Του Νίκου Λυκομήτρου,
Στην Χιλή αναμένεται να γίνουν εκλογές το Νοέμβριο, για την ανάδειξη προέδρου και βουλής. Υπάρχουν δύο δεξιοί υποψήφιοι και η υποψήφια της αριστερής συμμαχίας Ενότητα για την Χιλή, η οποία περιλαμβάνει διάφορα αριστερά κόμματα, από κεντροαριστερά μέχρι κομμουνιστικά.
Ο κεντροαριστερός πρόεδρος Γαβριέλ Μπόριτς, παρά το γεγονός ότι εξελέγη με μια αριστερή ατζέντα, δεν κατάφερε να εκτελέσει πολλές από τις αλλαγές που είχε προεξαγγείλει, ενώ το προτεινόμενο νέο χιλιανό σύνταγμα, όπως συντάχθηκε από την συντακτική επιτροπή της χώρας που συστάθηκε μετά τις εκτεταμένες διαδηλώσεις για το κόστος ζωής και τις κακές συνθήκες διαβίωσης στην Χιλή το 2019, δεν εγκρίθηκε από τους ψηφοφόρους. Το προτεινόμενο σύνταγμα ήταν ένα από τα πιο προοδευτικά και ριζοσπαστικά, όμως λόγω της δεξιάς προπαγάνδας δεν εγκρίθηκε, ούτε καν στην μετριασμένη έκδοση του το 2023. Παρότι έχει σταθεί σθεναρά υπέρ της Παλαιστίνης και έχουν γίνει κάποιες βελτιώσεις στο επίπεδο ζωής των φτωχότερων Χιλιανών χάρη σε κοινωνικά μέτρα, η διακυβέρνηση του θυμίζει αρκετά τον Αλέξη Τσίπρα στην Ελλάδα, γιατί παρά το ριζοσπαστικό πολιτικό πρόγραμμα, ο Μπόριτς εφάρμοσε κεντροαριστερές πολιτικές. Μεταξύ άλλων, η αστυνομία της Χιλής εξαπέλυσε βία σε διαδηλωτές που ζητούσαν δωρεάν παιδεία και υγεία στην 49η επέτειο του πραξικοπήματος του Πινοσέτ το 1973.
Στην Χιλή τον Ιούνιο έγιναν οι προκριματικές εκλογές του συνασπισμού της αριστεράς για την επιλογή του υποψηφίου για την προεδρία. Σε αυτές τις εκλογές νικήτρια βγήκε η Ζανέτ Χάρα του ΚΚ Χιλής με ποσοστό 60%, κερδίζοντας συστημικούς πολιτικούς όπως η Καρολίνα Τοά της κεντροαριστεράς. Έτσι για πρώτη φορά μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Χιλής είναι υποψήφιος για την προεδρία της χώρας, σε μια μεγάλη νίκη για το ΚΚ Χιλής, που αντιμετώπισε απαγορεύσεις στο καθεστώς του Πινοσέτ (1973-90). Αυτό δείχνει την ισχυρή δυναμική του κομμουνιστικού κόμματος της Χιλής, αλλά και το γεγονός ότι η χιλιανή αριστερά απορρίπτει συστημικές, κεντροαριστερές επιλογές. Η Χάρα ήταν υπουργός εργασίας στην κυβέρνηση Μπόριτς. Στην διάρκεια της θητείας της αύξησε τον κατώτατο μισθό κατά 50%, μείωσε τις ώρες εργασίας από 45 σε 40 και αύξησε σημαντικά τις συντάξεις. Η Χάρα προωθεί μεταξύ άλλων περισσότερο κρατικό έλεγχο στους φυσικούς πόρους, περαιτέρω αύξηση του μισθού αλλά και την κρατικοποίηση του ιδιωτικοποιημένου συνταξιοδοτικού συστήματος.
Υποστηρίζει επίσης την αύξηση της φορολόγησης των πλουσίων και γενικά αρκετά πιο αριστερές πολιτικές από την Μισέλ Μπασελέτ (κεντροαριστερή πρόεδρο της Χιλής το 2014-2018) και τον Μπόριτς, ο οποίος από ριζοσπάστης αριστερός έγινε κεντροαριστερός. Οι προκριματικές εκλογές έδειξαν επίσης ότι η αριστερά μπορεί να συσπειρωθεί γύρω από ριζοσπαστικούς υποψηφίους, αλλά και την απόρριψη των κεντροαριστερών πολιτικών. Το ΚΚ Χιλής, αν και συμμετείχε στον συνασπισμό του Μπόριτς και άλλες κεντροαριστερές συμμαχίες σε επικουρικούς ρόλους, διατηρεί μια αριστερή, σοσιαλιστική ιδεολογία και έχει επικρίνει πολλές αποφάσεις του εκάστοτε κυβερνητικού συνασπισμού που συμμετέχει.
