Του Κώστα Πασχάλη,
Για πολλές δεκαετίες, η πολιτική σκηνή της Γαλλίας λειτουργούσε ουσιαστικά σε πλαίσιο δικομματισμού – το κεντροδεξιό γκωλικό κόμμα (σημερινό Les Républicains) και το κεντροαριστερό Σοσιαλιστικό Κόμμα εναλλάσσονταν στην εξουσία. Αυτή η ισορροπία ανετράπη το 2017, όταν ο Εμανουέλ Μακρόν συγκρότησε το κεντρώο κίνημά του και εξελέγη πρόεδρος, αποσπώντας μεγάλο μέρος των μετριοπαθών ψηφοφόρων και στελεχών από τα παραδοσιακά κόμματα. Ο θρίαμβος του Μακρόν διέσπασε το παλαιό δίπολο: πολλοί κεντρώοι στηρίχθηκαν στο νεοσύστατο κόμμα του, ενώ οι πιο «σκληροπυρηνικοί» ψηφοφόροι στράφηκαν σε πιο ριζοσπαστικές επιλογές – τη Μαρίν Λεπέν στα δεξιά και τον Ζαν-Λυκ Μελανσόν στα αριστερά. Τα ιστορικά κόμματα περιθωριοποιήθηκαν και υπέστησαν ταπεινωτικές ήττες: στις προεδρικές εκλογές του 2022 η υποψήφια των Ρεπουμπλικανών συγκέντρωσε λιγότερο από 5% και η υποψήφια των Σοσιαλιστών μόλις 1,7%.
Σήμερα, διαφαίνονται ενδείξεις ότι το παραδοσιακό αυτό δίπολο αναβιώνει. Οι δύο πάλαι ποτέ κυρίαρχες παρατάξεις βλέπουν μια ευκαιρία να επανακτήσουν τη χαμένη επιρροή τους και να επαναφέρουν το γνώριμο σενάριο του προ Μακρόν δικομματισμού. Ο πρόεδρος Μακρόν δεν έχει δικαίωμα τρίτης θητείας, η δημοτικότητα του δικού του κόμματος (Renaissance) εμφανίζει κάμψη, ενώ η ηγέτιδα της ακροδεξιάς Μαρίν Λεπέν αποκλείστηκε από την προεδρική κούρσα του 2027 μετά την καταδίκη της για κατάχρηση κονδυλίων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, οι Les Républicains και οι Σοσιαλιστές αισιοδοξούν ότι μπορούν να ανακτήσουν τον ρόλο τους στο πολιτικό σκηνικό, προμηνύοντας μια επιστροφή σε πιο παραδοσιακές ισορροπίες στο γαλλικό πολιτικό σύστημα.
Οι Les Républicains (Κεντροδεξιά): Νέα ηγεσία και στρατηγική
Οι Ρεπουμπλικανοί πέρασαν μια περίοδο σοβαρής κρίσης μετά το σοκ της εκλογής Μακρόν. Έχοντας πέσει στο ιστορικό χαμηλό κάτω του 5% το 2022, το άλλοτε κυβερνών κόμμα της δεξιάς αγωνίστηκε να παραμείνει πολιτικό στίβο. Η επίδοσή του στις ευρωεκλογές του 2024 αποδείχθηκε απογοητευτική (μόλις πέμπτο σε ποσοστά), γεγονός που ώθησε τον τότε πρόεδρο του κόμματος Ερίκ Σιοτί σε μια αμφιλεγόμενη κίνηση: δήλωσε ότι στηρίζει μια εκλογική συμμαχία με τη Μαρίν Λεπέν και το ακροδεξιό Εθνικό Συναγερμό ενόψει των πρόωρων βουλευτικών εκλογών, σοκάροντας την πολιτική σκηνή. Η Λεπέν χαιρέτισε αυτή την ανακοίνωση ως «γενναία επιλογή», ωστόσο πολλά κορυφαία στελέχη των LR την εξέλαβαν ως προδοσία απέναντι στις αξίες της παραδοσιακής δεξιάς.
Ο Σιοτί δικαιολόγησε τη στάση του λέγοντας πως οι Ρεπουμπλικανοί, ως πέμπτο κόμμα στις ευρωκάλπες, ήταν πολύ αδύναμοι για να αντιμετωπίσουν την «απειλή για το έθνος» από την αριστερά και το κέντρο μόνοι τους. Παρ’ όλα αυτά, η πρωτοφανής αυτή στροφή προκάλεσε εσωκομματική θύελλα και τελικά οδήγησε στην απομάκρυνσή του από την ηγεσία. Τη σκυτάλη ανέλαβε ο Μπρουνό Ριτεγιό, ένας δημοφιλής αλλά σκληρής γραμμής πολιτικός, γεγονός που αναπτέρωσε το ηθικό των LR.
