Του Βασίλη Μορφονιού,
Ίσως η πιο kinky ταινία της τελευταίας 20ετίας. Σόρρυ Gaspar.
Ο Paul Thomas Anderson το 2017 ήδη θεωρούνταν ένα από τους σπουδαιότερους σκηνοθέτες της γενιάς του. Έχοντας ήδη προσφέρει δύο μεγάλα αριστουργήματα στο κινηματογράφο (There will be Blood, Magnolia), το ταλέντο του ήταν αδιαμφισβήτητο. Παρόλα αυτά, το Phantom Thread (Αόρατη Κλωστή) ήταν αυτό που τον κατέστησε «μεγάλο δάσκαλο» για μένα. Η καλύτερη ταινία του PTA παρουσιάζει μια αγάπη τόσο διαφορετική από τα κλασσικά Χολιγουντιανά romance που μοιάζει σχεδόν αστείο να βρίσκεται στο ίδιο genre μαζί τους. Η «αθώα» αγάπη του Harry για τη Sally χάνεται μπροστά στον παθιασμένο και διεστραμμένο έρωτα της Άλμας με τον Ρέινολντς.
Ο Ρέινολντς Γούντκοκ είναι ένας διακεκριμένος σχεδιαστής και ράφτης στο Λονδίνο του 1954. Από τότε που πέθανε η μητέρα του, νιώθει χαμένος. Μετά τον θάνατό της, ζει τη ζωή του με τον δικό του τρόπο, έναν τρόπο που κανείς δεν μπορεί να αλλάξει. Ζητά απόλυτη σιωπή στο πρωινό, καμία διακοπή όταν εργάζεται και άλλα παρόμοια. Ο Ρέινολντς θέλει όλα να είναι τέλεια και περιμένει το ίδιο και από τους άλλους. Ο ίδιος είναι αναμφίβολα η προσωποποίηση της καταχρηστικής πατριαρχικής εξουσίας. Είναι ένας σκληρός, αλαζονικός, υποτιμητικός σχεδιαστής μόδας που ουσιαστικά συλλέγει γυναίκες, τις μετατρέπει σε κούκλες βιτρίνας, τις βαριέται και τελικά, τις απορρίπτει για να τροφοδοτήσει την πείνα της καλλιτεχνικής του δημιουργίας.
Οι γυναίκες μπαινοβγαίνουν στη ζωή του, μέχρι που γνωρίζει την Άλμα. Η Άλμα δεν μοιάζει με καμία από όσες είχε γνωρίσει ποτέ. Έχει ισχυρή θέληση και ταράζει τα πάντα γύρω από τις συνήθειες του Ρέινολντς. Αρχικά, ο Ρέινολντς αντιμετωπίζει την Άλμα όπως και τις υπόλοιπες γυναίκες που πέρασαν από τη ζωή του. Παραμένει αυταρχικός, σίγουρος μέσα στον δηλωμένο εργένικο τρόπο ζωής του, και συνεχίζει να χάνει την ψυχραιμία του για ασήμαντες λεπτομέρειες, όπως όταν η Άλμα διακόπτει τις καλλιτεχνικές του συγκεντρώσεις. Όμως, η Άλμα βλέπει μέσα του. Βλέπει πέρα από τις εφηβικές εκρήξεις θυμού του. Βλέπει ποιος πραγματικά είναι, και βρίσκει την ευκαιρία να τον σώσει — να σώσει την ψυχική του υγεία.
Ο Ρέινολντς έχασε τη μητέρα του και υπέφερε βαθιά. Η αδελφή του, η Σίριλ, είναι ο βράχος του και η καθοδήγησή του. Είναι αυτή που διατηρεί τη λογική στη ζωή του, και κρατά τα πράγματα σε ισορροπία, ώστε η ανωριμότητά του να μην καταστρέψει τη δουλειά του. Μέσω της μπορεί ακόμη να στέκεται στα πόδια του, αλλά χωρίς αυτήν είναι σαν μωρό. Αυτό γίνεται ξεκάθαρο όταν η Άλμα μαγειρεύει και διώχνει όλους από το σπίτι, ώστε να είναι για λίγο μόνη της με τον Ρέινολντς. Στη στιγμή αυτή, βλέπουμε για πρώτη φορά τον Ρέινολντς απογυμνωμένο από τις κοινωνικές μάσκες και ασπίδες του ως το αδύναμο άτομο που είναι στη πραγματικότητα.
