Της Γεωργίας Σαχινίδου,
Από τα σχολικά μας χρόνια πάντα υπήρχαν αυτοί οι μαθητές που δεν είχαν καλές επιδόσεις, ενώ τις περισσότερες φορές οι καθηγητές έλεγαν τα ίδια λόγια σε αυτούς «αν προσπαθήσεις λίγο παραπάνω θα έχεις καλύτερα αποτελέσματα». Το αποτέλεσμα παρόλα αυτά ήταν τα ίδια. Έτσι, μας κάνει να αναρωτιόμαστε, τι ακριβώς φταίει για τις χαμηλές επιδόσεις ενός παιδιού; Φυσικά βασικός παράγοντας είναι το IQ του καθενός, αφού γνωρίζουμε πως όλοι δεν είναι για όλα. Όμως, εάν κοιτάξουμε περαιτέρω και αντιληφθούμε ότι τα παιδιά με χαμηλές επιδόσεις προέρχονται από ένα οικογενειακό περιβάλλον που δεν φαίνεται να τους ενισχύει και να υπογραμμίζει τη σημασία του σχολείου και γενικότερα της εκπαίδευσης, τότε ποιος φταίει: οι γονείς ή το παιδί;
Αρχικά, η οικογένεια αποτελεί έναν από τους πιο βασικούς παράγοντες ανάπτυξης των παιδιών, ιδιαίτερα από το ξεκίνημα της ζωής τους μέχρι την ενηλικίωσή τους. Η επιρροή των γονιών δεν εμφανίζεται μόνο στη βιολογική ανάπτυξη, αλλά και στην κοινωνική ανάπτυξη του ατόμου από το πρώτο στάδιο της ζωής του, γι’ αυτό μεγάλο ρόλο παίζει το εκπαιδευτικό επίπεδο που έχουν οι γονείς. Ειδικότερα, διότι οι γονείς είναι τα πρώτα άτομα με τα οποία τα παιδιά συναναστρέφονται, ενώ αναγκαστικά γίνονται το πρώτο ερέθισμά τους, διδάσκουν στο παιδί την πρωταρχική τριβή που θα αποκτήσει με την εκπαίδευση. Πολλαπλές έρευνες έχουν καταγράψει πως επικρατεί μία άμεση και στενή σχέση με την κινητοποίηση των παιδιών για μάθηση λόγω των γονιών, ως απόρροια των προσδοκιών τους και άρα τις μετέπειτα προσδοκίες που έχουν τα παιδιά από τον εαυτό τους.
Οι γονείς που έχουν υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης αναπόφευκτα επιθυμούν να εμπλέκονται στη σχολική διαδικασία των παιδιών τους και να τους παρέχουν την καλύτερη εκπαίδευση που μπορούν να προσφέρουν. Σε αντιδιαστολή έρχονται οι γονείς με χαμηλό επίπεδο σπουδών, οι οποίοι θέλοντας και μη δεν έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν στα παιδιά τους το καλύτερο για το σχολικό μέλλον, ανεξάρτητα αν το ίδιο το παιδί πετυχαίνει στο σχολείο ή όχι. Εξαιτίας της κοινωνικής θέσης των γονιών, το παιδί κατανοεί το βιοτικό επίπεδο στο οποίο ζει και ακριβώς για τον λόγο αυτό, είτε επιχειρεί να πετύχει ακαδημαϊκά είτε να παραιτηθεί πλήρως από τα σχολικά του καθήκοντα. Επιπλέον, οι γονείς με υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης τείνουν να ασχολούνται πολύ περισσότερο με την μελλοντική ενασχόληση των παιδιών τους σε επαγγέλματα που θα διαλέξουν, αλλά και το μελλοντικό επίπεδο ζωής που θα ήθελαν να έχουν.
Ένα εξίσου καίριο αποτύπωμα αφήνει επίσης η γονεϊκή συμμετοχή στη σχολική επίδοση των μαθητών. Πιο αναλυτικά, η προσοχή που δίνει ένας γονιός στις ασκήσεις ή στα διαγωνίσματα του παιδιού, προσφέροντας τη βοήθειά του εθελοντικά, συμβάλλει αποφασιστικά στην υψηλή επίδοση των παιδιών. Όταν το παιδί γνωρίζει πως οι γονείς του παρέχουν την κατάλληλη στήριξη, τότε σημειώνει καλύτερες επιδόσεις σε σχέση με κάποιον που δεν έχει αυτή την υποστήριξη. Βέβαια, έχει παρατηρηθεί ότι οι επιδόσεις μαθητών με τους οποίους δεν ασχολείται ενεργά το στενό οικογενειακό του περιβάλλον, πάλι έχει καλές επιδόσεις, αν και συστήνεται η συμμετοχή των γονιών. Ένας γονιός μέσω των παραδειγμάτων, της ενθάρρυνσης και της καθοδήγησης επηρεάζει δραστικά τη βελτίωση των επιδόσεων του πολύ παραπάνω από έναν αμέτοχο γονέα.
Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά που καθορίζουν τις επιδόσεις του παιδιού είναι ακόμη η οικογενειακή κατάσταση. Η οικογενειακή κατάσταση έχει πολλές κατηγορίες, όπως η πυρηνική, η μονογονεϊκή, η οικογένεια με χωρισμένους γονείς, η οικογένεια με τον έναν γονέα εν ζωή, οι χωρισμένοι γονείς που έχουν ξαναπαντρευτεί και η οικογένεια στην οποία την κηδεμονία έχουν στενά συγγενικά πρόσωπα.
Πιο συγκεκριμένα, γίνεται αναφορά στους τύπους οικογένειας, καθώς αναμφισβήτητα οι πυρηνικές έχουν ένα μεγάλο θετικό προβάδισμα σε σύγκριση με τους υπόλοιπους τύπους στην επίδοση των παιδιών. Οι οικογένειες με χωρισμένους γονείς επιδρούν αρνητικά την ψυχολογία των παιδιών και ενισχύουν τη δυσκολία τους να προσαρμοστούν, συνάμα οι επιδόσεις τους είναι χαμηλές. Όμως, τις χαμηλότερες επιδόσεις σημειώνουν οι υπόλοιποι τύποι οικογενειών, αυξάνοντας το χάσμα που δημιουργείται με διαφορετικούς τύπους οικογενειών.
Συνάγεται λοιπόν, εύλογα το συμπέρασμα πως οι χαμηλές επιδόσεις ενός παιδιού δεν είναι ολοκληρωτική ευθύνη του ίδιου, αλλά πρέπει να δούμε τι κρύβεται πίσω από το παιδί και να κατανοήσουμε το κοινωνικό του υπόβαθρο και ίσως μας λυθεί η απορία. Το επίπεδο εκπαίδευσης των γονιών, η γονεϊκή συμμετοχή —όση περισσότερη ή λιγότερη είναι— και ο κάθε διαφορετικός τύπος οικογένειας, είναι λίγοι από τους παράγοντες που επηρεάζουν το παιδί ως άτομο, αλλά και τη σχολική επίδοσή του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- How Family Environment Affects Students’ Academic Performance, researchgate.net, διαθέσιμο εδώ
- Η επιρροή του οικογενειακού περιβάλλοντος στη σχολική επίδοση των μαθητών, researchgate.net, διαθέσιμο εδώ
