Της Αλίκης Μπρίνιου,
Μια πόλη γεμάτη πράσινο, με το στοιχείο της φύσης να προβάλει από παντού, όπου ο καιρός συνήθως είναι βροχερός, όμως τόσο ωραίος για να σε πείσει να πάρεις ένα ζεστό ρόφημα, να βάλεις μια ομπρέλα στη τσάντα σου και να ετοιμαστείς για να βγεις έξω. Μια βόλτα στο Λονδίνο, είναι ιδανική για να εξερευνήσεις —όχι μόνο την πόλη— όμως και την τέχνη που «κρύβεται» μέσα σε αυτήν.
Ένας από τους χώρους που μπορεί κάποιος να περιπλανηθεί για ώρες και να «χαθεί» μέσα στη σκέψη του, αποτελώντας κι αυτός μέρος της τέχνης, είναι η Εθνική Πινακοθήκη (National Gallery). Κοντά στην πλατεία Τραφάλγκαρ (Trafalgar Square) η απόσταση από το κέντρο της πόλης είναι ελάχιστη. Η Εθνική Πινακοθήκη, πρεσβεύοντας ένα από τα σημαντικότερα μουσεία τέχνης του κόσμου, έχει καταφέρει να φιλοξενεί μια από τις «πλουσιότερες» συλλογές ευρωπαϊκής ζωγραφικής. Ιδρύθηκε το 1824 και μέχρι σήμερα η συλλογή της αποτελείται με περισσότερα από 2.300 έργα, κυρίως από τον 13ο έως τον 20ο αιώνα.
Τα στοιχεία που κάνουν την Εθνική Πινακοθήκη να ξεχωρίζει είναι, αρχικά, πως δεν αποτελεί ιδιωτικό μουσείο αλλά ανήκει στο βρετανικό δημόσιο. Χάρη στη βρετανική πολιτική για την τέχνη, είναι επισκέψιμο από όλους, χωρίς κάποιο κόστος εισόδου. Τα έργα που υπάρχουν μέσα στον χώρο είναι τοποθετημένα με σειρά εποχής, οπότε το κοινό έχει τη δυνατότητα να παρατηρεί ζωντανά τη σταδιακή εξέλιξη της τέχνης, σαν να βαδίζει μέσα στην ιστορία της. Επιπλέον, υπάρχει «απόλυτη αφοσίωση στον πίνακα» εφόσον ο χώρος δεν περιέχει στοιχεία από τη γλυπτική ή τη σύγχρονη τέχνη.
Η Εθνική Πινακοθήκη σίγουρα αποτελεί ένα μέρος το οποίο μπορεί να φιλοξενήσει το κοινό του για πολύωρες σκέψεις και συζητήσεις, βασισμένες στην τέχνη, κάνοντας το φεύγοντας από τον χώρο, στην επιστροφή για να συνεχίσει την ημέρα του, κάποιοι πίνακες να μην καταφέρνουν να «δραπετεύσουν» από το μυαλό του. Χαραγμένοι εκεί, σαν να εισήλθε ο ίδιος ο καλλιτέχνης μέσα στο κεφάλι του και δημιούργησε το έργο, οι σκέψεις βασισμένες στον πίνακα θα κρατάνε συντροφιά στον θεατή.
Ένα από αυτά τα έργα θα μπορούσε να είναι το αναγεννησιακό έργο «Βάκχος και Αριάδνη» από τον Ιταλό ζωγράφο Τιτσιάνο. Το έργο απεικονίζει μια σκηνή από την ελληνική μυθολογία. Η Αριάδνη μόλις έχει εγκαταλειφθεί από τον Θησέα στη Νάξο. Ο Βάκχος εμφανίζεται θριαμβευτικά με την πομπή του και ερωτεύεται κεραυνοβόλα την Αριάδνη. Εκείνη, έκπληκτη, στρέφει το βλέμμα της προς το δικό του. Η στιγμή που απεικονίζεται στον πίνακα είναι αυτή ακριβώς όπου τα βλέμματα τους διασταυρώνονται, σαν να μαγνητίζονται. Το έργο καταφέρνει να μείνει αξέχαστο στις μνήμες των θεατών λόγω των λεπτομερειών του. Αρχικά, εμφανίζει κίνηση και δράμα, καθώς αποτυπώνεται η στιγμή όπου ο Βάκχος κάνει άλμα από το άρμα του, στον αέρα, με τα ρούχα του να ανεμίζουν. Επιπλέον, ο πίνακας περιέχει «εκρηκτικά» χρώματα, όπως το έντονο γαλάζιο του ουρανού, το βαθύ κόκκινο και το πράσινο στα υφάσματα που συνδυάζονται με τις αποχρώσεις και τις σκιάσεις του φωτισμού. Ο συμβολισμός που «κρύβεται» πίσω από το έργο αφορά τον αστερισμό, πάνω αριστερά στον ουρανό. Ο Τιτσιάνο είχε ζωγραφίσει τα αστέρια που —σύμφωνα με τον μύθο— ο Δίας χάρισε στην Αριάδνη όταν την έκανε αθάνατη.
