Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Από τα αρχαία χρόνια ο άνθρωπος έστρεφε το κεφάλι του στον ουρανό είτε για να ονειρευτεί είτε για να κάνει παρατηρήσεις σε έναν αχανή κόσμο με πολλά υπέροχα μυστικά. Σήμερα οι γνώσεις μας για το σύμπαν και το ηλιακό μας σύστημα αυξάνονται όλο και περισσότερο αποκαλύπτοντάς μας τη μαγεία που κρύβει. Μιας που το καλοκαίρι έχει μπει για τα καλά και φέτος και ο νυχτερινός ουρανός εκδικείται για παρατηρήσεις πάμε να δούμε τους πλανήτες που απαρτίζουν το ηλιακό μας σύστημα σε σχέση με την εγγύτητά τους από τον ήλιο. Σε αυτό το μέρος θα δούμε τους λεγόμενους εσωτερικούς πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος, ενώ στο επόμενο μέρος θα εξετάσουμε τους εξωτερικούς.
1.Ερμής
Ο πρώτος πλανήτης που συναντάμε είναι ο Ερμής με ακτίνα περίπου 2.440 χιλιομέτρων -λίγο μεγαλύτερη από την ακτίνα της Σελήνης μας που είναι γύρω στα 1.738 χιλιόμετρα- καθιστώντας τον τον μικρότερο πλανήτη. Οι θερμοκρασίες που αναπτύσσονται στην επιφάνειά του είναι ακραίες φτάνοντας τους 430°C την ημέρα και τη νύχτα πέφτει στους -180°C. Για να πραγματοποιήσει μια πλήρη περιφορά γύρω από τον Ήλιο (αυτό που αποκαλούμε εμείς 1 γήινος χρόνος που ισούται με 365 ημέρες) χρειάζεται μόλις 88 ημέρες, κάτι που οφείλεται και στην μικρή του απόσταση από τον Ήλιο, και έτσι είναι ο «γρηγορότερος» πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος, εξού και η ονομασία του που προέρχεται από τον ταχύτατο θεό Ερμή της ελληνικής μυθολογίας. Ωστόσο, το οξύμωρο είναι πως για να πραγματοποιήσει μια περιστροφή γύρω από τον άξονά του χρειάζεται περίπου 59 γήινες ημέρες. Η ατμόσφαιρα του πλανήτη είναι εξαιρετικά αραιή και συναντάμε μόνο λίγα διάσπαρτα μόρια από οξυγόνο, νάτριο, υδρογόνο, ήλιο και κάλιο. Τέλος, η επιφάνειά του είναι βραχώδης και γεμάτη με κρατήρες που δημιουργήθηκαν από την πρόσκρουση με άλλα ουράνια σώματα, θυμίζοντας πολύ την επιφάνεια της Σελήνης.

2.Αφροδίτη
Επόμενος κατά σειρά απόστασης πλανήτης είναι η Αφροδίτη με μέση ακτίνα περίπου 6.051 χιλιομέτρων χαρακτηρίζεται από πολλούς ως δίδυμη της Γης επειδή έχουν πολύ παρόμοια μεγέθη. Παρόλο που η Αφροδίτη είναι πιο μακριά από τον Ήλιο σε σχέση με τον Ερμή οι θερμοκρασίες που αναπτύσσονται στην επιφάνειά της είναι ψηλότερες φτάνοντας τους 460°C και έτσι γίνεται ο πιο καυτός πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος, ωστόσο περίπου 50 χιλιόμετρα από την επιφάνειά της οι θερμοκρασία πέφτει μόλις στους 30°C. Η πυκνή ατμόσφαιρα του πλανήτη που αποτελείται κυρίως από διοξείδιο του άνθρακα (και λιγότερο άζωτο) είναι υπαίτια για τις ακραίες αυτές θερμοκρασίες, δημιουργώντας νέφη από θειικό οξύ. Η επιφάνεια της Αφροδίτης είναι ξηρή και βραχώδης με ροές λάβας που προέρχονται από τα χιλιάδες ηφαίστειά της. Για να πραγματοποιήσει μια πλήρη περιφορά γύρω από τον ήλιο χρειάζεται 225 γήινες μέρες, ενώ μια περιστροφή γύρω από τον εαυτό της θέλει παραπάνω χρόνο φτάνοντας σε διάρκεια 243 γήινες ημέρες και παράλληλα λόγω της αργής περιστροφής της μια ανατολή και δύση του ηλίου χρειάζεται 117 γήινες ημέρες (ελπίζω να μην σας μπέρδεψα αλλά αυτή είναι η Αφροδίτη)! Ωστόσο, ο πλανήτης έχει μια ακόμα ιδιομορφία καθώς είναι ο μόνος που κινείται με δεξιόστροφη περιστροφή, σε αντίθεση με όλους τους άλλους που κινούνται αριστερόστροφα. Τέλος, τα ονόματα που έχουν δοθεί στην Αφροδίτη από την λαϊκή μας παράδοση είναι Αυγερινός -όταν είναι ορατή την αυγή- και Αποσπερίτης -όταν είναι ορατή κατά το σούρουπο.
