Της Μαριλίνας Πολυνού,
Η ανακοπή του άρθρου 933 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας αποτελεί ένα από τα βασικότερα ένδικα βοηθήματα που παρέχει ο νόμος στον οφειλέτη προκειμένου να αμυνθεί απέναντι σε διαταγή πληρωμής ή άλλον εκτελεστό τίτλο. Πρόκειται για μια δικονομική διαδικασία με την οποία ο ανακόπτων επιδιώκει τον έλεγχο της νομιμότητας και βασιμότητας της απαίτησης που στηρίζει τον τίτλο εκτέλεσης, με σκοπό να ακυρωθεί ή να τροποποιηθεί. Η σημασία του θεσμού είναι ιδιαίτερα κρίσιμη, καθώς παρέχει στον καθ’ ου εκτελεστή τη δυνατότητα να προβάλει ενστάσεις ουσιαστικού ή δικονομικού χαρακτήρα, διασφαλίζοντας την τήρηση της αρχής της δίκαιης δίκης και την αποτροπή καταχρηστικής ή εσφαλμένης χρήσης του μηχανισμού της αναγκαστικής εκτέλεσης.
Οι λόγοι ανακοπής που στρέφονται κατά του κύρους του εκτελεστού τίτλου μπορούν να αφορούν και τυπικά, αλλά και ουσιαστικά ελαττώματά του. Ως τυπικά ελαττώματα του τίτλου θεωρούνται εκείνα που ανάγονται στον ίδιο τον τίτλο ως έγγραφο, όπως η επίσπευση της εκτέλεσης με βάση οριστική απόφαση που δεν έχει κηρυχθεί προσωρινά εκτελεστή, η έλλειψη ή αντικανονική προσθήκη της εκτελεστής διαταγής (περιαφή) στον τίτλο, η μη τήρηση των διατυπώσεων για την έκδοση του απογράφου, καθώς και ζητήματα όπως η ακυρότητα, πλαστότητα ή ανακριβές περιεχόμενο του εκτελεστού εγγράφου (π.χ. του συμβολαιογραφικού εγγράφου).
Τα ουσιαστικά ελαττώματα του εκτελεστού τίτλου ανάγονται, σε αντίθεση με τα τυπικά, στις προϋποθέσεις της παροχής έννομης προστασίας υπό τη μορφή της αναγκαστικής εκτέλεσης. Η έλλειψη εδώ δεν είναι εξωτερική αλλά εσωτερική· ο τίτλος μπορεί να είναι εξωτερικά και τυπικά άψογος, πλην όμως φέρει εσωτερικό ελάττωμα που αναιρεί τη δυνατότητα έγκυρης επίσπευσης εκτέλεσης. Ουσιαστικό ελάττωμα του τίτλου υφίσταται, για παράδειγμα, όταν η απαίτηση δεν είναι βέβαιη και εκκαθαρισμένη ή όταν δεν προκύπτουν με σαφήνεια τα πρόσωπα υπέρ ή κατά των οποίων μπορεί να επισπευστεί η εκτέλεση.
Ιδιαίτερη θέση μεταξύ των ουσιαστικών ελαττωμάτων κατέχει η αντίθεση της επισπευδόμενης αναγκαστικής εκτέλεσης προς την καλή πίστη και τα χρηστά ήθη, καθώς και προς την αρχή της αναλογικότητας. Η συμπεριφορά του επισπεύδοντος δανειστή μπορεί να αποτελεί καταχρηστική άσκηση της δημόσιας εξουσίας εκτέλεσης — γεγονός που απαγορεύεται από το Σύνταγμα. Έτσι, για παράδειγμα, δεν μπορεί να επισπευστεί εκτέλεση με εκτελεστό τίτλο που έχει ουσιαστικά αποδυναμωθεί· όπως στην περίπτωση όπου, σε μακρά χρονική διάρκεια, έχουν ήδη καταβληθεί στον δανειστή ποσά υπερπολλαπλάσια από το αρχικό χορηγηθέν ποσό δανείου ή όταν μεσολαβεί υπερβολική και αδικαιολόγητη αδράνεια. Η καταχρηστική συμπεριφορά του δανειστή μπορεί να συνίσταται όχι μόνο στη χρησιμοποίηση του τίτλου (π.χ. επισπεύδει εκτέλεση με βάση αμετάκλητη απόφαση διατροφής, ενώ μετά την έκδοσή της ο ίδιος καθίσταται οικονομικά εύρωστος και δεν έχει πλέον ανάγκη διατροφής), αλλά και στον τρόπο κτήσης του εκτελεστού τίτλου. Αντιθέτως, δεν συντρέχει ουσιαστικό ελάττωμα του τίτλου όταν η καταχρηστικότητα αφορά αποκλειστικά στη διαδικασία εκτέλεσης σε μεταγενέστερο στάδιο αυτής, όπως στην κατάσχεση συγκεκριμένου περιουσιακού στοιχείου.
