Του Γιώργου Πέπονα,
Στην πρώτη του ταινία, την οποία σκηνοθέτησε με τη βοήθεια της Ζαν-Κλοντ Μπριαλί, ο Κλοντ Μίλερ ασχολείται με τη Ζυλιέτ, μια νεαρή κοπέλα η οποία έρχεται στο Παρίσι, όπου ξεκινά μια σειρά από παράξενα γεγονότα. Η πρωταγωνίστρια γίνεται θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης, αυτοτραυματίζεται, σκοτώνει το γατάκι του σπιτονοικοκύρη της, ώστε να πιει το αίμα του και εν τέλει, καταλήγει στο νοσοκομείο που τη στέλνει η φίλη της, Λουσίλ, τρομοκρατημένη λόγω των αποτρόπεων πράξεών της για τις οποίες κατηγορεί κάποια «αρρώστια».
Με το όνομα Ζυλιέτ (Ιουλιέτα), γίνεται παραπομπή στο διάσημο έργο του Σαίξπηρ και, τοποθετώντας τη στο ψυχρό και απάνθρωπο Παρίσι, αναδεικνύεται η έντονη αίσθηση εκτοπισμού που την χαρακτηρίζει. Γύρω στα δεκαέξι λεπτά, μάλιστα, καθίσταται ξεκάθαρη η μορφή της πόλης: Η Ζυλιέτ λιποθυμά μπροστά σε έναν τοίχο, όπου αναγράφεται “A bas l’imperialisme” (κάτω ο ιμπεριαλισμός), υποδηλώνοντας ότι η αρρώστια και ως εκ τούτου η βίαιη συμπεριφορά της απέναντι στον εαυτό και στα αθώα της θύματα είναι αποτέλεσμα του ιμπεριαλισμού. Τόσο τα άτομα σε εξουσία, όσο και όλα τα εκείνα απλά και μόνο ενταγμένα στη δομή του συστήματος αυτοακρωτηριάζονται, «πίνουν το αίμα αθώων» χωρίς να μπορούν ποτέ να ξεδιψάσουν, η ζωή τους μια συνεχής πορεία καταστροφής.
Στο έργο του με τίτλο «Ιμπεριαλισμός, Ανώτατο Στάδιο του Καπιταλισμού», ο Λένιν θα ορίσει τον πρώτο ως τη μονοπωλιακή φάση του καπιταλισμού, όπου κυριαρχεί το κεφάλαιο και έχει λάβει χώρα η παγκόσμια κατανομή αγορών και εδαφών ανάμεσα στις καπιταλιστικές υπερδυνάμεις. Ο άνθρωπος μετατρέπεται σε εργαλείο, υπάρχει πλέον αποκλειστικά για διατήρηση και επέκταση της εξουσίας μιας χρηματιστικής ολιγαρχίας. Αποτέλεσμα η αφαίρεση της σχέσης νοήματός του με τον κόσμο, η υπονόμευση της αξιοπρέπειάς του, τα αισθήματα ματαιότητας και απελπισίας λόγω της αδυναμίας του να επηρεάσει το πολιτικό και οικονομικό πεδίο. Η «αρρώστια», επομένως, της πρωταγωνίστριας, η τρέλα που την οδηγεί σ’ όλες αυτές τις βίαιες πράξεις, είναι άλλη μία εκδήλωση της της εσωτερικευμένης ενοχής και των κανόνων που το μετανεωτερικό υποκείμενο αναγκάζεται να απορροφήσει, ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει ως άβουλο, ανελεύθερο κομμάτι ενός συστήματος, πάντα το ίδιο άρρωστο μ’ εκείνο. Στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει αυτό το γεγονός, δημιουργεί «καπιταλιστικές αυταπάτες», φαντασιώσεις κεφαλαιοκρατικού μεγαλείου τις οποίες κυνηγά διαρκώς, πράγμα που τροφοδοτεί το ίδιο το σύστημα. Η Ζυλιέτ κι αυτή κατασκευάζει μια δική της φαντασίωση, απαντώντας θετικά και με ένα πλατύ χαμόγελο στην ερώτηση του γιατρού αν όλα είναι καλά, την ίδια στιγμή που ρέει αίμα από τα μάτια της. Δεν αναγκάζεται απλά από εξωτερικούς παράγοντες να υπακούσει, θέλει να υπακούσει. Η ψευδαίσθηση της ελευθερίας διατηρείται και ενισχύεται από το ίδιο το άτομο, που μετατρέπεται, έτσι, από υπόδουλος σε καταπιεστής, η πρωταγωνίστρια ο Προμηθέας, αλλά και ο αετός που του τρώει το συκώτι.
Βρισκόμενη στο τέλος του “Nouvelle Vague”, η ταινία συνιστά χαρακτηριστικό δείγμα ενός κινηματογράφου πιο ποιητικού, ατομικιστικού και υπαρξιακού, χωρίς να προσφέρει όμως κάθαρση. Η πρωταγωνίστρια, δεν είναι το τυπικό «θηλυκό» υποκείμενο. Μέσω της ερμηνείας της Ζυλιέτ Μπερτό σχηματίζεται μια αφηρημένη προσωπικότητα, σχεδόν αόρατη, ένας αποκλεισμένος παρατηρητής στα γεγονότα της ίδιας της ζωής της. Καθοδηγείται από δυνάμεις έξω από την ίδια και δεν φαίνεται να πράττει ποτέ αυτόβουλα, πέραν των βιαιοπραγιών της. Απλά «αιωρείται», σχεδόν, περιπλανώμενη στους δρόμους του Παρισιού. Τη βλέπουμε σιγά-σιγά να καταρρέει, αδυνατώντας να έρθει αντιμέτωπη με το παράλογο της ύπαρξής της.
Το άτομο χωρίς τη δυνατότητα αποδοχής του παράλογου και τη δημιουργική του ελευθερία καθίσταται ακριβώς αυτό. Υποχείριο ενός συστήματος το οποίο δεν νοιάζεται για εκείνον, με το μοναδικό νόημα που μπορεί να βρει υπό αυτές τις συνθήκες να είναι στη θέση του στην κοινωνική και πολιτική ιεραρχία, θέτοντας ξανά σε κίνηση τον τροχό της προσωπικής του ηθικής αλλοτρίωσης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Juliet dans Paris, imdb.com, διαθέσιμο εδώ.
- Lenin I. Vladimir, Λένιν: Άπαντα (Τόμος 27), Σύγχρονη Εποχή, 1988
