Του Νίκου Κηρύκου,
Το κλασσικό σοφόκλειο δράμα «Αντιγόνη» έχει αποτελέσει μία από τις πιο ενδιαφέρουσες παραστάσεις του παγκόσμιου κλασσικού ρεπερτορίου ως επιτομή της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Ετησίως παρουσιάζεται και κάποια διαφορετική παράσταση συνήθως σε καλοκαιρινές περιοδείες ή από το Φεστιβάλ Επιδαύρου, άλλοτε στην κλασσική εκδοχή του και άλλοτε με παραλλαγές, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η επιτυχία είναι δεδομένη, μιας και η παραλλαγή κλασσικών θεατρικών έργων μπορεί να επιφέρει μεγάλες παγίδες. Μια σύγχρονη «Αντιγόνη» ανεβαίνει φέτος, με ένα πρόγραμμα περιοδειών σε αρχαία και υπαίθρια θέατρα της χώρας σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη και ομώνυμη πρωταγωνίστρια τη Λένα Παπαληγούρα, ενώ το ρόλο του Κρέοντα αναλαμβάνει ο Μελέτης Ηλίας. Το σκηνικό, ωστόσο, δεν μας μεταφέρει στην επτάπυλη Θήβα, τη χώρα του Κάδμου, αλλά σε μια σύγχρονη εποχή, στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου που βάλλεται καθημερινά από τις πιέσεις προσπαθώντας να ισορροπήσει στα πλαίσια της προσωπικής ζωής και της επαγγελματικής ανέλιξης.
Η «Αντιγόνη» είναι ο σημερινός άνθρωπος, με τις ευαισθησίες και τα πολλαπλά του πρόσωπα, που αγωνίζεται να διατηρήσει την ισορροπία του σε μία κοινωνία που τον απορροφά, τον αποξενώνει από τους άλλους ανθρώπους τον μάχεται διαρκώς σε ένα παιχνίδι επιβίωσης. Το ερώτημα που γεννάται είναι αν ο άνθρωπος έχει κάποια ελπίδα; Την ελπίδα της επιβίωσης έναντι στη στυγνή εξουσία του σύγχρονου υπερ-τεχνοκρατικού κόσμου. Η υποταγή γίνεται μια διαδικασία κανονικότητας στη ζωή της «Αντιγόνης», μεταμορφώνοντας τον άνθρωπο εν τέλει σε μία παραγωγική μηχανή που εξυπηρετεί διαφορετικά συμφέροντα από τις προσωπικές του επιθυμίες, αντλώντας από μέσα του κάθε σημάδι ανθρωπιάς και αλληλεγγύης.
Ο Κρέοντας αντιπροσωπεύει την εξουσία, τη σύγχρονη εξουσία του παγκόσμιου συστήματος και βιοπολιτικής, γεμάτος ισχύ και επιθυμία να ελέγξει κάθε ανθρώπινη επιθυμία, να μετατρέψει με τη δύναμη του κάθε άνθρωπο σε ένα πιόνι έρμαιο στα χέρια της εξουσίας του, ανίκανο να αντιδράσει και να ανατρέψει τα γεγονότα που βλέπει να τον τυλίγουν δίχως εκείνος να έχει επιλέξει. Ο απολυταρχισμός του Κρέοντα φέρνει το αναπόφευκτο της κλασσικής τραγωδίας. Το θάψιμο του ανθρώπου, της ύπαρξη του, το κατώφλι του θανάτου που κάθε θνητός θα κληθεί να περάσει. Ο θάνατος είναι κάτι που δεν μπορεί να ελέγξει ο ίδιος, αλλά μόνο η Αντιγόνη, είτε πρόκειται για κυριολεκτικό είτε για μεταφορικό. Διότι η ειμαρμένη είναι πάνω από θεούς και ανθρώπους και παντός είδους εξουσία δεν έχει ισχύ πάνω στα προκαθορισμένα από τη μοίρα πράγματα. Η Αντιγόνη επιλέγει τις συνθήκες του θανάτου της ανατρέποντας τα γεγονότα υπέρ της, χαρίζοντας μέσω της θνητότητάς της ένα παράδειγμα ζωής στους ανθρώπους, ένα «αναστάσιμο» μήνυμα. Παρόλο που ο Κρέοντας επιζεί, στην πραγματικότητα είναι σαν να πεθαίνει κάθε φορά, περιφέροντας μόνιμα του σαρκίο του ανίκανο και αδύναμο να αντιδράσει στις εξελίξεις, καθώς ο ανθρώπινος νους δεν τιθασεύεται, ο ανθρωπισμός δεν εκπίπτει όσο οι αξίες που τον γέννησαν παραμένουν ζωντανές ως φλόγα που σιγοκαίει.
Το «ΌΧΙ» της Αντιγόνης ορθώνεται κατακόρυφα σαν τοίχος αντίστασης σε κάθε κατάφορη αδικία που υφίσταται ο σύγχρονος άνθρωπος απέναντι σε κάθε ισχυρό πολιτικό και γεωπολιτικό παιχνίδι που φέρνει προσφυγιά, χάραξη συνόρων κλειστές λωρίδες γης και θάλασσες γεμάτες υγρούς τάφους, πράγμα οξύμωρο, αφού η θάλασσα πάντα ταυτίζονταν με την ελευθερία. Η ενέδρα θανάτου που στήνει ο Κρέοντας για την Αντιγόνη είναι αυτή που θα γυρίσει προς τα πάνω του και θα τον καταπιεί, καταδικάζοντας την ύπαρξη του σε μια αιώνια κατάρα που φέρει πάντοτε η εξουσία, όταν στρέφεται ενάντια στον άνθρωπο. Να τριγυρνά ως ζωντανός—νεκρός ανάμεσα στους ανθρώπους μιας και η Αντιγόνη με τον θάνατο της δίνει ελπίδα για τη μελλοντική ζωή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Αντιγόνη» σε καλοκαιρινή περιοδεία, culturenow.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Ενθουσιώδης υποδοχή για την «Αντιγόνη» στις Αρχαίες Κλεωνές, naftemporiki.gr, διαθέσιμο εδώ.
