Του Γιάννη Αρμύρα,
Η «Αρμενική Επαναστατική Ομοσπονδία» (Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն – Χάι Γιεγαπβογάκαν Ντασνακτσουτιούν) ή αλλιώς γνωστή ως «Ομοσπονδία» (Դաշնակցություն – Ντασνακτσουτιούν) ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 1890 στην πρωτεύουσα της Γεωργίας, Τιφλίδα, από τους Χρισταπόρ Μικαελιάν, Στεπάν Ζοριάν και Σιμοόν Ζαβαριάν.
Τα μέλη της Ομοσπονδίας ονομάζονται «Ντασνάκ» (դաշնակ). Ο πρωταρχικός σκοπός της συγκεκριμένης οργάνωσης ήταν η ένωση όλων των επαναστατικών ομάδων, κομμάτων και οργανώσεων που δρούσαν στη περιοχή της ιστορικής Δυτικής Αρμενίας (σημερινή Τουρκία) με σκοπό την απελευθέρωσή της. Έχοντας επιτύχει μία ένωση μεταξύ τους, οι Αρμένιοι θα μπορούσαν να αμυνθούν ενάντια στην Οθωμανική και Ρωσική Αυτοκρατορία, προστατεύοντας τις περιοχές που τότε είχαν αρμενικό πληθυσμό, κάτι το οποίο επίσης ήταν στόχος της «Ομοσπονδίας». Το πρώτο όνομα της ήταν «Ομοσπονδία των Αρμένιων Επαναστατών» και υιοθέτησε το σημερινό της όνομα μετά την πρώτη της γενική συνέλευση που συγκλήθηκε το 1892, κάτι το οποίο άλλαξε επίσης και την οργάνωσή της σε ένα ενιαίο κόμμα. Αρχικά, η ΑΕΟ προώθησε την ιδέα της αυτοάμυνας του αρμενικού λαού στις «αρμενικές» περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Σε ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα δημιουργήθηκαν κομματικές οργανώσεις στην Ανατολική Αρμενία (Αλεξανδρούπολη – σημερινό Γκιουμρί, Καρς, Ερεβάν, Αρτσάχ και Γκαντζά), σε πόλεις της Υπερκαυκασίας με μεγάλο αρμενικό πληθυσμό (Τιφλίδα και Μπακού), στον Βόρειο Καύκασο (Ναχιτσεβάν επί του Ντον), στη Δυτική Αρμενία: Μους, Σασούν και Βαν, στην Κιλικία, στην Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη, στην Αίγυπτο, σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης και στην Αμερική.
Στην αρχή, η ΑΕΟ απέδιδε μεγάλη σημασία στον ρόλο των Δυτικών δυνάμεων όσον αφορά την επίλυση του «Αρμενικού Ζητήματος». Το Αρμενικό Ζήτημα αναφέρεται στην αντιμετώπιση, προστασία και τις ελευθερίες των Αρμενίων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το συγκεκριμένο ζήτημα έληξε (άτυπα) το 1915 όταν η ηγεσία της Επιτροπής Ένωσης και Προόδου (Νεότουρκοι), η οποία τότε έλεγχε την οθωμανική κυβέρνηση, αποφάσισε να τερματίσει οριστικά το αρμενικό ζήτημα σκοτώνοντας και εκδιώκοντας τους περισσότερους Αρμένιους από την αυτοκρατορία, κατά τη γενοκτονία των Αρμενίων. Οι προσωπικότητες που ενώθηκαν γύρω από την «Ομοσπονδία» δημιούργησαν επαφές με τους πολιτικούς και δημόσιους κύκλους των ευρωπαϊκών χωρών, ελπίζοντας να ανοίξουν ξανά και στη συνέχεια να λύσουν το Αρμενικό Ζήτημα με την παρέμβαση των ευρωπαϊκών δυνάμεων. Στις αρχές του 20ού αιώνα, η ΑΟΕ ηγήθηκε της ισχυρής εξέγερσης του αρμενικού λαού στην Υπερκαυκασία ενάντια στην πολιτική της τσαρικής κυβέρνησης (Ρωσική Αυτοκρατορία), ειδικά σε σχέση με τον νόμο του 1903 για την δήμευση της περιουσίας της Αρμενικής Εκκλησίας.
Κατά τη διάρκεια των αρμενοταταρικών συγκρούσεων που προκλήθηκαν στην Υπερκαυκασία το 1905–1906, η «Ομοσπονδία» ηγήθηκε της αυτοάμυνας του αρμενικού πληθυσμού σε πολλά μέρη. Η ίδια επίσης πραγματοποίησε αρκετές ένοπλες ενέργειες εναντίον τσαρικών αρχών. Η ρωσική κυβέρνηση ξεκίνησε τότε μια νομική υπόθεση με το όνομα «υπόθεση Ντασνακτσουτιούν» εναντίον της ΑΕΟ και φυλάκισε πολλά ενεργά μέλη του κόμματος. Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, το κόμμα είχε επαφές με διάφορα αντι-οθωμανικά κόμματα όπως οι Νεότουρκοι. Συγκεκριμένα, εκπρόσωποι της Ομοσπονδίας παραβρέθηκαν σε συνδιασκέψεις των Νεότουρκων το 1903 και το 1907, δηλαδή πριν την επανάστασή τους.
