Του Ελευθέριου Χονδρού,
Η είδηση μπορεί να πέρασε «χαμηλά» στα διεθνή δελτία ειδήσεων, αλλά φέρει μαζί της έναν ηθικό και νομικό αντίκτυπο που αφορά κάθε πολίτη μιας δημοκρατικής Ευρώπης. Στις 8 Ιουλίου 2025, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ICC) εξέδωσε εντάλματα σύλληψης κατά δύο εκ των ισχυρότερων ανδρών του καθεστώτος των Ταλιμπάν: του ανώτατου ηγέτη Χαϊμπατουλά Αχουντζαντά και του αρχιδικαστή Αμπντούλ Χακίμ Χακανί. Οι κατηγορίες; Εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, με έμφαση στις συστηματικές διώξεις κατά γυναικών και κοριτσιών.
Η αντίδραση από την ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών δεν άργησε. Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Θυμάτων του Πολέμου στο Αφγανιστάν εξέδωσε μια ισχυρή δήλωση στήριξης προς το ΔΠΔ, ζητώντας κάτι αυτονόητο για πολλούς — αλλά και εξαιρετικά απαιτητικό σε πολιτικό επίπεδο: να τεθούν ως προϋπόθεση για οποιαδήποτε συνεργασία με το καθεστώς των Ταλιμπάν η πλήρης συμμόρφωση με τα εντάλματα σύλληψης και η αποδοχή των διεθνών υποχρεώσεων του Αφγανιστάν.
Η παρέμβαση αυτή δεν αποτελεί απλώς έκφραση συμπαράστασης. Είναι μια ευθεία, θαρραλέα πρόκληση προς τη διεθνή κοινότητα —και ιδιαίτερα την Ευρώπη— να σταθεί συνεπής στις αξίες της. Δεν αρκεί, λέει το Δίκτυο, η αναγνώριση των εγκλημάτων. Χρειάζονται μηχανισμοί που θα καταστήσουν υπεύθυνους, όχι μόνο τους φυσικούς αυτουργούς, αλλά και τα ίδια τα θεσμικά όργανα των Ταλιμπάν που συμμετέχουν στη διάπραξη αυτών των εγκλημάτων.
Το ένταλμα του ΔΠΔ επικαλείται το Άρθρο 7 του Καταστατικού της Ρώμης, το οποίο αφορά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Ειδικότερα, η δίωξη αναφέρεται στις συστηματικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών στο Αφγανιστάν: αποκλεισμός από την εκπαίδευση, απαγόρευση μετακίνησης χωρίς συνοδό, καταπίεση της έκφρασης, ακόμα και απαγόρευση στο να δείχνουν το πρόσωπό τους. Πρόκειται για πολιτικές που, όπως επισημαίνει το Δικαστήριο, είναι συστηματικές και δεν αποτελούν μεμονωμένα περιστατικά.
Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: οι διώξεις με βάση το φύλο, όπως και κάθε άλλη μορφή συστηματικής καταπίεσης, δεν μπορούν να αφήνονται ατιμώρητες. Και η Ευρώπη, ως ήπειρος που αυτοπροσδιορίζεται βάσει των αξιών της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου, καλείται να πρωτοστατήσει.
Το Δίκτυο Θυμάτων υπογραμμίζει ότι η υπόθεση των δύο ηγετών των Ταλιμπάν είναι απλώς η αρχή. Ζητά να εξεταστούν παράλληλα και άλλα εγκλήματα: γενοκτονίες, εγκλήματα πολέμου και βίαιες επιθέσεις που έχουν διαπραχθεί μετά το 2003. Το κάλεσμα δεν είναι θεωρητικό. Αφορά την ευθύνη της Ευρώπης να απαιτήσει δικαιοσύνη, όχι μόνο για λόγους ηθικούς, αλλά και για να δοθεί ελπίδα σε όσους ακόμα παλεύουν για ένα μέλλον στο Αφγανιστάν.
Η εμπλοκή του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου και η ανάγκη παράλληλης δράσης από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ICJ) υπογραμμίζουν ότι ο αγώνας για δικαιοσύνη απαιτεί θεσμική συνεργασία και διεθνή επιμονή. Για το Ευρωπαϊκό Δίκτυο, αυτό σημαίνει πως τα κράτη-μέλη της ΕΕ δεν μπορούν να «κλείνουν το μάτι» στο καθεστώς των Ταλιμπάν στο όνομα της σταθερότητας ή των γεωπολιτικών συμφερόντων. Οποιαδήποτε κανονικοποίηση σχέσεων χωρίς προϋποθέσεις, τονίζει, θα συνιστά προδοσία απέναντι στα θύματα.
Η Ευρώπη, λοιπόν, βρίσκεται μπροστά σε ένα σταυροδρόμι. Είτε θα παραμείνει συνεπής στις θεμελιώδεις αξίες της, είτε θα υποκύψει στους πειρασμούς του πραγματισμού. Το παράδειγμα του Δικτύου Θυμάτων του Πολέμου στο Αφγανιστάν δείχνει τον δρόμο: φωνή, πίεση, δράση. Γιατί όσο σιωπούμε, τόσο περισσότερο διαιωνίζεται η ατιμωρησία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- ICC and ICJ urged to hold Taliban institutions accountable for international crimes, Jurist News, διαθέσιμο εδώ