Τα προσωπεία και οι κοινωνικές μάσκες που φοράμε για να γίνουμε αρεστοί βρίσκονται στο κέντρο της ταινίας. Ο Ρείνολντς παρά τη δυναμική που του προσδίδει η μάσκα του είναι ένας αδύναμος διαλυμένος άνθρωπος. Όπως και οι περισσότερες ταινίες του Anderson, έτσι και η Αόρατη Κλωστή αφορά ένα πρωταγωνιστή που πρέπει να σταματήσει να ζει για τους άλλους και να πάρει τα ηνία της ζωής του. Όμως, ο Ρέινολντς δεν μπορεί καν να φανταστεί τον εαυτό του ως κάτι πέρα από την τέχνη του. Ζει για τις επιτυχίες του, ενώ οι αποτυχίες του τον «σκοτώνουν». Κατά βάθος μισεί τον εαυτό του και την ανάγκη του για εξωτερική επιβεβαίωση. Για αυτό ακριβώς ερωτεύεται κατευθείαν την Άλμα. Όντας από μια πιο αληθινή υπαίθρια καταγωγή, μακριά από την χλιδή της μεγαλοαστικής ζωής, η Άλμα αγαπάει τον εαυτό της όπως είναι. Ακόμα και αν δεν το έχει ακόμα καταλάβει, αυτό που υποσυνείδητα ποθεί από κείνη είναι να τον αλλάξει, να τον φέρει πιο κοντά σε αυτήν και όσα αντιπροσωπεύει. Αλλά δεν της το κάνει εύκολο. Για να γίνει αυτή η αλλαγή θα πρέπει να την επιλέξει ως πιο σημαντική από τη δουλεία του κάτι που δεν είναι καθόλου έτοιμος να δεχτεί.
Η Άλμα επεμβαίνει ανοιχτά σε όλα τα «άδυτα» του Ρείνολντς. Εκείνος π.χ. λατρεύει τη σιωπή στο πρωινό και αλάτι στα λαχανικά. Μια, μια, η Άλμα σπάει όλες τις συνήθειες του, βουτυρώνοντας δυνατά τις φρυγανιές της, ρίχνοντας δυνατά το τσάι της, και δαγκώνοντας το κουτάλι της. Σκοπός της είναι να του αποσπάσει την προσοχή από τα σχέδιά του και να την στρέψει πάνω της. Εκείνος προτιμά τη δουλειά του, αλλά η Άλμα θα κάνει τα πάντα για να τον φροντίσει, όπως ακριβώς το χρειάζεται και να τον κάνει να την αγαπήσει. Κάθε φορά που ο Γούντκοκ επιδεικνύει εξουσία, η Άλμα επιστρέφει την πρόκληση και του επιβάλλει την δική της τιμωρία, ανακαλύπτοντας τελικά τις ευαλωτότητές του και τις εκμεταλλεύεται, ώστε να τον κάνει «ανήμπορο, τρυφερό, με μόνο [εκείνη] για βοήθεια». Δεν είναι άλλη μια υποτακτική μαριονέτα του Γούντκοκ, είναι το φάρμακο που χρειαζόταν.
Ο Ρέινολντς δεν καταλαβαίνει αρχικά τον σκοπό της Άλμα. Συνεχίζει να φλερτάρει με τις πελάτισσές του, σαν τον πιστό εργένη που πάντα ήταν, αλλά η Άλμα είναι πεισματάρα. Δεν πρόκειται να τον αφήσει. Και ευτυχώς, όταν εκείνος είναι έτοιμος να τη διώξει από το σπίτι, η Σίριλ δεν τον αφήνει. Ξέρει ότι είναι καλύτερο για τον Ρέινολντς να μείνει η Άλμα. Ο Ρέινολντς είναι τυφλός, και κάνει μόνο αυτό που του φαίνεται σωστό τη στιγμή εκείνη, όχι μακροπρόθεσμα. Η Άλμα φτάνει στον πυρήνα της ψυχής του Ρέινολντς και βλέπει την αληθινή του καταπιεσμένη τρυφερότητα. Αυτό το κρυμμένο χαρακτηριστικό είναι που ερωτεύεται σε αυτόν και θέλει να ξεκλειδώσει.
