Της Αναστασίας Δρόσου,
«Ήρθα για να δημιουργήσω μία αυτοκρατορία. Αν πρέπει να σκοτώσω, θα σκοτώσω. Αν πρέπει να κάψω, θα κάψω. Κάθε μέσο είναι δικαιολογημένο»: Αυτά διακήρυττε χωρίς καμία ντροπή, αλλά μάλλον με εθνική υπερηφάνεια, ο Paul Voulet, ο Γάλλος στρατηγός που ηγείτο της κατάκτησης του Νίγηρα.
Ας τοποθετηθούμε χρονικά και τοπικά: 1889, κεντρική Αφρική: οι Γάλλοι διευθύνουν την επιχείρηση Mission Afrique Centrale (MAC), μία από τις πιο αιματηρές και βίαιες κατακτήσεις στην ιστορία της αποικιοκρατίας. Χιλιάδες άοπλοι έπεσαν νεκροί από τα γαλλικά πυρά, χωριά καταστράφηκαν ολοσχερώς (υπολογίζεται ότι στο Birni-N’Konni δολοφονήθηκαν 400 ψυχές σε μία ημέρα), λεηλασίες ερήμωσαν ολόκληρες κοινότητες. Είναι χαρακτηριστικό ότι, μετά την κατάκτηση περιοχών όπως το Tibiri και το Zinder, ο γαλλικός στρατός κρεμούσε δεκάδες νεκρά σώματα στις εισόδους χωριών, χρησιμοποιώντας την τρομοκρατία ως εργαλείο κατάκτησης.
126 χρόνια μετά, οι γαλλικές αρχές δεν έχουν ακόμη αναγνωρίσει τα εγκλήματα που απροκάλυπτα διαπράχθηκαν στον Νίγηρα. Παρότι οι ιστορικοί έχουν αποκαλύψει πως η γαλλική κυβέρνηση ανέκαθεν γνώριζε για τις σφαγές, οι υπεύθυνοι στρατηγοί δεν οδηγήθηκαν ποτέ ενώπιον της δικαιοσύνης, ούτε διερευνήθηκε η τέλεση παράνομων πράξεων από τις στρατιωτικές αρχές. Μάλιστα, όταν το Παρίσι έστειλε τον Col Jean-François Klobb στη Νιγηρία, με σκοπό να αντικαταστήσει τον Voulet, ο πρώτος δολοφονήθηκε από τους στρατιώτες του δεύτερου, επιβεβαιώνοντας τον φαύλο κύκλο της βίας και της τρομοκρατίας που ασκούσε ο αποικιοκρατικός στρατός, όχι μόνο απέναντι στους ιθαγενείς, αλλά και απέναντι στους ομοεθνείς του.
Παρά τη σιωπή της Γαλλίας τον τελευταίο αιώνα, οι πληγές που προκάλεσε η υπόθεση φαίνεται να ανοίγουν ξανά, αυτή τη φορά σε μία προσπάθεια εκ των υστέρων συμβολικής ίασης. Στις 19 Ιουνίου, το γραφείο της μόνιμης αντιπροσωπείας της Γαλλίας στα Ηνωμένα Έθνη ανακοίνωσε πως «Η Γαλλία παραμένει ανοιχτή σε έναν διμερή διάλογο με τις αρχές του Νίγηρα, όπως και σε οποιαδήποτε συνεργασία σε ζητήματα έρευνας και πολιτιστικής κληρονομιάς».
Αν και η εν λόγω διακήρυξη δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση αναγνώριση της ευθύνης των γαλλικών αρχών για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν στον Νίγηρα, εν τούτοις διανοίγεται ο δρόμος για τη διαπραγμάτευση πιθανών αποζημιώσεων. Διαφαίνεται, έτσι, η καλή διάθεση (ακόμη κι αν κριθεί ως υποκριτική, 126 χρόνια μετά) για την αποκατάσταση της ιστορικής μνήμης, η οποία πρέπει να προωθηθεί και από τις δύο πλευρές. Η αιματηρή κατάκτηση του Νίγηρα είναι παντελώς απούσα από τα γαλλικά εγχειρίδια, ενώ σπανίως αναφέρεται και στα σχολεία του Νίγηρα. Εξάλλου, οι τάφοι πολλών Γάλλων στρατιωτών βρίσκονται ακόμη στα νιγηριανά χωριά, ενώ τα θύματα των σφαγών σπανίως μνημονεύονται και τιμώνται συλλογικά.
Αυτή η τάση των γαλλικών αρχών «να κλείσουν το κεφάλαιο της αποικιοκρατίας» έρχεται σε μία στιγμή που το αντι-γαλλικό αίσθημα σε πολλές πρώην αφρικανικές αποικίες είναι ιδιαίτερα έντονο. Τα τελευταία χρόνια, η Γαλλία ακολουθεί μία στρατηγική παραδοχής των αποικιοκρατικών εγκλημάτων: Το 2021, ο Εμανουέλ Μακρόν παραδέχθηκε την ευθύνη των γαλλικών αρχών για τη γενοκτονία στη Ρουάντα, το 2022, το Παρίσι αναγνώρισε τη σφαγή χιλιάδων άοπλων πολιτών στο Sétif της Αλγερίας, ενώ το 2023, η Γαλλία απολογήθηκε επίσημα για τη βίαιη κατάπνιξη της εξέγερσης της Μαδαγασκάρης, το 1947.
Κάλλιο αργά παρά ποτέ;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
France signals willingness to discuss reparations for colonial massacres in Niger, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
-
France’s historical and international legal responsibility for colonial and post-colonial crimes, The Ministry of Foreign Affairs of the Russian Federation, διαθέσιμο εδώ
- Colonial Accountability in Niger, Le Monde diplomatique, διαθέσιμο εδώ