Επίσης η Χάρα κέρδισε τις προκριματικές εκλογές με διαφορά 32 μονάδων από την Τοά. Αυτό είναι σημαντικό να αναφερθεί γιατί η Τοά έβγαινε πρώτη στις δημοσκοπήσεις μέχρι τα μέσα Ιουνίου. Στις εκλογές του 2025 οι κύριοι ανταγωνιστές της είναι ο Χοσέ Αντόνιο Καστ, ο ακροδεξιός πολιτικός που κατάγεται από στρατιώτη των SS, και η Έβελυν Ματέι της κεντροδεξιάς. Παρότι η δεξιά έχει ενισχυθεί σημαντικά μετά την νίκη του Μπόριτς και την ήττα του Καστ στις εκλογές του 2021, η Χάρα έχει καλές πιθανότητες να νικήσει, αν και θα αντιμετωπίσει δυσκολίες, δεδομένου του γεγονότος ότι η δεξιά είναι ισχυρή, και επειδή μόνο το γεγονός ότι ανήκει στο Κομμουνιστικό Κόμμα είναι αρκετό για τις δυνάμεις της αστικής δεξιάς να δημιουργήσουν ένα κλίμα τρόμου για να αποτρέψουν την εκλογή της. Επίσης τα χαμηλά ποσοστά αποδοχής του Μπόριτς από τον χιλιανό λαό είναι άλλο ένα θέμα που πρέπει να αντιμετωπίσει η Χάρα. Γενικότερα, οι τρεις κύριοι υποψήφιοι διαμορφώνουν το πρόγραμμα τους γύρω από διάφορες κατευθυντήριες γραμμές. Η Χάρα προτάσσει περισσότερη στήριξη στην εργατική τάξη και παρουσία του κράτους στην οικονομία, η Ματέι προτάσσει ένα πρόγραμμα «τάξης, ελπίδας και προόδου», ενώ ο Καστ προτάσσει ένα ακροδεξιό πρόγραμμα με σκληρά μέτρα καταστολής στην εγκληματικότητα, η οποία έχει καταγράψει μια μέτρια αύξηση τα τελευταία χρόνια. Το πλεονέκτημα της Χάρα είναι ότι είναι από τα λίγα μέλη της σημερινής κυβέρνησης της Χιλής που έχουν να επιδείξουν έργο το οποίο είναι δημοφιλές, το γεγονός ότι δεν έχει εμπλακεί στα συστήματα εξουσίας, όπως και η προσπάθεια της να προβάλλει μια ευρεία συμμαχία της αριστεράς και κλίμα ενότητας στην αριστερά, αποφεύγοντας τις αναφορές στην Βενεζουέλα, που παρότι είναι σοσιαλδημοκρατική και όχι κομμουνιστική, όπως συχνά παρουσιάζεται, αποτελεί εξαιρετικά αμφιλεγόμενο θέμα στην Λατινική Αμερική. Είναι ενδεικτικό ότι όταν βουλευτής του ΚΚ Χιλής συνεχάρη τον Μαδούρο για την νίκη του στις εκλογές της βουλής της Βενεζουέλας το 2020, δέχθηκε σφοδρότατη κριτική από όλα τα κόμματα.
Η θέληση της βάσης της χιλιανής αριστεράς για πραγματικές πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές και η διατήρηση ενός ισχυρού πόλου ενάντια στον νεοφιλελευθερισμό και την ακροδεξιά αποτελεί ένα ακόμη λόγο της μεγάλης νίκης της Χάρα. Η σημερινή κυβέρνηση του Μπόριτς όμως έχει χαμηλό ποσοστό αποδοχής και αυτό είναι πρόκληση για την Χάρα. Παρότι η Ζανέτ Χάρα έχει μια δύσκολη αναμέτρηση μπροστά της, τόσο το γεγονός ότι το ΚΚ Χιλής πρεσβεύει μια φιλολαϊκή ιδεολογία και πρόγραμμα, σε αντίθεση με τον κεντροαριστερό Μπόριτς και τους συμμάχους του, όσο και το γεγονός ότι προώθησε τις περισσότερες από τις δημοφιλείς μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησης Μπόριτς και ότι κατάγεται από μια φτωχή οικογένεια που ζούσε σε σπίτι χωρίς τρεχούμενο νερό, προσθέτει στην υποψηφιότητα της. Θα πρέπει όμως να αντιμετωπίσει την άνοδο της ακροδεξιάς και της συντηρητικής δεξιάς, όπως και τον πόλεμο που θα εξαπολύσει η αστική τάξη της Χιλής εναντίον της, λόγω των φιλολαϊκών θέσεων που πρεσβεύει. Πάντως, η συσπείρωση της αριστεράς στη Χιλή γύρω από μια κομμουνίστρια υποψήφια, επιτρέπει περισσότερο φιλολαϊκό πρόγραμμα και ατζέντα, αυξάνοντας την δυναμική της απέναντι στην ακροδεξιά που το αφήγημα της είναι δημοφιλές στην Λατινική Αμερική, λόγω των οικονομικών προβλημάτων και της εγκληματικότητας που προκαλεί η συνεχή παρουσία των Αμερικανών και το καπιταλιστικό σύστημα, που τροφοδοτεί την ανέχεια και την εκμετάλλευση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Chile’s Left-Wing Primary Surprise, americasquarterly.org, διαθέσιμο εδώ
- Chile picks Jeannette Jara to face off against right-wing presidential field, reuters.com, διαθέσιμο εδώ
- Χιλή / Θα καταφέρει η κομμουνίστρια Χάρα να εκλεγεί πρόεδρος;, tvxs.gr, διαθέσιμο εδώ
