Της Αλεξάνδρας Μαστοράκη,
Κατά το ολιγοήμερο διάστημα μεταξύ 14 και 22 Ιουλίου του έτους 1943, διεξήχθη η μάχη του Μακρυνόρους, η οποία σηματοδοτεί, μεταξύ άλλων, την κορύφωση της δραστηριοποίησης της Εθνικής Αντίστασης κατά τη διάρκεια της γερμανοϊταλικής κατοχής στην Ελλάδα. Η μάχη εντάσσεται στην αντιστασιακή επιχείρηση ‘‘Animals’’, έναν δευτερογενή συμμαχικό κλοιό δολιοφθορών που αποσκοπούσε στην διάσπαση των δυνάμεων του Άξονα – αλλά και ειδικότερα στην παραπλάνηση για ενδεχόμενη απόβαση στην Ελλάδα, πριν τη Σικελία.
Πριν προχωρήσουμε σε εξέταση της μάχης, αξίζει να δοθεί έμφαση στο ιστορικό υπόβαθρο και συγκεκριμένα σε μια μελέτη του ευρύτερου πλαισίου, δηλαδή της επιχείρησης Animals. Με την έναρξη της επιχείρησης ‘‘Husky’’ και την εισβολή στη Σικελία στις 9 και 10 Ιουλίου του 1943, οι Σύμμαχοι φαίνεται να αποπειρώνται παράλληλο σχεδιασμό των ενεργειών τους στον ελλαδικό χώρο για να αποσπάσουν αποτελεσματικότερα εχθρικές επιχειρήσεις. Η επιχείρηση Animals, έργο του ΕΔΕΣ και ΕΟΕΑ, είχε ειδικό προσανατολισμό, να επιβραδύνει εχθρικές κινήσεις, «χτυπώντας» τον επιχειρησιακό συντονισμό των δυνάμεων του Άξονα, ενώ παράλληλα να πετύχει παραπλάνηση των γερμανοιταλικών στρατευμάτων, με το «δόλωμα» μιας επικείμενης απόβασης.
Η στρατηγική θέση του Μακρυνόρους έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην εύρυθμη λειτουργία της επιχείρησης. Συγκεκριμένα το στενό πέρασμα Μακρυνόρους ευρισκόμενο στην εθνική οδό Αντιρρίου–Ιωαννίνων (Αμφιλοχία–Άρτα), προσέφερε την δυνατότητα για ενίσχυση γερμανικών τμημάτων όπως της μεραρχίας Edelweiss, κάτι το οποίο οι Σύμμαχοι θεωρούσαν κρίσιμο, σαφώς, να παρεμποδιστεί.
Το χρονοδιάγραμμα της προπαρασκευής της μάχης αρχίζει να μετρά στις 30 Ιουνίου 1943, οπότε και το Συμμαχικό Στρατηγείο δίνει εντολή στον ΕΔΕΣ για αποκλεισμό των κινήσεων του Άξονα επί της οδικής αρτηρίας. Στις 4 Ιουλίου σημειώνεται επιθετική δράση του ΕΔΕΣ κατά οχυρωμένης Ιταλικής στρατιωτικής βάσης, στην γέφυρα του Αχελώου, η οποία καταλήφθηκε μετά την νυχτερινή έφοδο. Οι απώλειες του ΕΔΕΣ ανέρχονται σε 2 νεκρούς αξιωματικούς και 32 τραυματίες. Τελικά, κατά το διήμερο 7-9 Ιουλίου, ο οπλαρχηγός Στυλιανός Χούτας, από κοινού με αντάρτικα σώματα αναπροσαρμόζουν τις θέσεις τους στα υψώματα, καταστρέφουν γραμμές τηλεπικοινωνίας και προχώρησαν στην ανατίναξη των τεσσάρων γεφυρών που εκτείνονταν στην γραμμή μεταξύ Μακρυνόρους και Άρτας. Στο έργο του «συνεργείου καταστροφής», που προκάλεσε καίριο πλήγμα στα στρατηγικά βήματα των εχθρών, πρωτοστάτησε ο ταγματάρχης της βρετανικής αποστολής Θ. Μαρίνος, με την αρωγή του υπολοχαγού Γ. Μούτσου και του ανθυπολοχαγού Σ. Ματαντού.