Ένας ακόμα —εξίσου ενδιαφέρον— πίνακας είναι ο «Η Βένους στον καθρέφτη» του Ντιέγκο Βελάσκεθ. Ο πίνακας αυτός αποτελεί ένα από τα πιο διάσημα και αινιγματικά έργα της ισπανικής ζωγραφικής, καθώς είναι και το μοναδικό γνωστό γυναικείο γυμνό του καλλιτέχνη, που έχει σωθεί. Το έργο απεικονίζει τη Βένους, αντιπροσωπεύοντας την ως θεά της ομορφιάς, να είναι ξαπλωμένη και γυμνή, με την πλάτη στραμμένη προς τον θεατή. Μπροστά της, ο φτερωτός Έρωτας, κρατά έναν καθρέφτη στον οποίο αντανακλά το πρόσωπό της. Το πρόσωπο που εμφανίζεται στον καθρέφτη, όντας θολό, δεν δείχνει αν κοιτάει «καθαρά» τον θεατή ή τον ίδιο της τον εαυτό, αφήνοντας περιθώριο για μυστήριο.
Τα στοιχεία που κάνουν τον πίνακα ξεχωριστό είναι, κυρίως, η αντισυμβατική απεικόνιση του γυμνού. Σε μια εποχή «αυστηρής ηθικής» στην Ισπανία, η απεικόνιση του γυμνού πάνω σε έναν πίνακα ήταν εκτός των συνηθισμένων δεδομένων και δεν ήταν πλήρως αποδεκτό. Ο Βελάσκεθ αποτυπώνει τη Βένους, όχι σαν ερωτικό σύμβολο, όμως σαν ένα ονειρικό πλάσμα. Επιπλέον, ο καθρέφτης συνήθως ορίζεται ως σύμβολο ματαιοδοξίας, όμως στη συγκεκριμένη περίπτωση αποκτά μια πιο φιλοσοφική διάσταση. Τι είναι ομορφιά; Μπορεί κάποιος να την αντιληφθεί οπτικά ή υπάρχει μόνο στη φαντασία του; Τι είναι πράγματι όμορφο; Η Βένους μπορεί να δει την ομορφιά της στον καθρέφτη ή χρειάζεται να την δει μέσα από τα μάτια του θεατή; Αυτές οι απορίες γεννιούνται στο μυαλό του κοινού καθώς παρατηρεί τον πίνακα. Ως προς τα χρώματα και τον φωτισμό, οι μαλακές αποχρώσεις του ροζ, του γκρι και του μαύρου δένουν απόλυτα με την απαλή μετάβαση του φωτός.
Εκατοντάδες πίνακες διαμένουν μέσα στην Εθνική Πινακοθήκη, πέρα από τους δύο που προαναφέρθηκαν, περιμένοντας το κοινό να τους θαυμάσει, να τους μελετήσει και να καταφέρει να σκεφτεί κι έπειτα να συζητήσει για αυτούς. Ένας πίνακας δεν είναι μόνο όσα βλέπουμε. Είναι όσα παρατηρούμε, όσα νιώθουμε και όσα κατανοούμε. Ο καθένας μπορεί να αντιληφθεί στοιχεία ενός πίνακα διαφορετικά από τη δική του οπτική γωνία, αυτό όμως δεν αποτελεί σφάλμα για κάποιον που θα αντικρίσει τον ίδιο πίνακα με «διαφορετικά μάτια».
Συνεπώς, αν ο δρόμος σου σε οδηγήσει κάποια στιγμή στο Λονδίνο, κοντά στην πλατεία Τραφάλγκαρ, μην παραλήψεις να «θρέψεις» το μυαλό σου με λίγη τέχνη!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- The National Gallery — London, nationalgallery.org.uk, διαθέσιμο εδώ.
