Της Σταυρούλας Κυριάκου,
Τι είναι τα συναισθήματα και πώς προσδιορίζονται;
Τα συναισθήματα είναι συνειδητές εμπειρίες που προκύπτουν από ενεργοποιήσεις εξειδικευμένων νευρωνικών συνδέσεων. Συμβάλλουν στα νευρωνικά δίκτυα που μεσολαβούν στις σκέψεις, στη γλώσσα και στη συμπεριφορά, ενισχύοντας έτσι, την ικανότητα πρόβλεψης, μάθησης και επανεκτίμησης ερεθισμάτων και καταστάσεων στο περιβάλλον, με βάση προηγούμενες εμπειρίες. Οι σύγχρονες θεωρίες βασίζονται στο γεγονός πως τα συναισθήματα καθορίζονται βιολογικά. Σύμφωνα, λοιπόν, με αυτή τη βιολογική προσέγγιση φαίνεται πως ορισμένα βασικά, πρωτογενή συναισθήματα όπως ο θυμός, ο φόβος, η χαρά, η λύπη, η αηδία και η έκπληξη είναι έμφυτα και εκφράζονται τους πρώτους 6 μήνες της ζωής του ανθρώπου.
Ποιος είναι ο ρόλος της αμυγδαλής;
Η αμυγδαλή είναι μία δομή σε σχήμα αμυγδάλου που βρίσκεται στον κροταφικό λοβό, ακριβώς κάτω από το άγκιστρο. Είναι ένα από τα «συστατικά» του μεταιχμιακού συστήματος, το οποίο είναι υπεύθυνο για τον έλεγχο των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς εκτός από τον σχηματισμό της μνήμης. Διαχειρίζεται την επεξεργασία πληροφοριών μεταξύ των προμετωπιαίων-κροταφικών φλοιών και του υποθαλάμου. Επίσης, έχει συνδέσεις με το κύκλωμα των βασικών γαγγλίων μέσω των προβολών της προς το κοιλιακό ραβδωτό σώμα.
Η αμυγδαλή λειτουργεί επίσης στη ρύθμιση του άγχους, της επιθετικότητας, της εξαρτημένης μάθησης από τον φόβο, της συναισθηματικής μνήμης και της κοινωνικής νόησης. Η ηλεκτρική διέγερση της αμυγδαλής προκαλεί αντιδράσεις φόβου και άγχους στους ανθρώπους, ενώ οι βλάβες μπλοκάρουν ορισμένους τύπους μη εξαρτημένου φόβου. Η αμυγδαλή είναι επίσης απαραίτητη για τη μάθηση μέσω του φόβου. Βλάβες διαταράσσουν την απόκτηση τόσο της ενεργητικής αποφυγής (διαφυγή από τον φόβο) όσο και της παθητικής αποφυγής των εξαρτημένων αντιδράσεων, αλλά δεν επηρεάζουν τη συγκράτηση.
Εμπλέκεται, επιπλέον, στην εξαρτημένη μάθηση χρησιμοποιώντας ερεθίσματα όρεξης όπως το φαγητό και τα ναρκωτικά. Όσον αφορά τον ρόλο της στη μνήμη, η ενεργοποίησή της έχει τροποποιητική επίδραση στην απόκτηση και εδραίωση αναμνήσεων που προκαλούν συναισθηματική απόκριση. Σύμφωνα με τη θεωρία των σωματικών δεικτών, η αμυγδαλή είναι το βασικό σημείο στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα που πυροδοτεί σωματικές καταστάσεις από πρωτογενή συναισθήματα, καθώς ωριμάζει πριν από τον εγκεφαλικό φλοιό του μετωπιαίου λοβού!
Τι μπορεί να προκαλέσει η βλάβη στην αμυγδαλή;
Το 1938, οι Klüver και Bucy περιέγραψαν μια ασυνήθιστη συναισθηματική συμπεριφορά σε πιθήκους που προέκυψε από βλάβη σε δομές του έσω τμήματος του κροταφικού λοβού. Το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό του συνδρόμου ήταν η έλλειψη φόβου, η οποία εκδηλωνόταν ως τάση προσέγγισης αντικειμένων που κανονικά προκαλούν φόβο. Αυτό το έλλειμμα ονομάζεται επίσης «ψυχική τύφλωση» λόγω της αδυναμίας ενός ατόμου να αποδώσει συναισθηματική αξία σε ζωντανά όντα, γεγονότα ή αντικείμενα. Η δομική ή λειτουργική αμφοτερόπλευρη αμυγδαλεκτομή προκαλεί τα ακόλουθα συμπτώματα του συνδρόμου Klüver-Bucy:
- Απώλεια φόβου και αυξημένη υπακοή.
- Ήρεμη συμπεριφορά.
- Μη επιθετικότητα.
- Βουλιμία.
- Ψυχαναγκαστικό ενδιαφέρον για οποιοδήποτε οπτικό ερέθισμα.
- Απώλεια συναισθηματικότητας.
- Οπτική αγνωσία.
Το σύνδρομο Klüver-Bucy μπορεί να προκληθεί από πάνω από 25 διαφορετικές παθολογικές καταστάσεις, που κυμαίνονται από λοιμώξεις, όπως η σιγκέλλωση, έως η στέρηση μεθαμφεταμίνης.
Σύμφωνα με πρόσφατη μετα-ανάλυση, τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι η βλάβη της αμυγδαλής προκαλεί συμπεριφορική άρση αναστολών που μπορεί να αλληλεπιδράσει με μη συναισθηματικά χαρακτηριστικά με διάφορους τρόπους. Τα χαμηλά επίπεδα φόβου μπορεί να οδηγήσουν σε μη ανταπόκριση στην γονική πειθαρχία, αμφιθυμία σχετικά με την γονική διάψευση και χαμηλά επίπεδα άγχους ως απάντηση στην κακή συμπεριφορά κάποιου. Αυτοί οι παράγοντες πιθανώς συνδυάζονται για να παράγουν ένα παιδί που δεν φοβάται να πειθαρχηθεί, δεν έχει κίνητρο να συμπεριφερθεί κατάλληλα και δεν μπορεί να νιώσει τύψεις για την κακή του συμπεριφορά. Επομένως, η άρση αναστολών μπορεί να αποτελεί παράγοντα κινδύνου για αντιδραστική επιθετικότητα καθώς και για αναζήτηση αισθητηριακών ερεθισμάτων όπως και έλλειψη ενσυναίσθησης και τύψεων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Neuroanatomy, Amygdala, National Library of Medicine, διαθέσιμο εδώ
- Understanding Emotions: Origins and Roles of the Amygdala, National Library of Medicine, διαθέσιμο εδώ
