Της Γεωργίας Παπαδοπούλου,
Το καλοκαίρι, για πολλούς, είναι συνώνυμο της ανεμελιάς, των διακοπών και της καλής διάθεσης. Όμως, για κάποιους ανθρώπους η περίοδος αυτή συνοδεύεται από έντονα συναισθήματα θλίψης, κόπωσης, ευερεθιστότητας ή ακόμη και άγχους. Αυτή η λιγότερο γνωστή αλλά υπαρκτή ψυχική κατάσταση ονομάζεται Καλοκαιρινή Κατάθλιψη (ή Καλοκαιρινή Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή – Summer SAD) και αποτελεί μια μορφή της Εποχικής Συναισθηματικής Διαταραχής (ΕΑΣ).
Αν και η ΕΑΣ συχνότερα συνδέεται με τους χειμερινούς μήνες, όπου η έλλειψη ηλιοφάνειας επηρεάζει τη διάθεση, υπάρχει και η αντίστροφη εκδοχή της: το καλοκαιρινό επεισόδιο κατάθλιψης. Σύμφωνα με το DSM-5-TR, για να διαγνωστεί μια εποχική κατάθλιψη, πρέπει να υπάρχει σαφής χρονική συσχέτιση ανάμεσα στα καταθλιπτικά επεισόδια και την εποχή, για τουλάχιστον δύο συνεχόμενα χρόνια. Η καλοκαιρινή κατάθλιψη, αν και σπανιότερη, είναι πραγματική και συχνά υποτιμημένη.
Έρευνες καταδεικνύουν ότι σε περιοχές με μεγάλη διάρκεια καλοκαιριού και, ως επακόλουθο, υψηλές θερμοκρασίες —όπως οι χώρες κοντά στον Ισημερινό— παρατηρείται αυξημένη εμφάνιση τέτοιων συμπτωμάτων. Επιπλέον, η κλιματική αλλαγή και η άνοδος της παγκόσμιας θερμοκρασίας έχουν αναδειχθεί ως επιβαρυντικοί παράγοντες, επηρεάζοντας την ψυχική υγεία ευάλωτων πληθυσμών.
Οι αιτίες της καλοκαιρινής κατάθλιψης
Μια από τις κύριες αιτίες της καλοκαιρινής κατάθλιψης αποτελεί η αλλαγή στον κιρκάδιο ρυθμό, δηλαδή στο εσωτερικό ρολόι του σώματος που ρυθμίζει τον ύπνο και την εγρήγορση. Οι μεγαλύτερες ημέρες και η υπερβολική έκθεση στο φως του ήλιου κατά τους θερινούς μήνες μπορούν να απορρυθμίσουν αυτό το ρολόι, επηρεάζοντας την ποιότητα και τη διάρκεια του ύπνου. Η έλλειψη ποιοτικού ύπνου επηρεάζει άμεσα τη διάθεση και την ψυχική ισορροπία.
Παράλληλα, η υπερβολική ηλιοφάνεια μπορεί να μειώσει την παραγωγή μελατονίνης (της ορμόνης του ύπνου) και να διαταράξει τα επίπεδα σεροτονίνης, της χημικής ουσίας του εγκεφάλου που ρυθμίζει το αίσθημα της ευχαρίστησης και της ηρεμίας. Αυτή η χημική ανισορροπία μπορεί να οδηγήσει σε νευρικότητα, άγχος και καταθλιπτική διάθεση.
Ένας άλλος παράγοντας είναι η έντονη ζέστη και υγρασία, που συχνά προκαλούν σωματική δυσφορία, κούραση και μειωμένη διάθεση για δραστηριότητες. Όταν το σώμα δυσκολεύεται να λειτουργήσει φυσιολογικά λόγω θερμοκρασιών, το ίδιο συμβαίνει και με τον εγκέφαλο.
Επιπλέον, το καλοκαίρι συνοδεύεται συχνά από μια άτυπη κοινωνική πίεση: Πρέπει όλοι να περνάμε καλά, να ταξιδεύουμε, να γελάμε, να βγαίνουμε έξω. Για όσους δεν έχουν τη διάθεση, τα μέσα ή τις κοινωνικές ευκαιρίες για όλα αυτά, αυτή η πίεση μπορεί να προκαλέσει ενοχές, ντροπή ή αίσθημα ανεπάρκειας. Οι εικόνες των «τέλειων» καλοκαιρινών διακοπών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενισχύουν αυτό το φαινόμενο της σύγκρισης, επιβαρύνοντας ακόμα περισσότερο την ψυχολογία.
Η διατάραξη της ρουτίνας, επίσης παίζει σημαντικό ρόλο. Το καλοκαίρι πολλές δραστηριότητες σταματούν όπως σχολεία, μαθήματα, κοινωνικές ομάδες. Αυτή η απώλεια ροής μπορεί να προκαλέσει αίσθημα κενού, μοναξιάς ή αποδιοργάνωσης, ιδιαίτερα σε άτομα που βασίζονται σε σταθερό πρόγραμμα για να νιώθουν ασφαλή.
Δεν πρέπει να παραβλέψουμε και το θέμα της σωματικής εικόνας. Οι περισσότεροι άνθρωποι εκτίθενται περισσότερο κοινωνικά το καλοκαίρι, με μαγιό και ελαφριά ρούχα. Αυτό μπορεί να προκαλέσει έντονο άγχος ή ντροπή σε όσους αντιμετωπίζουν ανασφάλεια με το σώμα τους ή έχουν ιστορικό διατροφικών διαταραχών.
Ένας πιο «σιωπηλός» αλλά υπαρκτός παράγοντας είναι οι θερινές αλλεργίες, όπως εκείνες από τη γύρη. Οι αλλεργίες προκαλούν φλεγμονές και έχουν συνδεθεί με επιδείνωση της διάθεσης, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο σωματικής και ψυχολογικής καταπόνησης.
Τέλος, η οικονομική πίεση που φέρνουν οι διακοπές, τα έξοδα μετακίνησης, οι κοινωνικές υποχρεώσεις και τα «πρέπει» της καλοκαιρινής ζωής (εμφάνιση, εξορμήσεις, έξοδοι) μπορεί να οδηγήσουν σε άγχος και απογοήτευση, ειδικά σε περιόδους οικονομικής κρίσης.
Αντιμετώπιση της καλοκαιρινής κατάθλιψης
Η καλοκαιρινή κατάθλιψη μπορεί να αντιμετωπιστεί με διάφορους τρόπους, ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε ατόμου. Κάποιες αποτελεσματικές στρατηγικές περιλαμβάνουν την αναζήτηση δροσερών χώρων για να μειωθεί η επίδραση της ζέστης και του υπερβολικού φωτός, τη ρύθμιση του προγράμματος ύπνου ώστε να παραμείνει σταθερό, και την αποφυγή υπερφόρτωσης του κοινωνικού προγράμματος. Η γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία (CBT) έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα χρήσιμη, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις ενδείκνυνται αντικαταθλιπτικά φάρμακα, τα οποία μπορεί να ξεκινούν την άνοιξη και να διακόπτονται το φθινόπωρο, πάντα υπό ιατρική επίβλεψη.
Η ανάγκη για κατανόηση αυτού του φαινομένου γίνεται όλο και πιο επείγουσα, καθώς η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας ενδέχεται να επηρεάσει σημαντικά την ψυχική υγεία σε ευάλωτους πληθυσμούς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Sunshine and Sadness: A Case Report on Summer Season Depression, cureus.com, διαθέσιμο εδώ
- Summer Depression: Causes, Symptoms, and Tips to Help, webmd.com, διαθέσιμο εδώ
