Της Αντωνίας Αποστόλου,
Η Ελλάδα, ούσα μία χώρα με βαριά ιστορία ελευθερίας και πολιτισμού, αντιμετωπίζει μία λιγότερο ορατή αλλά βαθιά κοινωνική πληγή· αυτή της σύγχρονης σκλαβιάς μέσω της ανθρώπινης διακίνησης (trafficking). Παρόλου που υπάρχουν ουκ ολίγες ευρωπαϊκές οδηγίες, θεσμοί προστασίας και δικαστικές προβλέψεις, εκατοντάδες άτομα ετησίως πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης εντός της ελληνικής επικράτειας. Το φαινόμενο αυτό δεν είναι θεωρητικό· είναι παρόν, καθημερινό και εν πολλοίς αόρατο.
Η Ελλάδα αποτελεί ένα από τα βασικότερα —εάν όχι το πιο βασικό— σταυροδρόμι μεταξύ Ανατολής και Δύσης, γεγονός που την καθιστά κόμβο για διακίνηση ανθρώπων, είτε με σκοπό την εργασιακή εκμετάλλευση είτε τη σεξουαλική. Τα θύματα, κυρίως γυναίκες και παιδιά, αλλά και άνδρες, μεταφέρονται με πολλές και μεγάλες υποσχέσεις για εργασία ή καλύτερη ζωή. ‘Ωστόσο, όταν φτάνουν εδώ, η αλήθεια αποκαλύπτεται και δεν είναι συμβατή με αυτήν των υποσχέσεων: καταναγκαστική εργασία, απειλές, στέρηση ελευθερίας, σωματική και ψυχολογική κακοποίηση είναι μερικά από τα πολλά δεινά που αναγκάζονται να επωμιστούν αυτοί οι άνθρωποι.
Τα περισσότερα περιστατικά μένουν στο σκοτάδι και την αφάνεια. Τα θύματα σπάνια μιλούν, είτε από φόβο είτε επειδή δε γνωρίζουν ποια είναι τα δικαιώματά τους. Επίσης, πολλές φορές οι διακινητές δρουν με οργανωμένο τρόπο και με «πλάτες» ανωτέρων, καθιστώντας την εξιχνίαση, την πρόληψη αλλά και την τιμωρία σχεδόν ακατόρθωτες.
Τα θύματα ανθρώπινης διακίνησης προέρχονται κατά κανόνα από ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες: μετανάστες χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα, πρόσφυγες, Ρομά ή ανήλικοι που έχουν εγκαταλείψει τα σχολεία ή που βρίσκονται σε ιδρύματα. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι η διακίνηση παιδιών στη χώρα αυξάνεται, ενώ η σεξουαλική εκμετάλλευση γίνεται όλο και πιο οργανωμένη μέσω διαδικτυακών «βιτρινών».
Πολλές γυναίκες από χώρες των Βαλκανίων ή της Ασίας έρχονται με την ελπίδα μιας νόμιμης εργασίας και ενός καλύτερου μέλλοντος όμως καταλήγουν αιχμάλωτες σε διαμερίσματα, οίκους ανοχής ή παράνομα αγροκτήματα. Αντίστοιχα, άνδρες —κυρίως από την Αφρική και την Ασία— εργάζονται σε συνθήκες εξαθλίωσης, σε οικοδομές ή καλλιέργειες, χωρίς πληρωμή ή άδεια παραμονής που δικαιωματικά διαθέτουν.
Η Ελλάδα έχει υιοθετήσει ευρωπαϊκές οδηγίες και έχει θεσπίσει εθνικό μηχανισμό εντοπισμού και υποστήριξης θυμάτων. Παρόλα αυτά, η εφαρμογή στην πράξη χωλαίνει. Οι υποστηρικτικές δομές είναι ανεπαρκείς, ιδιαίτερα σε αστικά κέντρα, ενώ η επαρχία παραμένει παντελώς αφύλακτη. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο αστυνομικό· είναι κατά βάση κοινωνικό.
Οι πολίτες, σε μεγάλο ποσοστό, αγνοούν τη σημασία του human trafficking. Σπάνια υποψιάζονται ότι πίσω από μια «ύποπτη» δραστηριότητα μπορεί να κρύβεται σκλαβιά και στέρηση. Επίσης, η γραφειοκρατία αποθαρρύνει τα θύματα από το να μιλήσουν, καθώς η απόκτηση νόμιμης διαμονής, ασύλου ή προστασίας είναι εξαιρετικά αργή. Αξιοσημείωτο είναι πως πολλές φορές τα θύματα φοβούνται να μιλήσουν μην τυχόν δημοσιοποιηθεί η περίπτωσή τους. Η περιθωριοποίηση αλλά και ο κοινωνικός στιγματισμός είναι γεγονότα που πολλούς τους τρομοκρατούν και τους αποθαρρύνουν.
Η αντιμετώπιση του trafficking δεν είναι αποκλειστικά ζήτημα καταστολής· είναι ζήτημα παιδείας και ενσυναίσθησης από όλους τους πολίτες. Οι τοπικές κοινωνίες πρέπει να ενθαρρυνθούν να αναγνωρίζουν τα σημάδια, να μιλούν, να απαιτούν διαφάνεια και να υπερασπίζονται τον συνάνθρωπο που υποφέρει από αυτά τα δεσμά. Τα σχολεία, τα Μέσα Ενημέρωσης αλλά και οι δήμοι δύνανται να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση της ευρύτερης κοινωνίας.
Παράλληλα, χρειάζονται περισσότερες και μόνιμες δομές υποστήριξης: ξενώνες, ψυχολογική και νομική στήριξη, ειδικά εκπαιδευμένα αστυνομικά τμήματα. Οι ΜΚΟ στην Ελλάδα παλεύουν καθημερινά να γεμίσουν το κενό αυτό, συχνά χωρίς την απαιτούμενη χρηματοδότηση ή συνεργασία από το κράτος με αποτέλεσμα το αποτέλεσμα να μην είναι το επαρκές και το επιθυμητό.
Η σύγχρονη σκλαβιά είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που δεν ανήκει στο παρελθόν. Βρίσκεται εδώ, μπροστά μας, σιωπηλή και συνάμα σκληρή. Η ανθρώπινη διακίνηση είναι ένα από τα πιο απάνθρωπα κοινωνικά εγκλήματα και απαιτεί από όλους μας διαρκή εγρήγορση κι έρευνα. Όσο η σιωπή υπερισχύει, οι διακινητές νικούν. Η ανθρώπινη ελευθερία κι αξιοπρέπεια δεν είναι διαπραγματεύσιμη ούτε πολυτέλεια. Και στην Ελλάδα του 2025, οφείλουμε να φροντίζουμε ώστε όλοι οι άνθρωποι να απολαμβάνουν τη γλυκιά γεύση που έχει η ελευθερία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Protection from Human Trafficing, migration.gov.gr, διαθέσιμο εδώ
