Της Μαριτίνας Χριστοφυλάκου,
Το χρονοδιάγραμμα του εμπορικού πολέμου
Το ιστορικό του εμπορικού πολέμου ΗΠΑ – Κίνας είναι μακρύ και περίπλοκο, και ο Ντόναλντ Τραμπ παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτό εδώ και σχεδόν μία δεκαετία. Από τον πρώτο κιόλας μήνα και των δύο θητειών του, τον Ιανουάριο του 2018 και τον Φεβρουάριο του 2025 δηλαδή, είχε αρχίσει να εφαρμόζει δασμούς σε διάφορα κινεζικά προϊόντα, δείχνοντας ότι η αντίσταση των ΗΠΑ στην κυριαρχία της Κίνας στο παγκόσμιο εμπόριο αποτελεί ύψιστη προτεραιότητά του.
Οι αφορμές γι’ αυτή τη φαινομενικά μεν αμυντική, ουσιαστικά δε επιθετική στάση των ΗΠΑ απέναντι στον μεγαλύτερο εξαγωγέα του πλανήτη – με εξαγωγές αξίας περίπου 3.6 τρις δολάρια το 2024 – περιλαμβάνουν τις ανησυχίες για αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, κλοπές πνευματικής ιδιοκτησίας, επικίνδυνα ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις που μπορεί να στοιχίσουν την «πρωτιά» των ΗΠΑ στον τομέα αυτό, απειλές κατά της εθνικής ασφάλειας. Ιδιαίτερα στη βιομηχανία των νέων τεχνολογιών, ο ανταγωνισμός μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων έχει ενταθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, συγκεκριμένα στην αγορά των ημιαγωγών, των υπερυπολογιστών, της ηλιακής ενέργειας, των μικροτσίπ και της τεχνητής νοημοσύνης, και πρόκειται να ενταθεί ακόμη περισσότερο στο μέλλον, με τη δεκαετία του 2030 να αναμένεται ως η εποχή κατά την οποία αυτή η διαμάχη θα κορυφωθεί και θα αναδείξει τον νικητή.
Και ήδη από την αρχή της δεύτερης θητείας του προέδρου Τραμπ οι ανταγωνίστριες χώρες φάνηκε να επιδίδονται σε έναν αγώνα επιβολής νέων δασμολογικών και εμπορικών μέτρων άλλοτε με εξάρσεις άλλοτε με υφέσεις. Στις αρχές του 2025, ο Τραμπ επανεκκίνησε τον εμπορικό πόλεμο της προηγούμενης θητείας του εκδίδοντας μια σειρά εκτελεστικών διαταγμάτων που αύξησαν τους δασμούς στις κινεζικές εισαγωγές, ξεκινώντας με μια αύξηση 10% τον Φεβρουάριο. Η Κίνα ανταπέδωσε με δασμούς στην ενέργεια και τα οχήματα και επέβαλε ελέγχους στις εξαγωγές σπάνιων γαιών, ορυκτών απαραίτητων για την τεχνολογία και την άμυνα που περίπου το 96% προέρχεται από την Κίνα. Μέσα στους επόμενους δύο μήνες έγιναν πολυάριθμες παλινδρομικές εχθρικές κινήσεις στις εμπορικές σχέσεις των δύο χωρών, συμπεριλαμβανομένων των δασμών στις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου από την Κίνα, του «φρένου» στις κινεζικές επενδύσεις σε στρατηγικούς τομείς των ΗΠΑ, των δασμών της Κίνας σε αμερικανικά γεωργικά προϊόντα και της αύξησης του 10% του Φεβρουαρίου σε 20% εκ μέρους των ΗΠΑ.
Στις 2 Απριλίου 2025, ανακοινώθηκαν οι διαβόητοι δασμοί της «Ημέρας Απελευθέρωσης» από την κυβέρνηση των ΗΠΑ. Οι δασμοί που αντιστοιχούσαν στην Κίνα ανέρχονταν στο 54%, ενώ για άλλες ασιατικές χώρες, όπως το Βιετνάμ, η Καμπότζη και το Λάος, το ποσοστό υπερέβαινε το 90%, κάτι που και πάλι στόχευε να πλήξει την Κίνα και όχι τις χώρες καθαυτές. Ως απάντηση, η Κίνα επέβαλε δασμούς 34% σε όλες τις εισαγωγές από τις ΗΠΑ και πρόσθεσε προϋποθέσεις για την χορήγηση των αδειών εξαγωγής σπάνιων γαιών για κάποια από τα πιο σημαντικά ορυκτά στοιχεία. Το κλίμα δεν βελτιώθηκε συντόμως, καθώς το ποσοστό των δασμών προς την Κίνα ανέβηκε στο 104% στις 8 Απριλίου και έπειτα στο 145% στις 9 Απριλίου, καθώς η Κίνα ανταποκρινόταν με παράλληλο τρόπο.
