Της Μελίνας Μυλωνογιάννη,
Η κλιματική αλλαγή είναι πια μια αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα που απειλεί τη ζωή, την οικονομία και την κοινωνική συνοχή παγκοσμίως. Ωστόσο, πίσω από την εικόνα αυτή ενός κοινωνικού προβλήματος που απειλεί κάθε γωνία του πλανήτη βρίσκεται μια ανισότητα: οι χώρες του Νότου, που έχουν συμβάλει ελάχιστα στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, είναι και αυτές που πλήττονται σε μεγαλύτερο βαθμό. Καθώς η διεθνής κοινότητα ετοιμάζεται για τη Σύνοδο COP30 στη Βραζιλία, η απαίτηση για κλιματική δικαιοσύνη, και όχι απλά για κλιματική δράση, γίνεται πιο επιτακτική από ποτέ.
Καθώς πλησιάζει η κρίσιμη Σύνοδος αυτή που θα πραγματοποιηθεί τον Νοέμβριο του 2025 στη Βραζιλία, η παγκόσμια συζήτηση για την κλιματική αλλαγή εστιάζει όλο και περισσότερο σε αυτή την έντονη αντίθεση: οι αναπτυσσόμενες χώρες του Νότου πλήττονται δυσανάλογα από τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, παρόλο που συμβάλλουν ελάχιστα στη δημιουργία της. Την ίδια στιγμή, οι πλούσιες χώρες καθυστερούν να εγγυηθούν οικονομική βοήθεια και στήριξη ή προσφέρουν ανεπαρκή βοήθεια, τη στιγμή μάλιστα που οι χώρες του ο Παγκόσμιος Νότος χρειάζεται τεράστιους οικονομικούς πόρους για να αντιμετωπίσει τις καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής — από πλημμύρες και ξηρασίες έως την υποβάθμιση της γεωργικής παραγωγής και τις αναγκαστικές μετακινήσεις πληθυσμών. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΟΗΕ απαιτούνται πάνω από 2,3 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως έως το 2030 για να μπορέσουν οι αναπτυσσόμενες χώρες να ανταποκριθούν ουσιαστικά στην κλιματική πρόκληση. Ωστόσο, οι σημερινές ροές χρηματοδότησης απέχουν κατά πολύ από αυτό.
Μια από τις σημαντικότερες πηγές χρηματοδότησης, το Green Climate Fund, ανακοίνωσε πρόσφατα την έγκριση 17 νέων έργων αξίας 1,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων, γεγονός που συνιστά ένα βήμα προς τη σωστή διαχείριση του προβλήματος, αλλά εξακολουθεί να είναι ανεπαρκές σε σύγκριση με τις πραγματικές ανάγκες που υφίστανται για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Όπως τόνισε η αναφορά της Reuters, συχνά οι επενδύσεις πηγαίνουν σε χώρες που ήδη έχουν καλύτερη πρόσβαση στις αγορές και όχι στις πιο ευάλωτες περιοχές οι οποίες έχουν μεγαλύτερη ανάγκη για χρηματοδότηση και υφίστανται εντονότερα τις δυσμενείς συνέπειες της περιβαλλοντικής κρίσης.
Η δυσαρέσκεια για την ανισότητα αυτή εκφράστηκε έντονα στην πρόσφατη διεθνή συνάντηση στη Σεβίλλη για τη χρηματοδότηση της βιώσιμης ανάπτυξης, στην οποία και δεκάδες εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών κατήγγειλαν ότι οι πλούσιες χώρες δεν ανταποκρίνονται στις δεσμεύσεις τους και δε συνεισφέρουν στο βαθμό που θα έπρεπε στην αντιμετώπιση ενός τόσο επιτακτικού προβλήματος που θέτει σε κίνδυνο τη ζωή της ανθρωπότητας. Ορισμένοι μίλησαν χαρακτηριστικά για «κλιματικό αποικισμό», καταγγέλλοντας ότι τα χρηματοδοτικά εργαλεία που προτείνονται συχνά φορτώνουν τις αναπτυσσόμενες χώρες με νέο χρέος αντί να προσφέρουν ουσιαστική στήριξη. Στη συνάντηση παρενέβησαν και θρησκευτικοί ηγέτες από την Αφρική, την Ασία και τη Λατινική Αμερική, που ζήτησαν ριζική αλλαγή πορείας διευθέτησης της κατάστασης. Όπως δήλωσαν, «οι υποσχέσεις για “αγορές άνθρακα” και αποζημιώσεις χωρίς ουσία είναι απλώς άλλοθι για τη διατήρηση του status quo».
Η Σύνοδος COP30 στη Βραζιλία αναμένεται να είναι καθοριστική για την πορεία της παγκόσμιας κλιματικής πολιτικής. Οι αναπτυσσόμενες χώρες ζητούν μια νέα αρχιτεκτονική χρηματοδότησης, που θα περιλαμβάνει διαγραφή χρέους, απευθείας επιχορηγήσεις και δίκαιη πρόσβαση σε πράσινα δάνεια. Η Παγκόσμια Τράπεζα και άλλοι οργανισμοί έχουν προτείνει «πράσινα δάνεια με εγγυήσεις» ώστε να κινητοποιηθεί και ο ιδιωτικός τομέας, αλλά μένει να αποδειχθεί πόσο αποτελεσματική θα είναι αυτή η προσέγγιση.
Συνοψίζοντας, το αίτημα του Παγκόσμιου Νότου είναι σαφές: όχι άλλες υποσχέσεις χωρίς αντίκρισμα, αλλά άμεση και δίκαιη κατανομή των οικονομικών πόρων για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Η τρέχουσα κατάσταση χαρακτηρίζεται από ανεπαρκή και καθυστερημένη χρηματοδότηση με αποτέλεσμα, να πλήττονται περισσότερο οι χώρες που συμβάλλουν λιγότερο στην περιβαλλοντική κρίση. Στο πλαίσιο μιας ευρύτερης προσπάθειας αποτελεσματικής αντιμετώπισης αυτής της ανισότητας, η COP30 είναι ίσως η τελευταία μεγάλη ευκαιρία της διεθνούς κοινότητας να αποδείξει έμπρακτα ότι η κλιματική αλλαγή δεν είναι μόνο ζήτημα τεχνολογίας ή οικολογίας, αλλά κυρίως ζήτημα ηθικής ευθύνης και παγκόσμιας ισότητας. Αν αποτύχουμε και πάλι, οι συνέπειες δεν θα είναι μόνο περιβαλλοντικές — θα είναι και βαθιά ανθρώπινες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Civil society leaves UN development summit feeling unheard, Reuters, διαθέσιμο εδώ
-
Why sustainable agriculture has to be at the heart of climate funding, Reuters, διαθέσιμο εδώ
-
Bank unveils green loans plan to unlock trillions for climate finance, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
