Της Μαρίας Μανουσίδου,
Τα τελευταία χρόνια, η ψηφιακή ζωή των εφήβων έχει επεκταθεί ραγδαία και συχνά αυτό γίνεται εις βάρος της ψυχικής τους υγείας. Νέα διεθνής έρευνα, που περιλαμβάνει και δεδομένα από την Ελλάδα, αποκαλύπτει μια ανησυχητική τάση: η προβληματική χρήση του διαδικτύου αυξάνεται στους εφήβους, με σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη. Αυτή η αυξανόμενη εξάρτηση από τις οθόνες σχετίζεται με αυξημένο άγχος, διαταραχές ύπνου και αίσθημα απομόνωσης. Καθώς τα φαινόμενα αυτά εντείνονται, γονείς και εκπαιδευτικοί αναρωτιούνται πώς να στηρίξουν μια γενιά που είναι πιο συνδεδεμένη από ποτέ, αλλά συχνά αισθάνεται πιο μόνη από ποτέ.
Πίσω από την αυξανόμενη εξάρτηση από το διαδίκτυο κρύβεται ένα βαθύτερο συναισθηματικό και κοινωνικό κενό. Για πολλούς εφήβους, ο ψηφιακός κόσμος προσφέρει μια εύκολη διέξοδο από το άγχος, τη μοναξιά ή την πίεση—ιδιαίτερα όταν τα συστήματα υποστήριξης στην πραγματική ζωή είναι αδύναμα ή ανύπαρκτα. Πλατφόρμες όπως το TikTok, το Instagram και οι online κοινότητες παιχνιδιών προσφέρουν άμεση ικανοποίηση, αποδοχή και μια αίσθηση «ανήκειν», έστω και επιφανειακή. Στην Ελλάδα, όπου το σχολικό άγχος είναι έντονο και οι δημόσιοι χώροι για νέους περιορισμένοι, η οθόνη γίνεται ταυτόχρονα καταφύγιο και παγίδα. Σε όλα αυτά προστίθεται και ο αλγόριθμος των πλατφορμών, σχεδιασμένος για να ενισχύει τη συνεχή ενασχόληση, κάνοντας την αποσύνδεση εξαιρετικά δύσκολη.
Επομένως, οι συνέπειες της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου στην ψυχική υγεία των εφήβων γίνονται όλο και πιο εμφανείς. Έρευνες έχουν συνδέσει την παρατεταμένη έκθεση στις οθόνες με αυξημένα επίπεδα άγχους, κατάθλιψης και διαταραχές ύπνου. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ειδικά, δημιουργούν μια συνεχή πίεση για παρουσίαση μιας επιμελώς φιλτραρισμένης, ιδανικής εικόνας ζωής, οδηγώντας σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και παραμορφωμένη αντίληψη του εαυτού.
Για τους εφήβους που βρίσκονται σε φάση διαμόρφωσης της ταυτότητάς τους, αυτό μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιβλαβές. Επιπλέον, αν και οι ψηφιακές πλατφόρμες προσφέρουν την ψευδαίσθηση της σύνδεσης, πολλοί νέοι δηλώνουν ότι νιώθουν πιο μόνοι από ποτέ. Οι διαδικτυακές αλληλεπιδράσεις συχνά στερούνται συναισθηματικού βάθους, περιορίζοντας την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης, των κοινωνικών δεξιοτήτων και της ανθεκτικότητας. Με την πάροδο του χρόνου, αυτό επηρεάζει όχι μόνο την ψυχική υγεία, αλλά και την ικανότητα δημιουργίας ουσιαστικών σχέσεων στον πραγματικό κόσμο.
Τις τελευταίες μήνες, όλο και περισσότεροι νέοι στην Ελλάδα αρχίζουν να υιοθετούν την ιδέα του «τεχνολογικού ντετοξ». Πρωτοβουλίες όπως τα Σαββατοκύριακα χωρίς οθόνες στα σχολεία, εργαστήρια ψηφιακής ευεξίας σε κέντρα νέων και ακόμα οργανωμένες αποδράσεις στη φύση χωρίς Wi-Fi προωθούνται ως απάντηση στην ψηφιακή υπερφόρτωση. Οι ειδικοί ψυχικής υγείας συστήνουν όλο και περισσότερο την προσωρινή αποσύνδεση για την αντιμετώπιση του άγχους, των διαταραχών ύπνου και της κοινωνικής απομόνωσης. Στη Θεσσαλονίκη, για παράδειγμα, ένα πιλοτικό πρόγραμμα ενθαρρύνει τους εφήβους να ανταλλάξουν τον χρόνο μπροστά στις οθόνες με ομαδικές δραστηριότητες στην ύπαιθρο. Αυτές οι προσπάθειες αντικατοπτρίζουν μια αυξανόμενη συνειδητοποίηση ότι ο έλεγχος των ψηφιακών συνηθειών μπορεί να είναι το κλειδί για την αποκατάσταση της ψυχικής ισορροπίας και της πραγματικής κοινωνικής σύνδεσης.
Για να αντιμετωπιστούν οι αυξανόμενες προκλήσεις στην ψυχική υγεία που σχετίζονται με την υπερβολική χρήση του διαδικτύου, η εκπαίδευση παίζει καθοριστικό ρόλο. Η εισαγωγή προγραμμάτων ψηφιακής παιδείας στα σχολεία μπορεί να βοηθήσει τους νέους να κατανοούν κριτικά το ψηφιακό περιεχόμενο και να διαχειρίζονται καλύτερα τον χρόνο που περνούν μπροστά στις οθόνες. Η προώθηση υγιεινών ψηφιακών συνηθειών — όπως ο καθορισμός ημερήσιων ορίων και οι περίοδοι «τεχνολογικού ντετοξ» — μπορεί να αποκαταστήσει την ισορροπία.
Οι γονείς και οι φροντιστές χρειάζονται καθοδήγηση για να παρακολουθούν και να συζητούν ανοιχτά τη διαδικτυακή δραστηριότητα των παιδιών. Επιπλέον, οι πολιτικές της κυβέρνησης πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στην ενίσχυση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας για τους νέους και να χρηματοδοτήσουν πρωτοβουλίες που δημιουργούν ασφαλείς κοινωνικούς χώρους εκτός διαδικτύου. Μαζί, αυτά τα βήματα μπορούν να βοηθήσουν τους νέους να αναπτύξουν ανθεκτικότητα σε έναν υπερσυνδεδεμένο κόσμο.
Καθώς η ψηφιακή ζωή έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας, γίνεται σαφές ότι η ισορροπία ανάμεσα στη διαδικτυακή ενασχόληση και την ψυχική υγεία είναι απαραίτητη. Η αντιμετώπιση της προβληματικής χρήσης του διαδικτύου στους νέους απαιτεί συνεργασία — από τις οικογένειες, τα σχολεία και τους υπεύθυνους πολιτικής. Μέσα από την ευαισθητοποίηση, τις υγιείς συνήθειες και το υποστηρικτικό περιβάλλον, μπορούμε να βοηθήσουμε τη νέα γενιά να περιηγηθεί στον ψηφιακό κόσμο με ανθεκτικότητα και να διατηρήσει ουσιαστικές ανθρώπινες σχέσεις πέρα από την οθόνη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Ψηφιακή…αποτοξίνωση αναζητούν οι Έλληνες,euro2day.gr, διαθέσιμο εδώ