Τον Μάιο, οι δύο χώρες χαλάρωσαν προσωρινά τους δασμούς μετά τις συνομιλίες της Γενεύης, όπου έλαβε χώρα μία συνάντηση μεταξύ Αμερικανών και Κινέζων αξιωματούχων με στόχο την αποκλιμάκωση του κλιμακούμενου δασμολογικού πολέμου. Οι συζητήσεις έδωσαν αρχικά την εντύπωση ότι ήταν εποικοδομητικές, αφού και οι δύο πλευρές συμφώνησαν να μειώσουν προσωρινά τους αμοιβαίους δασμούς κατά 115% από τις 14 Μαΐου και να εφαρμοστεί παύση 90 ημερών σε πρόσθετα εμπορικά εμπόδια, όπως επίσης και να τροποποιηθούν οι κανόνες de minimis για αποστολές χαμηλής αξίας από την Κίνα (η οποία προηγουμένως επέτρεπε την είσοδο στις ΗΠΑ χωρίς δασμούς σε είδη κάτω των 800 δολαρίων).
Όμως, στις 30 Μαΐου, μόλις ένα δεκαπενθήμερο αργότερα από τα βήματα αυτα υπέρ της εύρεσης μιας μέσης λύσης, η σύγκρουση αναζωπυρώθηκε. Ο Τραμπ κατηγόρησε την Κίνα ότι δεν τήρησε τα συμφωνηθέντα, δηλαδή τα υπεσχημένα βήματα για αύξηση των εξαγωγών σπάνιων γαιών ή για χορήγηση αδειών εξαγωγής εγκαίρως, και αντέδρασε στην υποτιθέμενη παραβίαση επαναφέροντας σκληροπυρηνική ρητορική και πολιτική, αυξάνοντας τους ελέγχους στις εξαγωγές και πιέζοντας την Κίνα διπλωματικά και οικονομικά. H Κίνα, από την άλλη πλευρά, καθυστέρησε τις εξαγωγές σπάνιων γαιών επικαλούμενη τις κυρώσεις των ΗΠΑ στην τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης και στην ανάκληση των φοιτητικών visa που επιβλήθηκαν λίγο μετά τη συμφωνία της Γενεύης. Παρ’ ότι το κλίμα δυσπιστίας επανήλθε πρόσκαιρα, αφέθηκαν επίσης περιθώρια για διαπραγματεύσεις, κάτι που οδήγησε τελικά σε μια αναθεωρημένη συμφωνία στα μέσα Ιουνίου υπό αυστηρότερους όρους των ΗΠΑ.
Ο Ιούνιος του 2025 η νέα συμφωνία για πλαίσιο λειτουργίας
Η συνεχής αυτή κατάσταση απότομων εναλλαγών μεταξύ σύγκρουσης και εκεχειρίας το πρώτο εξάμηνο του 2025 έχει προκαλέσει ίλιγγο σε ολόκληρο τον πλανήτη και έχει αναστατώσει τις αγορές, τις επιχειρήσεις, τις βιομηχανίες, αλλά και τους καταναλωτές, με αποτέλεσμα να επικρατούν συνθήκες αστάθειας και αβεβαιότητας σε παγκόσμιο επίπεδο.
Τον Ιούνιο, ωστόσο, ο εμπορικός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας έδειξε σημάδια βελτίωσης. Στις 5 Ιουνίου, o πρόεδρος Τραμπ και ο Κινέζος πρόεδρος Xi Jinping είχαν την πρώτη τηλεφωνική τους επικοινωνία από την έναρξη της δεύτερης θητείας του Τραμπ, κατά την οποία συζήτησαν για εμπορική συμφωνία, πιθανές κρατικές επισκέψεις, εξαγωγές σπάνιων γαιών και την Ταϊβάν. Και οι δύο πλευρές εξέφρασαν την επιθυμία τους για επαναφορά και εξυγίανση των διπλωματικών και εμπορικών τους σχέσεων. Λίγο αργότερα, ο Τραμπ ανακοίνωσε ότι κορυφαίοι αξιωματούχοι των ΗΠΑ θα συναντηθούν με Κινέζους ομολόγους τους στο Λονδίνο για εμπορικές συνομιλίες.
