895-1896), όταν οι Αιθίοπες, υπό τον αυτοκράτορα Μενελίκ Β’, κατόρθωσαν να συντρίψουν τις ιταλικές δυνάμεις στη θρυλική μάχη της Άντουα (1 Μαρτίου 1896). Η νίκη αυτή αποτέλεσε σύμβολο εθνικής υπερηφάνειας και έδωσε στην Αιθιοπία διεθνή αναγνώριση, ενώ ταπείνωσε βαθιά την Ιταλία, η οποία δεν ξέχασε ποτέ την ήττα της. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, η Αιθιοπία προσπάθησε να εκσυγχρονίσει το κράτος της και να ενισχύσει τη θέση της στη διεθνή σκηνή, εντασσόμενη το 1923 στην Κοινωνία των Εθνών.

Ωστόσο, η Ιταλία του Μουσολίνι, εμποτισμένη από το φασιστικό όραμα της αναβίωσης της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και της αποκατάστασης του εθνικού γοήτρου, αναζητούσε διακαώς μια νέα αποικιακή νίκη. Η οικονομική κρίση της δεκαετίας του 1930, η εσωτερική πολιτική αστάθεια και η ανάγκη για εξαγωγή της κοινωνικής έντασης προς τα έξω, ώθησαν το φασιστικό καθεστώς να στρέψει το βλέμμα του ξανά προς την Αφρική. Η Αιθιοπία, περικυκλωμένη από ιταλικές αποικίες (Ερυθραία και Σομαλία), φάνταζε ως ο ιδανικός στόχος. Η διπλωματική απομόνωση της χώρας, η αδυναμία της Κοινωνίας των Εθνών να εγγυηθεί την ασφάλειά της και η αδιαφορία των μεγάλων δυνάμεων, άνοιξαν τον δρόμο για τη μοιραία εισβολή του 1935.

Η Αιθιοπία, υπό την ηγεσία του αυτοκράτορα Χαϊλέ Σελασιέ Α’, βρέθηκε αντιμέτωπη με μια υπερδύναμη της εποχής, οπλισμένη με τα πιο σύγχρονα όπλα και τεχνολογίες. Η ιταλική εισβολή δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Ήδη από το 1934, η ένταση μεταξύ των δύο χωρών είχε κορυφωθεί με το επεισόδιο του Ουάλ-Ουάλ, όπου ιταλικές και αιθιοπικές δυνάμεις συγκρούστηκαν στα σύνορα της Σομαλίας. Το περιστατικό αυτό αποτέλεσε το πρόσχημα που αναζητούσε ο Μουσολίνι για να δικαιολογήσει την επερχόμενη επίθεση.

Η εκστρατεία ξεκίνησε με μια συντριπτική επίδειξη δύναμης. Οι ιταλικές δυνάμεις, αριθμώντας πάνω από 400.000 άνδρες, υποστηριζόμενες από αεροπορία, άρματα μάχης και χημικά όπλα, προέλασαν ταχύτατα προς το εσωτερικό της χώρας. Η χρήση δηλητηριωδών αερίων, εναντίον στρατιωτών και αμάχων, παραβίασε κατάφωρα τις διεθνείς συνθήκες και προκάλεσε παγκόσμια κατακραυγή. Παρά την ηρωική αντίσταση των Αιθιόπων, οι οποίοι πολέμησαν με απαράμιλλο θάρρος και αυταπάρνηση, η ανισότητα των δυνάμεων ήταν συντριπτική.

Στις 5 Μαΐου 1936, η Αντίς Αμπέμπα, η πρωτεύουσα της Αιθιοπίας, έπεσε στα χέρια των Ιταλών. Ο Χαϊλέ Σελασιέ αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα και να αναζητήσει καταφύγιο στη Βρετανία. Η κατάληψη της Αιθιοπίας ανακηρύχθηκε από τον Μουσολίνι ως η αποκορύφωση της φασιστικής αυτοκρατορίας, ενώ η χώρα ενσωματώθηκε στην Ιταλική Ανατολική Αφρική. Ωστόσο, η ιταλική κυριαρχία δεν κατάφερε ποτέ να εδραιωθεί πλήρως, καθώς η αντίσταση των Αιθιόπων συνεχίστηκε αδιάκοπα, τροφοδοτώντας το όραμα της ελευθερίας.

Η διεθνής κοινότητα, και ιδιαίτερα η Κοινωνία των Εθνών, απέτυχε παταγωδώς να αποτρέψει ή να τιμωρήσει την ιταλική επιθετικότητα. Οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν ήταν ανεπαρκείς και η αδυναμία συλλογικής δράσης αποκάλυψε τα όρια του διεθνούς συστήματος της εποχής. Η εισβολή στην Αιθιοπία αποτέλεσε προάγγελο των δεινών που θα ακολουθούσαν με το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, σηματοδοτώντας το τέλος της ψευδαίσθησης της συλλογικής ασφάλειας.

Η ιταλική εισβολή στην Αιθιοπία το 1935, δεν ήταν απλώς μια στρατιωτική επιχείρηση, αλλά μια τραγωδία που αποκάλυψε τη βαρβαρότητα του φασισμού και την αδυναμία της διεθνούς κοινότητας να προστατεύσει τα αδύναμα έθνη. Η μνήμη της αντίστασης των Αιθιόπων και η φωνή του Χαϊλέ Σελασιέ στη Γενεύη, όπου απηύθυνε δραματική έκκληση για βοήθεια, παραμένουν ζωντανά σύμβολα του αγώνα για ελευθερία και δικαιοσύνη. Η ιστορία της Αιθιοπίας υπενθυμίζει πως, ακόμη και στις πιο σκοτεινές στιγμές, το πνεύμα της αντίστασης και της αξιοπρέπειας δεν σβήνει ποτέ.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