Για να γίνει αυτό όμως θα πρέπει να τον πετύχει σε μια στιγμή αδυναμίας και τρωτότητας. Έτσι, σε ένα από τα πιο ανατρεπτικά φινάλε του σύγχρονου σινεμά, τον δηλητηριάζει. Αυτός ίσως λόγω θαυμασμού της αυθάδειας της δέχεται το δηλητήριο και τρώει το φαγητό. Έτσι καταλήγει να τον φροντίζει, κάτι που επιθυμούσε εδώ και καιρό. Ο τρόπος που «σπάει» τον Γούντκοκ αντιπροσωπεύει την αποκατάσταση της ισορροπίας, τη μούσα που θα διαμορφώσει τον δάσκαλο, τον πυρετό που θα καθαρίσει και θα αποτοξινώσει την τοξικότητα του εραστή της. Εξίσου σπουδαία είναι και η αντίδραση του Γούντκοκ στο τοξικό της γιατρικό όπου αντί να αντιδράσει με φρίκη, το αποδέχεται με ενθουσιασμό. Δεν πρόκειται για μαζοχισμό απλώς, αλλά για συνειδητή παράδοση του Εγώ στην επιθυμία του Άλλου, που εδώ είναι θηλυκή/μητρική με σκοπό να ολοκληρώσει την αλλαγή που ο ίδιος είναι ανήμπορος να κάνει.
Όταν ο Ρέινολντς παραληρεί στο κρεβάτι, βλέπει τη μητέρα του. Η Άλμα μπαίνει στο δωμάτιο και κάνει τη μητέρα του να εξαφανιστεί. Ο Ρέινολντς καταλαβαίνει ότι η μητέρα του παραχώρησε τη θέση της η Άλμα είναι πια η νέα του μητέρα. Η Άλμα είναι ταυτόχρονα μητέρα και ερωμένη, τόσο πηγή πόνου όσο και θεραπείας. Το σύμπλεγμα μητέρας του Νόρμαν Μπέιτς δεν είναι τίποτα μπροστά σε εκείνο του Ρέινολντς Γούντκοκ, είναι του είδους η ιστορία που θα ερωτευόταν ο Φρόυντ με την πρώτη ματιά. Κι όμως παραμένει μια αισιόδοξη ιστορία αγάπης, παρά το εξωφρενικά παράξενο κέλυφος.
Ως εκ τούτου, το Phantom Thread δεν είναι απλώς μια ακόμα αφήγηση της βασανισμένης αλλά καταπιεστικής αντρικής ιδιοφυίας. Πάει πέρα από αυτή την απλοϊκή ανάγνωση, διατυπώνοντας την κριτική του μέσα από την Άλμα — μια γυναίκα που αντιπροσωπεύει κάθε φεμινίστρια που έχει ποτέ αντισταθεί σε έναν συναισθηματικά κακοποιητικό άνδρα. Το Phantom Thread πιστεύει σε μια συγκεκριμένη μορφή φεμινισμού, αυτή που έχει το θάρρος να ανατρέπει τα πράγματα, να αντεπιτίθεται και να πειθαρχεί μια πολύ κυριαρχική, τοξική μορφή αρρενωπότητας. Ο Φεμινισμός εδώ λειτουργεί ως θεραπεία της διεστραμμένης αντρικής ψυχής. Η Άλμα είναι η μητέρα που μηχανεύεται και δηλητηριάζει, ναι, αλλά μην ξεχνάτε ποτέ ότι επίσης φροντίζει και επαναφέρει στη ζωή. Δεν αντιγράφει το μίσος ή την τοξικότητα ούτε τα αντιστρέφει αλλά αντιθέτως χρησιμοποιεί την ανεπτυγμένη συναισθηματική της ευφυΐα για να εντοπίσει την πηγή του προβλήματος και να την εξαλείψει.
Χωρίς καθόλου σεξ, οι χαρακτήρες απογυμνώνονται και παλεύουν για κυριαρχία πάνω στο σώμα και στο πνεύμα του άλλου. Μια ιστορία για αόρατες κλωστές, για τις αθόρυβες στιγμές, που μπλέκουν και ξεμπλέκουν μια ερωτική σχέση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Phantom Thread, imdb.com, διαθέσιμο εδώ.
