Της Δήμητρας Βασιλείου,
Ένας φάρος από σκιά ξάφνιασε τη Μασσαλία στα τέλη Μαΐου, όταν στον τοίχο μιας ήσυχης γειτονιάς (rue Félix Frégier) εμφανίστηκε το νέο γκράφιτι του Banksy, ένας φάρος που φωτίζεται από το φυσικό σκιάγραμμα ενός μεταλλικού πασσάλου, συνοδευόμενος από τη φράση: “I want to be what you saw in me”, ένα μήνυμα θα λέγαμε που βρίσκεται «έξω από τα νερά» του καλλιτέχνη, μιας και μας έχει συνηθίσει σε γκράφιτι με πιο επιθετικά —κοινωνικά— μηνύματα ή έργα που προβάλλουν αντι-καταστασιακές δράσεις, όπως το “Girl in Balloon” στην Sotheby’s. Το έργο παρουσιάστηκε μυστικά, επιβεβαιώθηκε μέσω του επίσημου λογαριασμού Instagram του καλλιτέχνη και προκάλεσε αμέσως το ενδιαφέρον του κοινού.
Μια σκιά με φως
Το έργο παίζει με την έννοια της σκιάς και του φωτός. Ένα στοιχείο από το περιβάλλον —η σκιά ενός πασσάλου— μεταμορφώνεται, με λίγη μπογιά, σε ένα φάρο. Από κάτι ασήμαντο τρέπεται σε κάτι σωτήριο. Αυτή η μεταμόρφωση γίνεται όχημα για μια εσωτερική επιθυμία: να γίνουμε αντάξιοι της εικόνας που έχει κάποιος άλλος για εμάς. Πρόκειται για μια γλυκόπικρη αλήθεια που όλοι μας βρισκόμαστε καθημερινά ενώπιον της και μας κινητοποιεί να αναρωτηθούμε ποιοι πραγματικά επιθυμούμε να είμαστε, εμείς για τον εαυτό μας και όχι οι άλλοι για εμάς.
Η αθώα, λοιπόν, αυτή φράση κρύβει μέσα της έναν ολόκληρο ψυχολογικό κόσμο. Πρόκειται για μια εσωτερική ανάγκη αυτοπραγμάτωσης, μια δήλωση αγάπης και επιβεβαίωσης. Ή μήπως πρόκειται για μια διαπίστωση απόστασης ανάμεσα στην αντίληψη και την πραγματικότητα; Ο Banksy, όπως
πάντα, δεν δίνει απαντήσεις. Προσφέρει μόνο πλαίσια, εικόνες, τροφή για πολύωρη σκέψη.
Η τέχνη βρίσκεται εκεί έξω, όχι κλεισμένη σε τέσσερις τοίχους
Αυτό το νέο mural έρχεται να προστεθεί στη μακρά παράδοση του Banksy να χρησιμοποιεί τον δρόμο σαν καμβά και το αστικό περιβάλλον σαν μέρος της ίδιας της τέχνης. Από το κορίτσι με το μπαλόνι ως τον πρόσφυγα στον τοίχο της Καλαί, ο Banksy έχει σταθερά καταδείξει ότι η τέχνη δεν είναι προνόμιο των μουσείων, αλλά δικαίωμα όλων.
Η νέα του δημιουργία διατηρεί το χαρακτηριστικό ύφος: λιτότητα, stencil, κοινωνικός υπαινιγμός. Δεν χρειάζεται χρώμα ή περίπλοκες μορφές. Μόνο λίγα λόγια και ένα έξυπνο παιχνίδι με το φως για να δημιουργήσει μια φλόγα στο μυαλό του θεατή.
Η δύναμη της αντανάκλασης
Το έργο μπορεί να διαβαστεί ως καθρέφτης της εποχής μας. Σε μια κοινωνία που εξαντλείται στην εικόνα και στην αναγνώριση από τους άλλους, το να «είμαστε αυτό που βλέπουν σε εμάς» μοιάζει άλλοτε με όραμα και άλλοτε με παγίδα. Πού ξεκινά η προσδοκία των άλλων και που ξεκινά η αυθεντική μας ταυτότητα;
Με τον φάρο του, ο Banksy επέστρεψε εκεί που ανήκει: στον δημόσιο χώρο, με μια παρέμβαση που μιλά αθόρυβα, αλλά ηχεί δυνατά. Το νέο του έργο συνδυάζει απλότητα, συμβολισμό και τεχνική αρτιότητα, αναδεικνύοντας τη μοναδική του ικανότητα να ενώνει το χώρο με το νόημα. Με το νέο του έργο φαίνεται να μας λέει πως ίσως όλοι είμαστε μια σκιά— αλλά έχουμε τη δυνατότητα να γίνουμε φως για κάποιον. Αν μας δουν έτσι. Αν θελήσουμε να γίνουμε αυτό που φαντάζεται ο άλλος.
Ο Banksy παραμένει ένας σταθερά ανώνυμος καλλιτέχνης με παγκόσμια επιρροή. Αν και η ταυτότητά του παραμένει μυστική, η φωνή του είναι γνώριμη: ειρωνική, ευφυής, βαθιά ανθρώπινη. Όπως και το νέο έργο του στη Μασσαλία, που αποδεικνύει ότι δεν χρειάζεται θόρυβος για να ακουστείς. Αρκεί μια σκιά και ένας φάρος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Bansky new lighthouse artwork confirmed to be in Marseille, bbc.com, διαθέσιμο εδώ