Οι επαφές μαζί τους ήταν μια τακτική του κόμματος να στραφεί κατά του καθεστώτος του Αμπντούλ Χαμίτ Β’. Με τις συγκεκριμένες επαφές, όταν οι Νεότουρκοι κατέλαβαν την εξουσία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, το κόμμα κέρδισε μερική εξουσία και θέσεις στο Οθωμανικό Κοινοβούλιο. Όμως, η ρήξη της ΑΕΟ με τους Νεότουρκους δεν άργησε να έρθει. Όπως είναι γνωστό, οι Νεότουρκοι στην αρχή ήταν ένα κίνημα με αρχικά φιλελεύθερες επαγγελίες, ένα κίνημα το οποίο υποσχέθηκε στους λαούς της αυτοκρατορίας ισονομία, ισοπολιτεία και ευρύτατο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα. Ο απώτερος, όμως, στόχος της ύπαρξης του, ήταν ο εκτουρκισμός της αυτοκρατορίας, κάτι το όποιο φάνηκε εν τέλει έπειτα από την εθνοκάθαρση και τη γενοκτονία των Ελλήνων, των Αρμένιων και των Ασσύριων. Γυρίζοντας στην «Ομοσπονδία», η ρήξη προκλήθηκε επί το πλείστον λόγω των σφαγών της Κικιλίας και της σφαγής στο Βιλαέτι των Αδάνων το 1909 (μαζί με τους Αρμένιους σφαγιάστηκαν και Έλληνες). Το 1912, λοιπόν, το γραφείο της ΑΕΟ στην Αμερική ανακοίνωσε την οριστική ρήξη με τους Νεότουρκους και την απόρριψη της πρότασης τους συνεργασία στον επερχόμενο πόλεμο εναντίον των Ρώσων. Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, η «Ομοσπονδία» συμμετείχε ενεργά στην οργάνωση του αρμενικού εθελοντικού κινήματος και πολλοί Ντασνάκ, δηλαδή μέλη της, στρατολογήθηκαν. Οι πολεμικές επιχειρήσεις καθοδηγήθηκαν επιδέξια από γνωστούς Ντασνάκ, από τους Αντρανίκ Οζανιάν, Ντρασταμάτ Καναγιάν ή αλλιώς γνωστός ως Ντρο, Χαμαζάσπ Σρβαντζτιάν, Βαρντάν Μεχραμπιάν, Αρσάκ Γκαφαβιάν και άλλες μεγάλες προσωπικότητες της σύγχρονης αρμενικής ιστορίας. Κατά τη διάρκεια της αρμενικής γενοκτονίας, πολλά μέλη συμμετείχαν στις μάχες αυτοάμυνας του αρμενικού πληθυσμού στη Δυτική Αρμενία και την Κιλικία και πολλοί από αυτούς έπεσαν θύματα της γενοκτονίας. Η ίδια η Ομοσπονδία οργάνωσε την «Επιχείρηση Νέμεσις», με την οποία δολοφονήθηκαν οι υπεύθυνοι για την Γενοκτονία και για τα γεγονότα του Μπακού (1918).
Μετά την εκδίωξη των Αρμένιων και τη γενοκτονία, η δράση της ΑΕΟ επικεντρώθηκε στη Ρωσία και η ίδια συμμετείχε στις δραστηριότητες των εργατικών, στρατιωτικών και αγροτικών συμβουλίων που ιδρύθηκαν στην Υπερκαυκασία. Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 στη Ρωσική Αυτοκρατορία, η «Ομοσπονδία» συμμετείχε στη δημιουργία νέων οργάνων εξουσίας στην Υπερκαυκασία και στον σχηματισμό της ανεξάρτητης Υπερκαυκάσιας Δημοκρατικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας (που διαλύθηκε το 1918). Μετά τη διάλυση της, η ΑΕΟ έπαιξε ηγετικό ρόλο στην επίτευξη της ανεξαρτησίας της Αρμενίας και στη δημιουργία της Δημοκρατίας της Αρμενίας, υιοθετώντας το σύνθημα μιας ελεύθερης, ανεξάρτητης και ενωμένης Αρμενίας. Όμως, όταν η Αρμενία έπεσε στα χέρια των Σοβιετικών, η «Ομοσπονδία» έγινε ένα εξόριστο κόμμα, συνεχίζοντας (παράνομα) τις δραστηριότητές του στην Αρμενία μέχρι το 1932. Με την εξόριση το κόμμα έγινε η μεγαλύτερη πολιτική δύναμη στην αρμενική διασπορά με οργανώσεις και συνεργάτες σε αρμενικές κοινότητες σε περισσότερες από τριάντα χώρες παγκοσμίως (όπως για παράδειγμα στη χώρα μας).
Κλείνοντας, μέχρι το ξέσπασμα του κινήματος του Αρτσάχ το 1988, ο άξονας των δραστηριοτήτων της ΑΕΟ ήταν, αφενός, η διατήρηση και η οργάνωση της αρμενικής διασποράς και, αφετέρου, η επιδίωξη της αρμενικής υπόθεσης σε διπλό επίπεδο: Πρώτον, ο αγώνας κατά της Τουρκίας για δίκαιες αποζημιώσεις για τη Γενοκτονία των Αρμενίων και, δεύτερον, η υπεράσπιση των εθνικών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Αρμενίων της Σοβιετικής Αρμενίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- The Founding of the Armenian Revolutionary Federation, armenianweekly.com, διαθέσιμο εδώ
- Armenian revolutionary, arfd.info, διαθέσιμο εδώ
- Αρμενική Επαναστατική συμμαχία, arfd.am, διαθέσιμο εδώ
- Κόμμα Ντασναχτυουντίν 1890 και 1990, mariakarapetyan.com, διαθέσιμο εδώ
