Της Νικολέτας Καραθανάση,
Από τον Απρίλιο του 2023 το Σουδάν μετατρέπεται εκ νέου εμπόλεμη ζώνη εμφυλίου μεταξύ των Rapid Sudanese Forces (RSF) και των Sudanese Armed Forces (SAF), επιβεβαιώνοντας ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται. Η στρατηγική σύγκλιση των δύο δυνάμεων διακόπηκε βίαια έπειτα από δέκα έτη συνεργασίας, προκαλώντας εμφύλια σύρραξη και μία από τις πιο καταστροφικές ανθρωπιστικές κρίσεις της σύγχρονης εποχής. Αντικείμενο διαμάχης αποτελεί ο έλεγχος πλούσιων φυσικών πόρων όπως το χρυσό, καθώς και επίρρωση της επιρροής των RSF στρατιωτικά και πολιτικά, με τελικό σκοπό την ανάληψη της εξουσίας από τους τελευταίους. Ως αφορμή τέθηκε η διαφωνία μεταξύ των δύο δυνάμεων, για την διαδικασία ένταξής των RSF στον τακτικό στρατό της χώρας. Οι Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης επιδίωκαν δεκαετή διαδικασία ένταξης, τη στιγμή που οι SAF απαιτούσαν την πλήρη ένταξή τους με το πέρας δύο ετών.
Η ισχύουσα κατάσταση στο Σουδάν γίνεται ολοένα και πιο απελπιστική, με τους ημεδαπούς να βιώνουν—εκτός από τη φρίκη του πολέμου—και όλα τα άλλα τραγικά επακόλουθά του, όπως σεξουαλική βία, φτώχεια, λοιμό, ασθένειες, θάνατο. Στις Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης απευθύνονται κατηγορίες για διαπραττόμενη γενοκτονία και εγκλήματα πολέμου ενάντια στη φυλή Masalit, η οποία κάνει λόγο για επιθέσεις εθνοκαθαρτικού τέλους, που περιλαμβάνουν σφαγές και βιασμούς. Ειδικότερα, το Human Rights Watch, ταξινόμησε δηλώσεις 221 μαρτύρων, που καταδεικνύουν ότι η κατευθυνόμενη από Αραβικούς παράγοντες RSF έχει ορχηστρώσει μια δωδεκάμηνη καμπάνια εθνοτικής κάθαρσης ενάντια στο μη Αραβικό Masalit πληθυσμό στο δυτικό Darfur. Παράλληλα, η United Nations Assistant Secretary–General for Africa, Martha Ama Akyaa Pobee, απευθυνόμενη στο Security Council δήλωσε ότι: «οι εχθροπραξίες έχουν ενταθεί και το Σουδάν αντιμετωπίζει μία σύγκλιση συνεχούς επιδείνωσης ανθρωπιστικής συμφοράς και καταστροφικής κρίσης ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
Είναι πλέον γεγονός ότι η συνεχόμενη σεξουαλική βία, σε συνάρτηση με τα βασανιστήρια, τις αυθαίρετες δολοφονίες, τους εκβιασμούς και τη στοχοποίηση συγκεκριμένων εθνοτικών ομάδων, συνιστούν έγκλημα πολέμου και τέλεση γενοκτονίας. Η σεξουαλική βία κατά των κοριτσιών και γυναικών στο Darfur έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις, όσον αφορά στη συχνότητα, τη βιαιότητα, τη μεγέθυνση του ηλικιακού εύρους, το σκοπό τον οποίο επιτελεί και το αντίκτυπο που αφήνει. Οι τόσο ευρείας κλίμακας σεξουαλικές επιθέσεις που βιώνουν οι γυναίκες, κυρίως μειονοτικών ομάδων, χρησιμοποιούνται από τους RSF ως εργαλείο πολέμου και μέσο πίεσης και εκβιασμού, αφού η κατάσταση αυτή χρήζει άμεσης παρέμβασης, δεδομένων των ολέθριων συνεπειών που επιφέρει. Η ανύπαρκτη ιατρική και ψυχολογική υποστήριξη, οι μηδαμινές δυνατότητες για αντισύλληψη και ασφαλή άμβλωση, ανεβάζουν προς τα πάνω τον αριθμό των λοιμώξεων, ανεπιθύμητων κυοφορήσεων και θανάτων, όπως καταγγέλλει το UN News. Αναμφισβήτα, συντηρούν και θρέφουν έναν ατέρμονο κύκλο βίας.