Το χρονικό της σύγκρουσης ξεκινά κατά τις πρωινές ώρες της 14ης Ιουλίου, οπότε και κατέφτασε η πρώτη ιταλική φάλαγγα μοτοσικλετιστών, κατά τις 7:00 π.μ., λίγα μέτρα πριν από τη στενωπό. Στο σημείο εξερράγησαν νάρκες της αντίστασης, ενώ η ακαριαία εξουδετέρωση των μοτοσικλετιστών με πυρά οπλοπολυβόλων, έδωσε το σήμα της πλήρους ένοπλης σύγκρουσης. Η σύρραξη που πυροδοτήθηκε προμήνυε ταυτόχρονα μεγάλη κλίμακα και πολυήμερη διάρκεια.
Την εξέλιξη και την κορύφωση που επήλθε καθόρισαν οι μονάδες ΕΔΕΣ–ΕΟΕΑ, με επικεφαλής τον Χούτα και τον Μαρίνο, οι οποίοι αξιοποίησαν τα γνωστά αντάρτικα τακτικά: περίσφιξη, εκμετάλλευση φυσικού ανάγλυφου, ανταπόδοση πυρών, περίφραξη περιοχών. Παρά την προφανή υπεροπλία του Άξονα (ιταλικές και γερμανικές μονάδες Brennero και Edelweiss), η αντίσταση διατηρήθηκε με αποφασιστικότητα, επιτυγχάνοντας συνεχείς αιφνιδιασμούς. Το αποτέλεσμα λοιπόν δε θα πρέπει να φαίνεται απροσδόκητο: η πολυήμερη μάχη έληξε με σαφή νίκη για τον ΕΔΕΣ. Η ευμενής για την αντίσταση έκβαση είχε κατορθώσει να προκαλέσει σημαντικές απώλειες στον εχθρό, να «απενεργοποιήσει» κρίσιμες μεταφορικές διαδρομές, να παρακωλύσει τυχόν ενισχύσεις προς Σικελία και Ιταλία, επιβραδύνοντας συνολικά τον στρατηγικό σχεδιασμό του Άξονα.
Ο αντίκτυπος της μάχης ήταν αμέσως αισθητός, αρχικά σε επίπεδο τακτικού κέρδους, με ανατροπή στην κυκλοφορία των εχθρικών δυνάμεων και απώλειες στον Άξονα, οι οποίες συγκατάλεγαν νεκρούς, τραυματίες και αχρηστευμένα οχήματα. Κατόπιν, σε επίπεδο στρατηγικού αποτελέσματος, η αναχαίτιση των γερμανοϊταλικών δυναμικών, η παραπλάνηση και αποδέσμευση των συντονισμένων σχεδιασμών τους και φυσικά η ενίσχυση του ηθικού της Αντίστασης αποτέλεσαν αναμφίβολα το «πακέτο επιτυχίας» που χρειάζονταν οι Σύμμαχοι.
Συνολικά, η Μάχη του Μακρυνόρους ανέδειξε μια εξαιρετική ικανότητα της ελληνικής Αντίστασης να επιχειρήσει με στρατηγικό σχεδιασμό και αποφασιστικότητα, αψηφώντας αντικειμενικά εμπόδια που αφορούσαν ανισορροπίες στην συσχέτιση με τις εχθρικές δυνάμεις. Παράλληλα, η επιτυχής έκβαση έδωσε ώθηση στην παγκόσμια εκστρατεία των Συμμάχων κατά του Άξονα ενώ από ιστορική, στρατιωτική και ηθική σκοπιά, η μάχη θεωρείται μεγαλειώδες αποτύπωμα αντίστασης και θάρρους. Δεν είναι καθόλου άδικο να ειπωθεί ότι η μάχη αποτελεί χαρακτηριστικό στρατηγικό παράδειγμα νίκης «Δαβίδ επί Γολιάθ».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Χούτας Στυλιανός (1983), Η μάχη του Μακρυνόρους (15-22 Ιουλίου 1943), εκδ. Σιδέρης
- Μαρίνος Θέμος (2003), Ο εφιάλτης της Εθνικής Αντίστασης (Μέρος Β’), εκδ. Παπαζήση
- Μάχη του Μακρυνόρους (22 Ιουλ 1943), stratistoria.com, διαθέσιμο εδώ
- Εβδομήντα χρόνια από την Μάχη του Μακρυνόρους, tovima.gr, διαθέσιμο εδώ
- Μακρυνόρος: Η μάχη του ΕΔΕΣ με τους κατακτητές που κράτησε 7 ολόκληρες ημέρες, cognoscteam.gr, διαθέσιμο εδώ
