Του Παναγιώτη Σταματάκου,
Οι εξεγέρσεις που έλαβαν χώρα τον Μάϊο του 1968 στη Γαλλία περιγράφονται με τον όρο «Μάης του ‘68» ή «Γαλλικός Μάης» και προκάλεσαν πολιτικές και κοινωνικές αναταραχές, λειτουργώντας –ταυτόχρονα– ως εφαλτήριο για την ανάδειξη κινημάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης και της εξέγερσης του Πολυτεχνείου το 1973.
Το φοιτητικό κίνημα του Μάη στη Γαλλία δεν εμφανίστηκε ως κεραυνός εν αιθρία. Ήταν το αποτέλεσμα μιας συσσωρευμένης κοινωνικής δυσαρέσκειας, που εκδηλώθηκε αρχικά μέσα στα πανεπιστήμια. Το εκπαιδευτικό σύστημα ήταν αυστηρό, ιεραρχικό και δεν συμβάδιζε με τις ανάγκες των νέων, ενώ η καταστολή της διαφορετικής άποψης ήταν συχνό φαινόμενο. Παράλληλα, η ευρύτερη κοινωνία φαινόταν να ασφυκτιά μέσα σε παραδοσιακούς ρόλους και συντηρητικές αντιλήψεις που δεν άφηναν περιθώρια για ελεύθερη έκφραση, πολιτική συμμετοχή ή πολιτιστική ανανέωση. Οι φοιτητές ήταν αυτοί που πρώτοι διέρρηξαν τα ιμάτιά τους και σήκωσαν το βάρος της σύγκρουσης με το status quo.
Η σπίθα που άναψε τη φωτιά της εξέγερσης ξεκίνησε από το Πανεπιστήμιο της Ναντέρ στις 22 Μαρτίου 1968, όταν μια ομάδα φοιτητών –μεταξύ των οποίων και ο μετέπειτα εμβληματικός ηγέτης Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ– κατέλαβε έναν διοικητικό χώρο για να διαμαρτυρηθεί ενάντια στην αυστηρότητα του εκπαιδευτικού καθεστώτος αλλά και στον πόλεμο του Βιετνάμ. Η ένταση μεταφέρθηκε γρήγορα στη Σορβόννη, η οποία έκλεισε με απόφαση των αρχών, προκαλώντας τις πρώτες συγκρούσεις με την αστυνομία. Το Quartier Latin, ιστορική φοιτητική γειτονιά στο Παρίσι, μετατράπηκε σε πεδίο μάχης. Η «Νύχτα των Οδοφραγμάτων» στις 10 Μαΐου, αποτέλεσε ορόσημο, με σφοδρές συγκρούσεις, δεκάδες τραυματισμούς και συλλήψεις, αλλά και την ευρεία στήριξη της κοινής γνώμης προς τους διαδηλωτές. Οι συγκρούσεις οδήγησαν σε περίπου 1.000 τραυματισμούς και 900 συλλήψεις, ενώ η κυβέρνηση έμοιαζε να χάνει εντελώς τον έλεγχο.
Στις 13 Μαΐου, έπειτα από έκκληση των συνδικάτων και της Αριστεράς, ξέσπασε γενική απεργία που παρέλυσε ολόκληρη τη χώρα. Πάνω από 10 εκατομμύρια εργάτες κατέβηκαν στους δρόμους, κατέλαβαν εργοστάσια και απαίτησαν ουσιαστικές αλλαγές στις συνθήκες εργασίας και διαβίωσης. Η απεργία αυτή υπήρξε η μεγαλύτερη στη σύγχρονη γαλλική ιστορία και έδειξε πως το κίνημα του Μάη είχε αγγίξει, όχι μόνο την ακαδημαϊκή ελίτ, αλλά τη βάση της κοινωνίας.
