Του Ελευθέριου Χονδρού,
Η συγγνώμη του Ισπανού Πρωθυπουργού, Pedro Sánchez, για τα σκάνδαλα διαφθοράς που συγκλονίζουν το κυβερνών κόμμα PSOE δεν ήταν απλώς μια πολιτική δήλωση, αλλά μια στιγμή ανθρώπινης έκθεσης μπροστά σε ένα λαό απογοητευμένο και κουρασμένο από την επαναλαμβανόμενη διάψευση των προσδοκιών του. Σε μια Ευρώπη που πασχίζει να ενισχύσει την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς, το παράδειγμα της Ισπανίας μας υπενθυμίζει με σκληρό τρόπο πόσο εύθραυστη είναι αυτή η εμπιστοσύνη — και πόσο δύσκολα αποκαθίσταται όταν διαρρηγνύεται.
Η υπόθεση ξέσπασε όταν η ειδική μονάδα UCO της ισπανικής Guardia Civil αποκάλυψε ότι ο Santos Cerdán, τρίτος στην ιεραρχία του PSOE, φέρεται να εμπλέκεται σε σύστημα παράνομων προμηθειών που σχετίζονται με δημόσια έργα, σε συνεργασία με τον πρώην Υπουργό Μεταφορών José Luis Ábalos και τον πρώην σύμβουλό του Koldo García. Ο Cerdán αρνείται οποιαδήποτε παρανομία, όμως παραιτήθηκε για να αφοσιωθεί στην υπεράσπισή του ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Η εικόνα, ωστόσο, που προβάλλεται στη δημόσια σφαίρα είναι μια κυβερνητική κορυφή που διαβρώνεται από σκιές διαφθοράς.
Ο Sánchez, εμφανώς συναισθηματικά φορτισμένος, παραδέχτηκε πως αισθάνεται «βαθιά απογοητευμένος και εξοργισμένος», διότι πάντα πίστευε στην καθαρή πολιτική και στον αγώνα κατά της διαφθοράς. Προανήγγειλε πλήρη αναδιάρθρωση της κομματικής ηγεσίας και ανεξάρτητο έλεγχο στα οικονομικά του PSOE. Ωστόσο, οι λέξεις αυτές, αν και αναγκαίες, ίσως δεν αρκούν για να αντιστρέψουν τη ζημιά. Όπως απέδειξαν οι δεκάδες χιλιάδες που διαδήλωσαν στη Μαδρίτη ζητώντας την παραίτησή του, οι Ισπανοί πολίτες δεν ικανοποιούνται πλέον εύκολα από υποσχέσεις.
Στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, η Ισπανία αντιμετωπίζει επιπλέον κινδύνους. Ως ένας από τους βασικούς αποδέκτες χρηματοδότησης από το NextGenerationEU, έχει καθήκον όχι μόνο απέναντι στους πολίτες της, αλλά και προς τους Ευρωπαίους εταίρους της να διαχειριστεί τα κονδύλια με πλήρη διαφάνεια και ακεραιότητα. Κάθε σκάνδαλο διαφθοράς που αγγίζει τις κρατικές συμβάσεις και τις υποδομές απειλεί να κλονίσει την αξιοπιστία της χώρας εντός της Ε.Ε. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι το Συμβούλιο της Ευρώπης, μέσω του GRECO, έχει επανειλημμένα κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για την Ισπανία: η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης παραμένει εύθραυστη, οι μηχανισμοί ελέγχου του lobbying ανεπαρκείς, ενώ η διαφάνεια στη χρηματοδότηση των κομμάτων είναι ακόμη ζητούμενο. Το γεγονός ότι η Ισπανία δεν έχει υλοποιήσει πλήρως καμία από τις 19 σχετικές συστάσεις του GRECO ενισχύει την εικόνα μιας θεσμικής υστέρησης που πλέον πληρώνει πολιτικό τίμημα.
Παράλληλα, η OLAF παρακολουθεί με αυξημένη προσοχή την αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων από τη χώρα, με το ενδεχόμενο να τεθούν υπό αναστολή εκταμιεύσεις εάν διαπιστωθούν σοβαρές παρατυπίες. Πρόκειται για έναν κίνδυνο που θα μπορούσε να έχει ευρύτερο κοινωνικό αντίκτυπο: σε μια Ισπανία όπου οι οικονομικές ανισότητες επιμένουν, κάθε απώλεια αναπτυξιακών κονδυλίων πλήττει τους πιο ευάλωτους πολίτες. Η πολιτική θέση του Sánchez παραμένει, προς το παρόν, θεσμικά ασφαλής: για να ανατραπεί η κυβέρνησή του απαιτείται πρόταση μομφής με πλειοψηφία στη Βουλή, την οποία η αντιπολίτευση αδυνατεί να διασφαλίσει χωρίς τη στήριξη της ακροδεξιάς Vox — μια συμμαχία που θα αποξένωνε τους περιφερειακούς και αποσχιστικούς συμμάχους του PP. Ωστόσο, το ερώτημα δεν είναι αν ο Sánchez θα μείνει στην εξουσία, αλλά αν θα μπορέσει πραγματικά να κυβερνήσει.
Η διαρκής σκιά της διαφθοράς απειλεί να παραλύσει τη νομοθετική δράση και να διαβρώσει τις σχέσεις εμπιστοσύνης με τους κοινοβουλευτικούς εταίρους του. Κάθε νέα αποκάλυψη ενδέχεται να αποδυναμώνει τη διαπραγματευτική ισχύ του Πρωθυπουργού, οδηγώντας σε πολιτική στασιμότητα. Επιπλέον, η ηθική φθορά που υφίσταται το PSOE δυσκολεύει την επικοινωνία με τους ψηφοφόρους του και απειλεί τη μελλοντική του εκλογική απήχηση.
Η συγγνώμη του Pedro Sánchez μπορεί να αποτελέσει την απαρχή μιας πιο ειλικρινούς και τολμηρής πολιτικής πορείας — εάν συνοδευτεί από πραγματικές πράξεις: πλήρη διαλεύκανση της υπόθεσης χωρίς πολιτικές παρεμβάσεις, ενίσχυση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης, σαφή ρύθμιση του lobbying και θεσμοθέτηση απόλυτης διαφάνειας στη χρηματοδότηση των κομμάτων. Σε αντίθετη περίπτωση, κινδυνεύει να μείνει μια ακόμη κίνηση επικοινωνιακής διαχείρισης, ανίκανη να αναστρέψει την απαξίωση.
Η Ισπανία δεν είναι μόνη της σε αυτή τη μάχη· η διαφθορά αποτελεί διαρκή απειλή για όλες τις ευρωπαϊκές δημοκρατίες. Όμως, σε έναν κόσμο όπου οι λαϊκιστικές δυνάμεις αντλούν δύναμη από κάθε σκάνδαλο του παλαιού πολιτικού κόσμου, η ανάγκη για θεσμική αξιοπρέπεια και ειλικρίνεια είναι επιτακτική. Η Ε.Ε. οφείλει να στηρίξει την Ισπανία στην ανάκαμψή της, όχι με τυφλή αλληλεγγύη, αλλά απαιτώντας υψηλότερα πρότυπα διαφάνειας και λογοδοσίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Spanish PM Sánchez apologizes for corruption scandals in his Socialist Party, Politico, διαθέσιμο εδώ