Παρά τις κατηγορίες που απευθύνονται αποκλειστικά και μόνο στους Rapid Sudanese Forces, η Martha Ama Akyaa Pobee ανέφερε, επίσης, στο Security Council ότι: «η σεξουαλική και έμφυλη βία συνεχίζεται με κατηγορίες για σεξουαλική βία από το προσωπικό των RSF, που εμπλέκουν, αυτή την φορά τις Ένοπλες Δυνάμεις του Σουδάν (SAF)». Οι αλληλοκατηγορίες εξαπολύονται την στιγμή που σύμφωνα με το UN Women, 12 εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται αυτή τηνστιγμή σε κίνδυνο λόγω φύλου, ενώ το 54 τοις εκατό αφορά εκτοπισμένες γυναίκες και κορίτσια. Συγκεκριμένα, ο οργανισμός του ΟΗΕ για τις Γυναίκες αναφέρει ότι, από τον Δεκέμβριο του 2023, τα ποσοστά σεξουαλικής βίας έχουν αυξηθεί κατά 288 τοις εκατό, ενώ το ποσοστό των επιζησάντων που αναζητά βοήθεια δε ξεπερνά το 10 τοις εκατό. Παράλληλα, η Ομάδα Ειδικών Αποστολών του ΟΗΕ, αποκαλύπτει ότι το πλαίσιο των γυναικών που βιάζονται καλύπτει τις ηλικίες από 7 έως 75, αριθμοί που σοκάρουν και προκαλούν ρίγη.
Πληθώρα Διεθνών Οργανισμών αντιδρούν, στηλιτεύουν και κατακρίνουν την υπερμεγέθη ανθρωπιστική κρίση στο Σουδάν, εστιάζοντας στα σεξουαλικά εγκλήματα που διαπράττονται κατά των γυναικών. Η UNISEF αναγνωρίζει την στρατηγική βιασμού ως όπλο πολέμου, αφού η συστηματικότητα και η εκπόνηση της προσιδιάζει σε τακτικές πολέμου, με σεξουαλικές επιθέσεις κατά τη διάρκεια επιθέσεων σε πόλεις, κατά τη διάρκεια της φυγής από αυτές, όταν οι γυναίκες κρατούνται όμηροι από άνδρες, όταν δουλεύουν, όταν βρίσκονται σε αναζήτηση τροφής και νερού. Η UNISEF επισημαίνει ότι μια σεξουαλική επίθεση δεν είναι απαραίτητο να θυματοποιεί μονάχα γυναίκες, αλλά και άνδρες και παιδιά. Συγκεκριμένα, σε διάστημα ενός μήνα, από το Δεκέμβριο του 2024 έως τον Ιανουάριο του 2025, ο Οργανισμός αυτός του ΟΗΕ που προσανατολίζεται αποκλειστικά στα παιδιά, κατέγραψε 221 περιπτώσεις βιασμού παιδιών, με 16 από αυτές να αφορούν παιδιά κάτω των πέντε ετών, ή ακόμα και βρέφη.
Σύμφωνα με το UN Women, που επιβεβαιώνει τα παραπάνω στοιχεία, είναι απαραίτητη η επείγουσα παύση της σεξουαλικής κακοποίησης και η ενεργοποίηση υποδομών παροχής ιατρικής και ψυχολογικής περίθαλψης και υποστήριξης. Υποστηρίζει την αποκατάσταση της ειρήνης και την απονομή της δικαιοσύνης, ενώ τονίζει την ανάγκη νομικής αρωγής. Παράλληλα, κρίνει επιτακτική την αυξημένη χρηματοδότηση, ειδικότερα σε τοπικές οργανώσεις διοικούμενες από γυναίκες, που τώρα λαμβάνουν λιγότερο από 2 τοις εκατό των πόρων του Ανθρωπιστικού Ταμείου του Σουδάν.
