Του Λάμπρου Νούσια,
Στις 9 Ιουλίου 2025, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απέρριψε την πρόταση για επείγουσα διαδικασία (fast-track) σχετικά με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για μείωση κατά 90% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2040, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Η απόφαση αυτή, που έρχεται σε μια κρίσιμη περίοδο πριν από τη Διάσκεψη COP30 στη Βραζιλία, προκάλεσε πολιτική θύελλα στις Βρυξέλλες και ανέδειξε τις νέες ισορροπίες δυνάμεων στο Κοινοβούλιο μετά τις ευρωεκλογές του Ιουνίου. Η πρόταση καταψηφίστηκε με 379 ψήφους κατά, 300 υπέρ και 8 αποχές, αποκαλύπτοντας μια άτυπη, αλλά ουσιαστική, συνεργασία μεταξύ του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (EPP) και των ακροδεξιών της ομάδας “Patriots for Europe”.
Η fast-track διαδικασία θα είχε επιτρέψει την άμεση προώθηση του φακέλου χωρίς τις καθυστερήσεις και τις αλλαγές που συχνά συνοδεύουν τις συνήθεις κοινοβουλευτικές πρακτικές. Οι Πράσινοι, οι Σοσιαλιστές και οι Φιλελεύθεροι της “Renew Europe” πίεσαν ώστε το Κοινοβούλιο να εγκρίνει θέση, προτού το Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος συνεδριάσει τον Σεπτέμβριο και πριν το κρίσιμο παγκόσμιο ραντεβού του ΟΗΕ. Ωστόσο, το EPP, που έχει τον έλεγχο της επιτροπής ENVI, απέρριψε την πρόταση, ανοίγοντας τον δρόμο για τους ακροδεξιούς να ορίσουν τον εισηγητή του φακέλου και το περιεχόμενό του.
Οι “Patriots for Europe”, η νεοσύστατη ακροδεξιά ομάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με 85 ευρωβουλευτές, αποτελούν πλέον την τρίτη μεγαλύτερη πολιτική δύναμη. Ανάμεσά τους βρίσκονται προσωπικότητες όπως ο Viktor Orbán, η Marine Le Pen και ο Matteo Salvini. Η ομάδα αυτή, που έχει δηλώσει ρητά την πρόθεσή της να «θάψει» την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, απέκτησε τον έλεγχο του φακέλου 2040, με την υποστήριξη του EPP. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το αρχικό σχέδιο έκθεσης για τον στόχο θα συνταχθεί από ευρωβουλευτή των Patriots, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την κατεύθυνση της ευρωπαϊκής κλιματικής πολιτικής.
Η αντίδραση των προοδευτικών πολιτικών ομάδων ήταν οξεία. Ο Bas Eickhout, των Πρασίνων, μίλησε για «ντροπή» και «εκχώρηση της ευρωπαϊκής πολιτικής σε όσους την αρνούνται». Αντίστοιχα, η Iratxe García Pérez, επικεφαλής των Σοσιαλιστών, χαρακτήρισε την στάση του EPP «ανεύθυνη και καταστροφική», κατηγορώντας τους Χριστιανοδημοκράτες ότι «παζαρεύουν το μέλλον του πλανήτη για εφήμερα πολιτικά οφέλη». Η Renew Europe εξέφρασε επίσης την απογοήτευσή της, τονίζοντας ότι η Ευρώπη κινδυνεύει να εμφανιστεί αποδυναμωμένη και διαιρεμένη στη διεθνή σκηνή.
Στο επίκεντρο της διαμάχης βρίσκεται ο ίδιος ο στόχος της μείωσης 90%. Η Κομισιόν, με βάση επιστημονικά δεδομένα και τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Συμβουλευτικής Επιστημονικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή, πρότεινε τον στόχο αυτό ως συμβατό με την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Ωστόσο, οι Patriots θεωρούν τον στόχο υπερβολικό και καταστροφικό για τη βιομηχανία και την αγροτική παραγωγή. Σε ανακοίνωσή τους, υποστήριξαν ότι «η Ευρώπη δεν πρέπει να αυτοκαταστραφεί στο όνομα μιας παγκόσμιας συμφωνίας που οι άλλοι δεν τηρούν».
Η στάση αυτή βρήκε απρόσμενα ευήκοα ώτα και στο EPP, του οποίου αρκετοί βουλευτές, ιδίως από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, έχουν εκφράσει ανησυχίες για τις επιπτώσεις των περιβαλλοντικών μέτρων στις εθνικές οικονομίες. Το κόμμα της Ursula von der Leyen φαίνεται πλέον διχασμένο ανάμεσα σε όσους επιθυμούν να υπερασπιστούν το Green Deal και σε όσους επιχειρούν να μετατοπίσουν το βάρος της συζήτησης στην «πραγματική οικονομία», όπως το έχει θέσει ο Manfred Weber. Η ίδια η von der Leyen τηρεί σιγή, προσπαθώντας να ισορροπήσει μεταξύ των δύο πτερύγων.
Η απόρριψη της fast-track διαδικασίας μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για τη διεθνή αξιοπιστία της ΕΕ. Στη Διάσκεψη COP30, η Ευρώπη αναμενόταν να εμφανιστεί με ξεκάθαρη δέσμευση και να πιέσει για αυξημένες φιλοδοξίες από την Κίνα, τις ΗΠΑ και τις αναδυόμενες οικονομίες. Χωρίς όμως ενιαία θέση, κινδυνεύει να εμφανιστεί διχασμένη και αναποφάσιστη. Οι διεθνείς περιβαλλοντικές οργανώσεις όπως το WWF και η Greenpeace προειδοποιούν ότι αν ο στόχος αδυνατίσει, η ΕΕ θα χάσει την ηγετική της θέση στον αγώνα κατά της κλιματικής κρίσης.
Τα επόμενα βήματα περιλαμβάνουν τη σύνταξη της πρώτης έκθεσης από τους Patriots, τις τροπολογίες που θα κατατεθούν στην επιτροπή ENVI, και μια πιθανή ψηφοφορία στην Ολομέλεια αργότερα το φθινόπωρο. Οι Πράσινοι και οι Σοσιαλιστές δηλώνουν έτοιμοι να δώσουν μάχη, για να αποτρέψουν οποιαδήποτε απόπειρα υπονόμευσης του στόχου. Το ερώτημα όμως είναι αν υπάρχει πλέον πολιτική βούληση και αριθμητική δύναμη για κάτι τέτοιο.
Ουσιαστικά, αυτό που διακυβεύεται δεν είναι μόνο ένα ποσοστό ή ένα χρονοδιάγραμμα, αλλά η συνολική κατεύθυνση της Ευρώπης για τις επόμενες δεκαετίες. Θα συνεχίσει να ηγείται του αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής ή θα υποχωρήσει σε εσωτερικές πιέσεις και μικροπολιτικές συμφωνίες; Το μέλλον της Πράσινης Συμφωνίας, αλλά και η διεθνής φήμη της ΕΕ, κρέμονται πλέον σε μια λεπτή πολιτική κλωστή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Climate, EPP and right-wing parties in the European Parliament scupper urgency on 2040 target, EUNews, διαθέσιμο εδώ
-
EU lawmakers reject attempt to curb far right’s sway on climate talks, Reuters, διαθέσιμο εδώ
-
The far right’s climate power grab, Politico, διαθέσιμο εδώ
