33.8 C
Athens
Σάββατο, 26 Ιουλίου, 2025
ΑρχικήΝομικά ΘέματαΗ συστηματική σύνδεση του άρθρου 16 με το άρθρο 88 του Συντάγματος...

Η συστηματική σύνδεση του άρθρου 16 με το άρθρο 88 του Συντάγματος και ο προβληματισμός για δικαστές και δημοσίους λειτουργούς


Της Καλλιόπης Αυγουστοπούλου, 

Το άρθρο 16 του Συντάγματος αφορά στην προστασία της παιδείας, της τέχνης και της επιστήμης, αλλά και της προώθησης της έρευνας και του αθλητισμού. Στην παράγραφο 6 του άρθρου, ορίζεται ότι «οι καθηγητές των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων είναι δημόσιοι λειτουργοί. Tο υπόλοιπο διδακτικό προσωπικό τους επιτελεί επίσης δημόσιο λειτούργημα, με τις προϋποθέσεις που νόμος ορίζει. Tα σχετικά με την κατάσταση όλων αυτών των προσώπων καθορίζονται από τους οργανισμούς των οικείων ιδρυμάτων».

Oι καθηγητές των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων δεν μπορούν να αποσυρθούν, προτού λήξει, σύμφωνα με το νόμο, ο χρόνος υπηρεσίας τους, παρά μόνο με τις προϋποθέσεις που προβλέπονται στο άρθρο 88 παράγραφος 4 και ύστερα από απόφαση συμβουλίου που αποτελείται κατά πλειοψηφία από ανώτατους δικαστικούς λειτουργούς, όπως ορίζει ο νόμος .

Επίσης, το όριο της ηλικίας των καθηγητών των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων προβλέπεται από νόμο. Εωσότου εκδοθεί ο νόμος αυτός, οι καθηγητές που υπηρετούν αποχωρούν αυτοδικαίως μόλις λήξει το ακαδημαϊκό έτος, μέσα στο οποίο συμπληρώνουν το εξηκοστό έβδομο έτος της ηλικίας τους. Ο συνταγματικός νομοθέτης υπογραμμίζει ότι οι καθηγητές των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, και για να τονίσει την ιδιότητα αυτή μάλιστα, παραπέμπει δυο φορές στις διατάξεις που ορίζουν τα σχετικά με τη δικαιοσύνη και συγκεκριμένα την κατάσταση των δικαστών. Η πρώτη σχετική παραπομπή είναι στο άρθρο 88 του Συντάγματος, το σχετικό με τις εγγυήσεις των δικαστικών λειτουργών, δηλαδή την προσωπική και λειτουργική τους ανεξαρτησία, αλλά και τις αποδοχές και τις μετατάξεις τους. Συγκεκριμένα, για την παύση τους ορίζεται στην παράγραφο 4 του αυτού άρθρου ότι: «οι δικαστικοί λειτουργοί μπορούν να παυθούν μόνο ύστερα από δικαστική απόφαση, εξαιτίας ποινικής καταδίκης ή για βαρύ πειθαρχικό παράπτωμα ή ασθένεια ή αναπηρία ή υπηρεσιακή ανεπάρκεια, που βεβαιώνονται όπως νόμος ορίζει και αφού τηρηθούν οι διατάξεις των παραγράφων 2 και 3 του άρθρου 93».

Πηγή εικόνας: pixabay.com / Δικαιώματα χρήσης: CQF-avocat

Έτσι, ο συνταγματικός νομοθέτης εφαρμόζει αναλογικά τη διάταξη αυτή και στους καθηγητές των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, συνδέοντας παράλληλα συστηματικά τα άρθρα 16 και 88 του Συντάγματος. Η δεύτερη σχετική (έμμεση) παραπομπή του νομοθέτη από το άρθρο 16 στο άρθρο 88 βρίσκεται στη γενική πρόβλεψη αφυπηρέτησης των καθηγητών πανεπιστημίων στο 67ο έτος ηλικίας τους, μέχρις ότου εκδοθεί νόμος που να ορίζει το ανώτατο όριο αποχώρησης των καθηγητών. Παράλληλα, παρατηρούμε ότι στο άρθρο 88 παράγραφος 5, ορίζεται ότι: «οι δικαστικοί λειτουργοί, έως και το βαθμό του εφέτη ή του αντεισαγγελέα εφετών και τους αντίστοιχους με αυτούς βαθμούς, αποχωρούν υποχρεωτικά από την υπηρεσία μόλις συμπληρώσουν το εξηκοστό πέμπτο έτος της ηλικίας τους και όλοι όσοι έχουν βαθμούς ανώτερους από αυτούς ή τους αντίστοιχους με αυτούς αποχωρούν υποχρεωτικά από την υπηρεσία μόλις συμπληρώσουν το εξηκοστό έβδομο έτος της ηλικίας τους». Για την εφαρμογή της διάταξης αυτής, θεωρείται ως ημέρα που συμπληρώνεται το όριο αυτό η 30ή Iουνίου του έτους της αποχώρησης του δικαστικού λειτουργού.