Η ανακοπή του άρθρου 933 ΚΠολΔ ασκείται με κατάθεση κυρίου δικογράφου ενώπιον του καθ’ ύλην και κατά τόπον αρμοδίου δικαστηρίου, το οποίο είναι συνήθως το Μονομελές Πρωτοδικείο. Το δικόγραφο της ανακοπής πρέπει να περιέχει σαφείς και ορισμένους λόγους που προσβάλλουν το κύρος του εκτελεστού τίτλου ή τη διαδικασία εκτέλεσης. Επιπλέον, ο ανακόπτων μπορεί, μετά την άσκηση της αρχικής ανακοπής, να προσθέσει νέους ισχυρισμούς με δικόγραφο πρόσθετων λόγων, που δικάζονται υποχρεωτικά σε ενιαία συζήτηση με την ανακοπή κατά της εκτελέσεως. Ο ανακόπτων πρέπει να έχει ενεργητική νομιμοποίηση, δηλαδή να είναι το πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται η αναγκαστική εκτέλεση και να αποδεικνύει έννομο συμφέρον, δηλαδή έντονη και προσωπική ανάγκη ακύρωσης του τίτλου ή της διαδικασίας εκτέλεσης.
Όταν η ανακοπή αφορά ελαττώματα στη σύνδεση της επιταγής προς εκτέλεση με την ίδια την εκτέλεση, δηλαδή προβλήματα που υπάρχουν από την αρχή της διαδικασίας μέχρι τη δημοσίευση του αποσπάσματος της κατασχετήριας έκθεσης τότε η ανακοπή πρέπει να ασκηθεί μέσα σε 45 ημέρες από την ημέρα της κατάσχεσης. Σε περίπτωση κατάσχεσης εις χείρας τρίτου, η προθεσμία των 45 ημερών αρχίζει από την ημέρα της επίδοσης του κατασχετηρίου εγγράφου στον καθ’ ου. Αν όμως η ανακοπή αφορά ελαττώματα της επιταγής προς πληρωμή, όταν έχουμε άμεση εκτέλεση (κινητό ή ακίνητο πράγμα), η προθεσμία είναι 30 ημέρες από την επίδοση της επιταγής. Οι παραπάνω προθεσμίες είναι αποκλειστικές και η άπρακτη παρέλευσή τους οδηγεί σε απαράδεκτο της ανακοπής.
Όταν η ανακοπή στρέφεται κατά της τελευταίας πράξης της εκτέλεσης —δηλαδή του πλειστηριασμού ή της κατακυρωτικής έκθεσης— τότε η προθεσμία για την άσκησή της είναι τριάντα (30) ημέρες από τη στιγμή που έγινε η πράξη. Ειδικότερα, αν πρόκειται για πλειστηριασμό κινητών πραγμάτων, η ανακοπή ασκείται εντός τριάντα (30) ημερών από την ημέρα που διενεργήθηκε ο πλειστηριασμός ή ο επαναληπτικός πλειστηριασμός. Αν πρόκειται για ακίνητα, η ανακοπή πρέπει να ασκηθεί μέσα σε εξήντα (60) ημέρες από την ημερομηνία που μεταγράφηκε η κατακυρωτική έκθεση στο υποθηκοφυλακείο ή στο κτηματολόγιο. Οι προθεσμίες αυτές είναι επίσης αποκλειστικές και σχετίζονται με το κύρος της πράξης που «ολοκληρώνει» την εκτελεστική διαδικασία.
Συνοψίζοντας, η ανακοπή αποτελεί ουσιαστικό εργαλείο προστασίας του οφειλέτη κατά της αναγκαστικής εκτέλεσης, προσφέροντας δυνατότητα ελέγχου της νομιμότητας και της ορθότητας των εκτελεστών τίτλων και των ενεργειών που ακολουθούνται. Η τήρηση των αυστηρών προθεσμιών για την άσκησή της διασφαλίζει τη δικαστική τάξη και αποτρέπει καταχρηστικές ενέργειες, ενώ παράλληλα προστατεύει τα δικαιώματα όλων των εμπλεκόμενων μερών. Η σωστή κατανόηση και εφαρμογή των σχετικών διατάξεων είναι απαραίτητη για την αποτελεσματική άσκηση της ανακοπής, που λειτουργεί ως ισορροπητικός μηχανισμός στο πλαίσιο της αναγκαστικής εκτέλεσης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Νικόλαος Θ. Νίκας, Εγχειρίδιο Δικαίου Αναγκαστικής Εκτελέσεως, Εκδόσεις Σάκκουλα 2018
