Της Παναγιώτας Κλεφτόγιαννη,
Ο τουρισμός αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους πυλώνες της ελληνικής οικονομίας, αποφέροντας κάθε χρόνο δισεκατομμύρια έσοδα και ενισχύοντας χιλιάδες επιχειρήσεις σε όλη τη χώρα. Ωστόσο, όσο εντυπωσιακή και αν είναι η συμβολή του τουρισμού στο ΑΕΠ, δε μπορεί να παραβλέψει κανείς ότι τα τελευταία χρόνια η ανεξέλεγκτη τουριστική ανάπτυξη, ιδιαίτερα μέσω των κρουαζιερόπλοιων, έχει φέρει μαζί της σοβαρές προκλήσεις, όπως είναι ο υπερτουρισμός, ο κορεσμός υποδομών, η περιβαλλοντική επιβάρυνση και η κοινωνική φθορά. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε την επιβολή ενός νέου φόρου κρουαζιέρας, που θα τεθεί σε εφαρμογή από το 2026, ως μέτρο ρύθμισης και προστασίας των τουριστικών προορισμών.
Πιο αναλυτικά, ο νέος φόρος θα επιβάλλεται ανά επιβάτη που αποβιβάζεται σε ελληνικό λιμάνι, με το ύψος του να διαφοροποιείται ανάλογα με το μέγεθος του πλοίου και τη διάρκεια παραμονής. Η στόχευση είναι διπλή: αφενός να μειωθεί η τουριστική πίεση σε ιδιαίτερα κορεσμένες περιοχές, όπως η Σαντορίνη, η Μύκονος και η Ρόδος, και αφετέρου να ενισχυθούν οικονομικά οι τοπικές κοινωνίες που συχνά επωμίζονται το κόστος αυτής της υπερδραστηριότητας, χωρίς να απολαμβάνουν αντίστοιχα οφέλη. Παρά τις αρχικές αντιδράσεις, η κίνηση αυτή εντάσσεται σε ένα ευρύτερο παγκόσμιο ρεύμα αλλαγών στον τουριστικό σχεδιασμό, όπου η ποιότητα και η βιωσιμότητα αρχίζουν να υπερισχύουν της ποσότητας.
Ο τουρισμός κρουαζιέρας, αν και δημοφιλής και προσοδοφόρος για τις μεγάλες εταιρείες, έχει δεχτεί σοβαρή κριτική τα τελευταία χρόνια. Οι επισκέπτες που καταφθάνουν με πλοία συχνά περνούν μόνο λίγες ώρες στον προορισμό τους, ακολουθώντας οργανωμένα πακέτα που δεν αφήνουν ουσιαστικά έσοδα στις τοπικές επιχειρήσεις. Παράλληλα, η καθημερινή αποβίβαση χιλιάδων ανθρώπων σε μικρά νησιά δημιουργεί ασφυξία: κυκλοφοριακό χάος, ελλείψεις σε νερό και ενέργεια, κορεσμό δημόσιων υπηρεσιών και συχνά, αλλοίωση της πολιτιστικής ταυτότητας των περιοχών. Ενώ οι κρουαζιέρες προβάλλονται ως τρόπος μαζικής και «εύκολης» γνωριμίας με τη Μεσόγειο, η πραγματικότητα για τις τοπικές κοινωνίες είναι πολύ διαφορετική.
Οι αντιδράσεις στην ανακοίνωση του νέου φόρου ποικίλλουν. Πολλές τοπικές αρχές χαιρέτισαν το μέτρο ως ένα πρώτο βήμα προς τον εξορθολογισμό της τουριστικής πίεσης και την προστασία του τόπου τους. Ζητούν, ωστόσο, διασφάλιση ότι τα έσοδα από τον φόρο θα επιστρέψουν στην τοπική κοινωνία με έργα υποδομής, ενίσχυση της καθαριότητας, υγειονομική περίθαλψη, προστασία του περιβάλλοντος και στήριξη της πολιτιστικής κληρονομιάς. Από την άλλη, επιχειρηματίες του τουρισμού —ειδικά σε λιμάνια που εξαρτώνται από την κρουαζιέρα— φοβούνται ότι η επιβάρυνση αυτή μπορεί να αποθαρρύνει εταιρείες να συμπεριλάβουν την Ελλάδα στα δρομολόγιά τους, οδηγώντας σε μείωση των αφίξεων και, κατ’ επέκταση, σε οικονομικές απώλειες.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα δεν πρωτοπορεί σε αυτό το πεδίο. Ήδη άλλες χώρες έχουν προχωρήσει σε ανάλογες ενέργειες. Η Βενετία έχει απαγορεύσει την είσοδο μεγάλων κρουαζιερόπλοιων στο ιστορικό της κέντρο για λόγους προστασίας της πολιτιστικής της κληρονομιάς. Η Βαρκελώνη έχει θέσει αυστηρούς περιορισμούς στις αποβιβάσεις επιβατών, ενώ η Νορβηγία σχεδιάζει να απαγορεύσει πλήρως τα συμβατικά πλοία σε προστατευόμενα φιόρδ έως το 2026. Η στροφή προς έναν πιο υπεύθυνο, βιώσιμο τουρισμό είναι διεθνής και κρίνεται απαραίτητη αν οι χώρες θέλουν να διατηρήσουν τα τουριστικά τους πλεονεκτήματα μακροπρόθεσμα.
Ο νέος φόρος κρουαζιέρας, αν και δεν αποτελεί τη λύση για όλα τα προβλήματα του ελληνικού τουρισμού, στέλνει ένα σαφές μήνυμα: η χώρα δε μπορεί πλέον να λειτουργεί ως «απέραντο τουριστικό θέρετρο» χωρίς όρια και χωρίς σχεδιασμό. Ο στόχος πρέπει να είναι η διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ επισκεψιμότητας και ποιότητας ζωής για τους μόνιμους κατοίκους. Αν τα έσοδα του νέου φόρου χρησιμοποιηθούν ορθολογικά και με διαφάνεια, μπορεί να προκύψει σημαντική ενίσχυση για τις τοπικές κοινωνίες και ένα ουσιαστικό βήμα προς μια βιώσιμη τουριστική πολιτική.
Είναι γεγονός ότι το μέλλον του ελληνικού τουρισμού δε μπορεί να στηρίζεται αποκλειστικά στην ποσότητα των επισκεπτών, αλλά στην ποιότητα των εμπειριών που προσφέρει τόσο για τους τουρίστες, όσο και για τους κατοίκους. Ο φόρος κρουαζιέρας είναι μια ευκαιρία για αναστοχασμό και ανασχεδιασμό. Επομένως, το ερώτημα δεν είναι αν θα περιοριστεί ο τουρισμός, αλλά αν η Ελλάδα μπορεί να γίνει πρότυπο ποιοτικού, βιώσιμου τουρισμού που σέβεται τον τόπο και τους ανθρώπους της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Κρουαζιέρα: Εξετάζεται ειδικό τέλος ανά επιβάτη από το 2025, naftemporiki.gr, διαθέσιμο εδώ