Μέχρι τις 10 Ιουνίου, και οι δύο πλευρές είχαν συμφωνήσει σε ένα πλαίσιο που θα αποσκοπούσε στην εφαρμογή προγενέστερων συμφωνιών μετά από δύο ημέρες συνομιλιών στο Λονδίνο. Στις 11 Ιουνίου ο Τραμπ κήρυξε τη συμφωνία «ολοκληρωμένη», εν αναμονή της τελικής έγκρισης, ανακοινώνοντας ότι η Κίνα θα προμηθεύει σπάνιες γαίες, ενώ οι ΗΠΑ θα διευκολύνουν την πρόσβαση στην εκπαίδευση Κινέζων πολιτών και θα διατηρήσουν τους δασμούς στο 55%. Αυτός ο δασμός του 55% μπορεί να φαίνεται αυξημένος, ιδιαίτερα έπειτα από τη σύναψη μιας συμφωνίας, που υποτίθεται ότι έγινε σε φιλικό κλίμα, όμως στην πραγματικότητα συνδυάζει τον παγκόσμιο δασμό 10% του Τραμπ, έναν δασμό 20% που σχετίζεται με το παράνομο εμπόριο φαιντανύλης (συνθετικού οπιούχου) προερχόμενης από την Κίνα, και έναν υφιστάμενο προϋπάρχοντα δασμό 25%.
Στις 27 Ιουνίου, η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες επιβεβαίωσαν οριστικά τη σύναψη εμπορικής συμφωνίας βασισμένης στο πλαίσιο που καθορίστηκε κατά τη διάρκεια των συνομιλιών στο Λονδίνο. Η συμφωνία αυτή εξαρτάται από δύο αμοιβαίες δεσμεύσεις: η Κίνα θα αρχίσει να επανεξετάζει και να εγκρίνει άδειες εξαγωγής για ελεγχόμενα είδη, κυρίως ορυκτά σπάνιων γαιών, ενώ οι ΗΠΑ θα άρουν αρκετά περιοριστικά μέτρα που στοχεύουν τις κινεζικές βιομηχανίες. Ο Υπουργός Εμπορίου των ΗΠΑ, Howard Lutnick, δήλωσε ότι οι εξαγωγές σπάνιων γαιών της Κίνας θα συνεχιστούν και, ως αντάλλαγμα, οι ΗΠΑ θα άρουν τα «αντίμετρα», τα οποία έχουν ήδη αρχίσει να χαλαρώνουν, επιβεβαιώνοντας την διαλλακτική στάση της χώρας του. Αυτά περιλαμβάνουν την άρση των περιορισμών στις εξαγωγές κινητήρων αεροσκαφών, λογισμικού σχεδιασμού ημιαγωγών και αιθανίου. Το εμπορικό πλαίσιο σηματοδοτεί επίσης μια προσπάθεια αποκατάστασης της σταθερότητας και μείωσης των δασμών μετά από όλους αυτούς τους μήνες αμοιβαίων κατηγοριών και κλιμάκωσης των εντάσεων.
Ενώ, οι λεπτομέρειες εξακολουθούν να μην είναι ξεκάθαρες, και οι δύο πλευρές φαίνεται να έχουν μέχρι στιγμής δεσμευτεί να μειώσουν τις τριβές και να προχωρήσουν προς μια πιο σταθερή οικονομική σχέση. Όμως, οι συνεχιζόμενες συζητήσεις παραμένουν απαραίτητες για την οριστικοποίηση του πλήρους πεδίου εφαρμογής της συμφωνίας και τη διασφάλιση ότι και οι δύο χώρες θα εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους, εφόσον με τις απρόβλεπτες τακτικές του Αμερικανού προέδρου να αλλάζουν καθημερινά τα δεδομένα για τις αγορές, η σταθερότητα στις σχέσεις ΗΠΑ – Κίνας και στο παγκόσμιο εμπόριο δεν είναι εγγυημένη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
A Timeline of the U.S.-China Trade War So Far, Time, διαθέσιμο εδώ
-
US, China Agree on Trade Framework, Officials Say, Investopedia, διαθέσιμο εδώ
-
China, US attempt to ‘meet halfway’ in new framework trade deal, France 24, διαθέσιμο εδώ
-
Trump says China will face 55% tariffs as he endorses trade deal, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