3.Γη
Ο τρίτος πλανήτης μάλλον μας είναι κάπως πιο γνωστός καθώς αποτελεί το σπίτι μας. Η Γη, λοιπόν, έχει μέση ακτίνα στα 6.371 χιλιόμετρα και αποτελεί τον μεγαλύτερο από τους εσωτερικούς πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος. Η ατμόσφαιρα του πλανήτη όπως έχει δημιουργηθεί τα τελευταία δισεκατομμύρια χρόνια ευνοεί την ύπαρξη νερού σε υγρή μορφή, ένα βασικό στοιχείο για την ανάπτυξη της ζωής -αλλά όχι το μοναδικό που απαιτείται. Έτσι, η ατμόσφαιρα που έχουμε αποτελείται από 78% άζωτο, 21% οξυγόνο και 1% άλλα αέρια (όπως αργό, διοξείδιο του άνθρακα και νέον) και με αυτόν τον τρόπο μας προστατεύει από την υπεριώδη ακτινοβολία. Η ύπαρξη αυτής της ατμόσφαιρας δημιουργεί ένα μεγάλο εύρος θερμοκρασιών που κυμαίνονται από τους 50°C έως του -89°C. Η επιφάνεια της Γης απαρτίζεται από διαφορετικά χαρακτηριστικά καθώς συναντάμε πλούσιους ωκεανούς και θάλασσες (που καλύπτουν σχεδόν το 70%), πυκνές ζούγκλες και δάση, ψηλά βουνά και ηφαίστεια, απέραντες πεδιάδες και ερήμους. Μια πλήρης περιστροφή της γης απαιτεί 23 ώρες και 56 λεπτά, ενώ για να κάνει μια περιφορά γύρω από τον Ήλιο χρειάζονται 365,25 μέρες για αυτό κάθε τέσσερα χρόνια προστίθεται και μια ακόμα ημέρα τον Φεβρουάριο (το λεγόμενο δίσεκτο έτος). Τέλος, σε αντίθεση με τους προηγούμενους δύο πλανήτες η Γη διαθέτει και έναν φυσικό δορυφόρο, την Σελήνη.

4.Άρης
Τελευταίος στη λίστα μας με τους εσωτερικούς πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος είναι ο Άρης, ο κόκκινος πλανήτης. Διαθέτει μια ακτίνα 3.389,5 -δηλαδή σχεδόν ο μισός από ότι η Γη-, ενώ η μεγάλη περιεκτικότητα σε οξείδια του σιδήρου του δίνουν το χαρακτηριστικό κοκκινωπό χρώμα. Παράλληλα, σε αυτόν συναντάμε και το μεγαλύτερο βουνό στο ηλιακό μας σύστημα, το όρος Όλυμπος που φτάνει σε ύψος τα 21,9 χιλιόμετρα (2,5 φορές μεγαλύτερο από το Έβερεστ). Για να κάνει μια πλήρη περιστροφή γύρω από τον εαυτό του ο Άρης χρειάζεται περίπου 24,6 ώρες -σχεδόν ο ίδιος χρόνος με αυτόν της Γης-, και για μια περιφορά από τον ήλιο απαιτούνται 687 γήινες ημέρες. Η ατμόσφαιρα του γειτονικού μας πλανήτη είναι ιδιαίτερα αραιή και αποτελείται από διοξείδιο του άνθρακα, άζωτο, αργό και άλλο στοιχεία μικρότερα σε ποσότητα. Η έλλειψη συμπαγούς ατμόσφαιρας έχει ως αποτέλεσμα και τις θερμοκρασιακές διαφορές με μια μέση τιμή να είναι στους -60°C, ενώ στον ισημερινό αγγίζει τους 20°C και στους πόλους του (όπου υπάρχει και νερό σε παγωμένη μορφή) φτάνει μέχρι και -150°C. Ωστόσο, οι μελέτες έχουν δείξει πως πριν από 2-3 δισεκατομμύρια χρόνια πριν ο Άρης είχε παρόμοιες συνθήκες με αυτές της Γης σήμερα (με πυκνή ατμόσφαιρα και ωκεανούς). Τέλος, γύρω του περιστρέφονται δύο φυσικοί δορυφόροι, ο Φόβος και ο Δείμος, αν και δεν έχουν ακριβώς σφαιρικό σχήμα όπως έχουμε συνηθίσει τα φεγγάρια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- About the Planets, science.nasa.gov, Διαθέσιμο εδώ
- Solar system guide: Discover the order of planets and other amazing facts, space.com, Διαθέσιμο εδώ
- Planets of our Solar System, bbc.co.uk, Διαθέσιμο εδώ