Επομένως, ο συνταγματικός νομοθέτης κάνει έμμεσα έναν παραλληλισμό μεταξύ ανωτάτων δικαστών και καθηγητών ανωτάτων ιδρυμάτων, ορίζοντας και για τους μεν και για τους δε το ίδιο ηλικιακό όριο αποχώρησης. Διαπιστώνουμε ότι ο συνταγματικός νομοθέτης συνδέει εμφανώς τις δυο ομάδες δημοσίων λειτουργών που ορίζονται κατά το Σύνταγμα. Κι αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο, διότι στα άρθρα 99 και 100 του Συντάγματος, που αφορούν σε δυο ειδικά δικαστήρια, στη σύνθεσή τους πέρα από τους δικαστές, προβλέπονται και καθηγητές πανεπιστημίου. Συγκεκριμένα, στο άρθρο 99 του συντάγματος, προβλέπεται σύσταση ειδικού δικαστηρίου για αγωγές κακοδικίας, δηλαδή για αγωγές κατά δικαστών για δυσμενή μεταχείριση του ενάγοντος ή του εναγομένου, ώστε αυτός να έχει αξίωση αποζημίωσης κατά του δικαστή. Όπως αναγράφεται στην παράγραφο 1: «αγωγές κακοδικίας κατά δικαστικών λειτουργών δικάζονται, όπως νόμος ορίζει, από ειδικό δικαστήριο που συγκροτείται από τον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Eπικρατείας, ως Πρόεδρό του, και από ένα σύμβουλο της Eπικρατείας, έναν αρεοπαγίτη, ένα σύμβουλο του Eλεγκτικού Συνεδρίου, δύο τακτικούς καθηγητές νομικών μαθημάτων των νομικών σχολών των πανεπιστημίων της χώρας και δύο δικηγόρους, μέλη του Aνώτατου Πειθαρχικού Συμβουλίου των δικηγόρων, ως μέλη, που ορίζονται με κλήρωση».

Η δεύτερη περίπτωση συμμετοχής καθηγητών πανεπιστημίου σε ειδικό δικαστήριο είναι η περίπτωση του ανώτατου ειδικού δικαστηρίου, στο άρθρο 100 του συντάγματος, για τις περιπτώσεις της παραγράφου 1δ και ε: «η άρση των συγκρούσεων μεταξύ των δικαστηρίων και των διοικητικών αρχών ή μεταξύ του Συμβουλίου της Eπικρατείας και των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων αφενός και των αστικών και ποινικών δικαστηρίων αφετέρου ή, τέλος, μεταξύ του Eλεγκτικού Συνεδρίου και των λοιπών δικαστηρίων. H άρση της αμφισβήτησης για την ουσιαστική αντισυνταγματικότητα ή την έννοια διατάξεων τυπικού νόμου, αν εκδόθηκαν γι’ αυτές αντίθετες αποφάσεις του Συμβουλίου της Eπικρατείας, του Aρείου Πάγου ή του Eλεγκτικού Συνεδρίου».

Στις περιπτώσεις αυτές, η τυπική σύνθεση του δικαστηρίου, όπως προβλέπεται στην παράγραφο 2 του άρθρου 100, περιλαμβάνει επίσης δυο τακτικούς καθηγητές νομικών μαθήματων των νομικών σχολών των πανεπιστημίων της χώρας. Tο δικαστήριο της προαναφερόμενης παραγράφου συγκροτείται από τους Προέδρους του Συμβουλίου της Eπικρατείας, του Aρείου Πάγου και του Eλεγκτικού Συνεδρίου, από τέσσερις συμβούλους της Eπικρατείας και από τέσσερις αρεοπαγίτες, που ορίζονται ως μέλη με κλήρωση κάθε δύο χρόνια. Στο δικαστήριο αυτό προεδρεύει ο αρχαιότερος από τους Προέδρους του Συμβουλίου της Eπικρατείας ή του Aρείου Πάγου. Στις περιπτώσεις δ΄ και ε΄ της προηγούμενης παραγράφου, μετέχουν στη σύνθεση του δικαστηρίου και δύο τακτικοί καθηγητές νομικών μαθημάτων των νομικών σχολών των πανεπιστημίων της χώρας, οι οποίοι ορίζονται με κλήρωση.

Πηγή εικόνας: pixabay.com / Δικαιώματα χρήσης: Mohamed_hassan

Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι οι καθηγητές των ανωτάτων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων καλούνται, σε ειδικές περιπτώσεις, να τελέσουν καθήκοντα δικαστή, κάτι συνταγματικά ανεκτό, αφού φέρουν την ιδιότητα του δημοσίου λειτουργού και συνεπώς τις εγγυήσεις της προσωπικής και λειτουργικής τους ανεξαρτησίας (που βεβαίως κατοχυρώνονται και από τη συνταγματικώς κατοχυρωμένη ακαδημαϊκή ελευθερία). Ο σκοπός του συντάγματος είναι εμφανής, εφόσον ορίζεται στο άρθρο 16 του Συντάγματος, ότι η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση. Κι εδώ γεννάται ο προβληματισμός: εφόσον η λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων κρίθηκε πρόσφατα συνταγματική, είναι άραγε συνταγματικά ανεκτό ένας καθηγητής ιδιωτικής νομικής, ο οποίος δε φέρει ούτε την ιδιότητα του δημοσίου λειτουργού ούτε τις εγγυήσεις προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας, να κληθεί να ασκήσει καθήκοντα δικαστικού λειτουργού σε κάποιο από τα παραπάνω ειδικά δικαστήρια;


ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
  • Σπύρος Βλαχόπουλος, Άρθρο 16: Παιδεία, τέχνη, επιστήμη, syntagmawatch.gr, διαθέσιμο εδώ

TA ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ

Καλλιόπη Αυγουστοπούλου
Καλλιόπη Αυγουστοπούλου
Γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης το 2002 και μεγάλωσε στο Ναύπλιο. Σπουδάζει Νομικά στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Παράλληλα, τα τελευταία χρόνια εργάζεται εποχικά στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου ως ταξιθέτρια. Στον ελεύθερό της χρόνο παρακολουθεί παραστάσεις στο θέατρο, διαβάζει λογοτεχνία και ποίηση και ζωγραφίζει. Ομιλεί αγγλικά και γαλλικά.