Μπροστά στη διογκούμενη κοινωνική κρίση, η κυβέρνηση του Σαρλ ντε Γκωλ πέρασε από διάφορες φάσεις αμηχανίας. Στις 27 Μαΐου, υπογράφονται οι Συμφωνίες της Γκρενέλ, με παραχωρήσεις όπως αυξήσεις στον κατώτατο μισθό και βελτιώσεις στις εργασιακές συνθήκες. Ωστόσο, το φοιτητικό κίνημα τις απέρριψε ως ανεπαρκείς. Η κυβέρνηση έφτασε στα όριά της όταν ο ντε Γκωλ εξαφανίστηκε αιφνιδιαστικά στις 29 Μαΐου για μία ημέρα, προκαλώντας ανησυχία για ενδεχόμενο πραξικόπημα ή παραίτηση. Τελικά επανήλθε, διάλυσε την Εθνοσυνέλευση και προκήρυξε εκλογές, τις οποίες κέρδισε πανηγυρικά, ανακτώντας προσωρινά τον έλεγχο.
Παρά την πολιτική αποτυχία του κινήματος –αφού οι φοιτητές και η Αριστερά δεν κατόρθωσαν να μεταφράσουν την εξέγερση σε πολιτική εξουσία– ο Μάης του ’68 άφησε βαθύ αποτύπωμα στον κοινωνικό και πολιτισμικό ιστό της Γαλλίας αλλά και της Ευρώπης. Άλλαξε ριζικά τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την εκπαίδευση, την εργασία, τις ανθρώπινες σχέσεις και την ελευθερία της έκφρασης.
Όπως εύστοχα σχολίασε χρόνια αργότερα ο Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ: «Νικήσαμε πολιτιστικά, αλλά ευτυχώς χάσαμε πολιτικά». Η πολιτιστική νίκη του Μάη ήταν ότι άνοιξε ρωγμές στις καθιερωμένες αντιλήψεις, δίδαξε τη σημασία της συμμετοχής, της αμφισβήτησης και της συλλογικής δράσης. Ανέδειξε την ανάγκη να ακούγεται η φωνή της νεολαίας και να συνυπολογίζεται στις κοινωνικές αποφάσεις, ακόμη κι αν δεν έχει την ισχύ να τις επιβάλλει.
Όπως σχολιάζουν αναδρομικά οι ιστορικοί, «ο Μάης του ’68 ήταν μια ήττα που κέρδισε τον πόλεμο του μέλλοντος». Η επίδραση του γαλλικού Μάη ξεπέρασε τα εθνικά σύνορα. Στάθηκε πρότυπο για κινήματα σε Ιταλία, Δυτική Γερμανία, ΗΠΑ, αλλά και στην Ελλάδα. Η γενιά του Πολυτεχνείου βίωσε τους κραδασμούς του ’68, μελετώντας τους αγώνες και υιοθετώντας τις μεθόδους, τη φρασεολογία και την ορμή του. Το σύνθημα ‘‘Il est interdit d’interdire’’ –«Απαγορεύεται το να απαγορεύεις»– έγινε μανιφέστο ολόκληρης μιας γενιάς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Mandel Ernest, Μακονβιλ Μοριν, Seale Patrick (2015), Μαης ’68 η Γαλλικη Επανασταση του 1968 – Διδάγματα από τον Μάη του 1968, εκδ. Εργατική Πάλη
- Συλλογικό (1998), Μάης ’68, (μτφ. Πίττας Κώστας, επμ. Μητσέας Μιχάλης), εκδ. Εργατική Δημοκρατία
- Καρύτσας Γιάννης, Brinton Maurice (1995), Γαλλικός Μάης ’68 – Η Ελευθεριακή Ρωγμή, (μτφ. Τζανή Βάσω, Λουκόπουλος Κώστας, Παπαδόπουλος Νίκος, επμ. Καρύτσας Γιάννης), εκδ. Άρδην
- Ψημίτης Μιχαήλ, Το «’68» ως ορόσημο μιας διαρκούς παγκόσμιας εξέγερσης της φοιτητικής νεολαίας: Οι κινητοποιήσεις σε Γαλλία, Αμερική και Ιαπωνία ως κινηματικοί συνειρμοί «επίμονου ανθρωπισμού εναντίον του θριαμβεύοντος υλισμού και του επιθετικού πραγματισμού», lacasmo.gr, διαθέσιμο εδώ
- Μάης του 1968 και Πολυτεχνείο, thesprotikospalmos.gr, διαθέσιμο εδώ
- Γαλλία, 1968 – η εξέγερση του Μάη, xekinima.org, διαθέσιμο εδώ