Μάλιστα, μετά από μια «ατυχή» απόφαση του Μακρόν να διαλύσει τη Βουλή και να προκηρύξει πρόωρες εκλογές, οι Ρεπουμπλικανοί βρέθηκαν ξανά να συμμετέχουν στην κυβέρνηση συνασπισμού, επιστρέφοντας σε θέσεις εξουσίας.
Η νέα ηγεσία ευελπιστεί να επαναπατρίσει τους κεντροδεξιούς ψηφοφόρους που είχαν φύγει προς το κόμμα του Μακρόν. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ένας υψηλόβαθμος αξιωματούχος των LR, με τον καιρό η απήχηση του Μακρόν «έχει γείρει σημαντικά προς τα δεξιά» και έτσι «αναπόφευκτα θα υπάρξει μια αναδιάταξη όπου αυτοί οι ψηφοφόροι θα επιστρέψουν (στους LR) και οι υπόλοιποι θα κατευθυνθούν πίσω στο Σοσιαλιστικό Κόμμα».
Ωστόσο, η πρόκληση για την παραδοσιακή δεξιά είναι να ξανακερδίσει και τα δικά της στελέχη που αυτονομήθηκαν την εποχή Μακρόν. Φιγούρες όπως ο πρώην πρωθυπουργός Εντουάρ Φιλίπ και ο νυν υπουργός Ζεράλ Νταρμανέν (αμφότεροι προερχόμενοι από τον χώρο των LR αλλά πλέον με προσωπικές φιλοδοξίες) ήδη προετοιμάζουν δικές τους υποψηφιότητες για το 2027. Στελέχη των Ρεπουμπλικανών προειδοποιούν ότι «δεν υπάρχει δρόμος» προς την προεδρία για προσωπικότητες σαν τον Φιλίπ ή τον Νταρμανέν «χωρίς τους Ρεπουμπλικανούς»
Οι Σοσιαλιστές (Κεντροαριστερά): Ανασύνταξη και φιλοδοξίες
Το άλλο πάλαι ποτέ κόμμα εξουσίας, το Σοσιαλιστικό Κόμμα (PS), γνώρισε εξίσου δεινή κατάρρευση τα τελευταία χρόνια. Η υποψήφιά του στις εκλογές του 2022, η τότε δήμαρχος Παρισιού Αν Ινταλγκό, συγκέντρωσε μόλις 1,7% στην προεδρική κάλπη, μια επίδοση που συμβόλιζε την αποδυνάμωση της άλλοτε κραταιάς γαλλικής κεντροαριστεράς. Στις βουλευτικές εκλογές που ακολούθησαν, οι Σοσιαλιστές αναγκάστηκαν ρεαλιστικά να συμμαχήσουν με την παράταξη του Ζαν-Λυκ Μελανσόν (La France Insoumise) και άλλες αριστερές δυνάμεις, συμμετέχοντας με βαριά καρδιά στο ευρύ μέτωπο “NUPES” (Nouvelle Union populaire écologique et sociale). Το ενιαίο παναριστερό αυτό σχήμα τελικά εξέπληξε το κατεστημένο κερδίζοντας τη λαϊκή ψήφο και αναδεικνυόμενος δεύτερη δύναμη στη Βουλή.
Καθώς το βλέμμα στρέφεται στις ευρωεκλογές και –κυρίως– στις προεδρικές εκλογές του 2027, οι Σοσιαλιστές επιχειρούν να ξαναπάρουν τα ηνία της αριστεράς. Το κόμμα παραμένει διχασμένο ως προς τη στρατηγική του: ο νυν πρώτος γραμματέας Ολιβιέ Φορ μόλις που επικράτησε στην εσωκομματική ψηφοφορία, με 50,9% έναντι 49,1% του εσωκομματικού του αντιπάλου, αναδεικνύοντας βαθιές εσωκομματικές διαφωνίες. Από τη μια πλευρά, μια μερίδα στελεχών τάσσεται υπέρ της αυτόνομης πορείας του PS και της ανάδειξης δικού του ηγέτη για την ευρύτερη κεντροαριστερά. Από την άλλη, υπάρχουν όσοι θεωρούν ότι η συμπόρευση με τον ριζοσπάστη αριστερό πόλο του Μελανσόν είναι μονόδρομος για την εκλογική επιβίωση.
Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει διάχυτη αισιοδοξία ότι το τρέχον άνοιγμα δημιουργεί «μια μοναδική ευκαιρία να ξαναχτιστεί (το κόμμα) και να ηγηθεί οποιασδήποτε μελλοντικής συμμαχίας στην αριστερά». «Θέλουμε πρώτα να αναδείξουμε έναν σοσιαλιστή υποψήφιο και μετά να στραφούμε στους συμμάχους μας στην αριστερά», δήλωσε χαρακτηριστικά ο βουλευτής του PS Ζερόμ Γκεντζί, περιγράφοντας τη φιλοδοξία του κόμματος να τεθεί επικεφαλής μιας ενιαίας προοδευτικής παράταξης. Η στρατηγική αυτή φαίνεται να αρχίζει να αποδίδει καρπούς: σε πρόσφατες δημοσκοπήσεις για τις ευρωεκλογές, ένας συνασπισμός υπό τους Σοσιαλιστές (με επικεφαλής τον ευρωβουλευτή Ραφαέλ Γκλουκσμάν) καταγράφεται στο 14%, σχεδόν ισοφαρίζοντας την κεντρώα συμμαχία του Μακρόν που υποχωρεί στο 17%.
Η υποχώρηση του κέντρου του Μακρόν
Από την άλλη πλευρά, η κεντρώα παράταξη που συγκρότησε ο Μακρόν (γνωστή πλέον ως Renaissance) δείχνει σημάδια κάμψης. Ο Γάλλος πρόεδρος κυβερνά από το 2022 με κυβέρνηση σχετικής μειοψηφίας, η οποία έχει εξασθενήσει έπειτα από απανωτές κρίσεις και κοινωνικές αναταραχές. . Η δημοφιλία του Μακρόν έχει πληγεί, ενώ ο περιορισμός των δύο προεδρικών θητειών σημαίνει ότι δεν μπορεί ο ίδιος να διεκδικήσει ξανά την προεδρία το 2027. Αυτό αφήνει το κεντρώο στρατόπεδο χωρίς ένα προφανές ηγετικό πρόσωπο για τη συνέχεια, καθώς κανένας διάδοχος με αντίστοιχη απήχηση δεν έχει αναδειχθεί μέχρι στιγμής.
Καθώς η προεδρία του Μακρόν εισέρχεται στην τελική της φάση, οι διάφορες συνιστώσες του κέντρου αναζητούν τον δρόμο τους. Ο πρώην πρωθυπουργός Εντουάρ Φιλίπ έχει ήδη ιδρύσει νέο δικό του κόμμα Horizons, ενώ και ο υπουργός Εσωτερικών Ζεράλ Νταρμανέν εξετάζει αντίστοιχη αυτόνομη πλεύση. Το αποτέλεσμα είναι ότι ο κεντρώος χώρος εμφανίζει σημάδια κατακερματισμού. Όπως σχολίασε στέλεχος των LR, «η μετατόπιση του Μακρόν προς τα δεξιά θα οδηγήσει μοιραία πολλούς από τους δεξιούς υποστηρικτές του πίσω στο παραδοσιακό τους κόμμα». Εξέλιξη που, σε συνδυασμό με την πιθανή στροφή αριστερών ψηφοφόρων πίσω στους Σοσιαλιστές, αφήνει το όλο κίνημα του κέντρου σε επισφαλή θέση.
Πολλά θα εξαρτηθούν από την ικανότητα των δύο ιστορικών κομμάτων να εκμεταλλευτούν τη συγκυρία αυτή. Θα πρέπει να πείσουν τους απογοητευμένους ψηφοφόρους ότι μπορούν να προσφέρουν σταθερότητα και αξιόπιστες λύσεις στα προβλήματα τους. Εάν το καταφέρουν, η Γαλλία ενδέχεται να επιστρέψει σε μια πιο παραδοσιακή εναλλαγή κεντροδεξιάς-κεντροαριστεράς στην εξουσία, με ό,τι σημαίνει αυτό για την πολιτική της γίγνεσθαι. Σε κάθε περίπτωση, οι επερχόμενες προεδρικές εκλογές του 2027 είναι κρίσιμες για το αν η «επιστροφή στην κανονικότητα» που ζητούν πολλοί Γάλλοι ψηφοφόροι θα γίνει πράγματι ή αν το εκλογικό σκηνικό επιφυλάσσει κι άλλες εκπλήξεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- France’s historic parties vie for return to two-party politics, Politico.eu, διαθέσιμο εδώ
- Les Républicains leader says he wants alliance with France’s far-right National Rally, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- EU elections: Poll shows far right remains well ahead in France, with Socialists on Macron’s heels, Le Monde, διαθέσιμο εδώ
- France’s Le Pen convicted of graft, barred from running for president in 2027, Reuters.com, διαθέσιμο εδώ
