Της Αντωνίας Αποστόλου,
Τον Ιούλιο του 2025, η Ελληνική Κυβέρνηση προχώρησε σε μια απόφαση που επέφερε ουκ ολίγες κριτικές στην κοινωνία. Δεν είναι άλλη από την τρίμηνη αναστολή εξέτασης αιτημάτων ασύλου για εκείνους που φτάνουν από τη Βόρεια Αφρική. Η κυβέρνηση, επικαλούμενη λόγους «έκτακτης ανάγκης» και «εθνικής ασφάλειας» κλείνει χιλιάδες κόσμου σε κέντρα αφήνοντας αυτούς τους ανθρώπους να ταλαιπωρούνται. Το μέτρο, που ψηφίστηκε από τη Βουλή, αφορά κυρίως αφίξεις από χώρες όπως η Λιβύη, και απώτερος στόχος είναι η αποσυμφόρηση των νησιών και των δομών υποδοχής. Παρόλα αυτά, η απόφαση αυτή έχει προκαλέσει κύμα αντιδράσεων τόσο εντός Ελλάδας όσο και σε ευρωπαϊκό ακόμα και σε διεθνές επίπεδο.
Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, η Διεθνής Αμνηστία, αλλά και αρκετές ελληνικές ΜΚΟ όπως το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και το Refugee Support Aegean, εξέδωσαν καταγγελίες ότι αυτή η απόφαση της κυβέρνησης παραβιάζει τη Σύμβαση της Γενεύης, την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και το ενωσιακό δίκαιο. Το δικαίωμα στο άσυλο είναι ένα εκ των θεμελιωδών και δεν είναι δυνατόν να αναστέλλεται συλλογικά ή επιλεκτικά, ανεξάρτητα από την πολιτική πίεση ή τις συνθήκες στα εξωτερικά σύνορα.
Η θέση της Ελλάδας είναι πολύ ιδιαίτερη αποτελώντας ένα σταυροδρόμι. Από τη μία πλευρά , αποτελεί κύρια πύλη εισόδου στην ΕΕ και από την άλλη αναγκάζεται να φέρει το περισσότερο βάρος των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών. Ωστόσο, η Ελλάδα έχει δεσμευτεί στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όντας κράτος-μέλος της Ε.Ε. και της Συμβάσεως για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
Η κοινωνία βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα τεράστιο δίλημμα. Πολλοί πολίτες – κυρίως σε νησιά όπως η Λέσβος, η Χίος και η Κως – νιώθουν την πίεση της καθημερινής διαχείρισης μεταναστών δίχως επαρκή στήριξη από το κράτος ή από την ΕΕ. Όμως, υπάρχουν χιλιάδες εθελοντές και κοινωνικές ομάδες που συνεχίζουν να προασπίζονται την αρχή της φιλοξενίας και της προστασίας των ευάλωτων πληθυσμών, όπως εκείνων που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους λόγω εκτάκτων συνθηκών.
Η ανησυχία πολλών ειδικών και κοινωνιολόγων είναι ότι τέτοιου είδους «έκτακτα μέτρα» μπορεί να παγιώσουν κατάσταση, οδηγώντας σε μια σταδιακή υποβάθμιση του κράτους δικαίου και της προσφυγικής πολιτικής. Η χρήση της έννοιας της «έκτακτης ανάγκης» ως μόνιμο εργαλείο πολιτικής διακυβέρνησης, δημιουργεί ένα επικίνδυνο προηγούμενο: την αυθαίρετη αναστολή θεμελιωδών δικαιωμάτων όταν κρίνεται «αναγκαίο». Πολλοί πολίτες νιώθουν οργή για αυτό το μέτρο διότι αισθάνονται ότι παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και θυσιάζονται στον βωμό της… «αναγκαιότητας».
Η Ε.Ε. καλείται να παίξει καταλυτικό ρόλο, τόσο ως ελεγκτικός μηχανισμός αλλά και ως μηχανισμός που εκπέμπει αλληλεγγύη. Η Ελλάδα δεν πρέπει να αφεθεί μόνη της στη διαχείριση ενός τόσο περίπλοκου και ευαίσθητου ζητήματος, κυρίως όταν αυτό το ζήτημα αφορά ανθρώπινες ζωές. Η κατανομή προσφύγων, η ενίσχυση των υπηρεσιών ασύλου και η επαρκής χρηματοδότηση των τοπικών κοινωνιών ώστε να είναι ικανές να ανταπεξέλθουν στις υψηλές απαιτήσεις είναι πολύ απαραίτητα βήματα για να σταματήσουν τέτοιες μονομερείς ενέργειες που πολλές φορές δεν αποφέρουν το επιθυμητό ή το δέον αποτέλεσμα.
Η προστασία των συνόρων δεν πρέπει να αντιστρατεύεται και συγκρούεται με την προστασία της ανθρώπινης ζωής κι αξιοπρέπειας. Η Ελλάδα, όντας χώρα με βαριά και μαύρη ιστορία προσφυγιάς και μετανάστευσης, οφείλει να διαφυλάξει τον ανθρωπιστικό της χαρακτήρα και να επιμείνει στη νομιμότητα και την ορθότητα, όχι μόνο επειδή είναι απαραίτητο να διατηρεί μία καλή εικόνα στη διεθνή σκηνή, αλλά επειδή έχει αντιληφθεί ότι πρόκειται για την ηθική ευθύνη που τη βαραίνει.
Οι λύσεις δε μπορούν να βρεθούν στην αναστολή θεμελιωδών δικαιωμάτων. Μπορούν να εντοπιστούν στη δίκαιη κατανομή βαρών, την οικονομική ενίσχυση των κρατικών μηχανισμών και την κοινωνική ενσωμάτωση. Η πολιτική δε μπορεί να λειτουργεί μόνο με όρους ασφάλειας, αλλά πρέπει να δώσει και τη δέουσα σημασία στην ανθρώπινη ζωή αλλά και στη ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Withdraw Unlawful suspension of access to asylum in Greece must immediately withdrawn, rsaegean.org, διαθέσιμο εδώ
- Greek Parliament passes suspension of asymum claims despite international criticism, apnews.com, διαθέσιμο εδώ