Η Ειδική Ομάδα του ΟΗΕ για το Σουδάν (Independent International Finding- Mission on Sudan), της οποίας επικεφαλής είναι ο Mohamed Chande Othman, διαπιστώνει και αυτή εκτεταμένη σεξουαλική βία και στρατηγική τρομοκράτηση, ενώ κάνει λόγω ανοικτά για την περίπτωση οι ενέργειες αυτές να συνιστούν εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας καθώς περιλαμβάνουν βασανιστήρια, βιασμούς και σεξουαλικές επιθέσεις, δουλεία και διωγμούς βάσει εθνότητας και φύλου.
Επίσης, τίθεται το ζήτημα γενοκτονίας και πολλοί οργανισμοί αλλά και μεμονωμένα άτομα έχουν υποστηρίξει αυτή τη θεώρηση. Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, ως γενοκτονία, ορίζεται το έγκλημα που διαπράττεται με πρόθεση να καταστρέψει εν όλω ή εν μέρει μια εθνική, εθνοτική, φυλετική ή θρησκευτική ομάδα ως τέτοια. Η γενοκτονία αναγνωρίζεται ως έγκλημα του Διεθνούς Δικαίου από την Σύμβαση για την Πρόληψη και την Καταστολή του Εγκλήματος της Γενοκτονίας του 1948. Ο όρος γενοκτονία περιλαμβάνει στον ορισμό του τις ακόλουθες πέντε συγκεκριμένες πράξεις: α) φόνος μελών ομάδας, β) πρόκληση σοβαρής σωματικής ή ψυχικής βλάβης σε μέλη της ομάδας, γ) σκόπιμη επιβολή συνθηκών ζωής που υπολογίζονται να οδηγήσουν στη φυσική καταστροφή της ομάδας, εν όλω ή εν μέρει, δ) επιβολή μέτρων που αποσκοπούν στην αποτροπή γεννήσεως εντός της ομάδας, ε) βίαιη μεταφορά των παιδιών της ομάδας σε άλλη ομάδα. Απαραίτητο είναι να συντρέχει εδώ dolus specialis (ειδικός δόλος), δηλαδή οι πράξεις αυτές να διαπράττονται με πρόθεση να καταστραφεί όλη η ομάδα, και όχι μεμονωμένα μέλη της.
Οι Διεθνείς φορείς που ονομάζουν την κατάσταση στο Σουδάν γενοκτονία βασίζονται σε συγκεκριμένα στοιχεία που οδηγούν σε αυτό το συμπέρασμα, όπως το γεγονός ότι όπως έχει ήδη γίνει σαφές, κάνουμε λόγο για στρατηγική βιασμού ως όπλο πολέμου. Από την άλλη, ενέχεται και το στοιχείο της εθνοκάθαρσης, εφόσον στοχοποιείται απροκάλυπτα η φυλή Masalit στο Δυτικό Darfur, με μαρτυρίες θυμάτων να αναφέρουν ότι οι επιτιθέμενοι φώναζαν κατά την διάρκεια των επιθέσεων «θα σας κάνουμε να γεννήσετε Άραβες», επιβεβαιώνοντας έτσι την πρόθεση αφανισμού μιας ολόκληρης μη Αραβικής φυλής. Ταυτόχρονα, η αναγνώριση γενοκτονία απολαμβάνει και διεθνούς αναγνώρισης, αφού οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, έχουν επίσημα χαρακτηρίσει τις ενέργειες των RSF ως γενοκτονία, και μάλιστα, έχουν επιβάλλει κυρώσεις στον ηγέτη της ομάδας για γενοκτονία και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.
Όμως, είτε στοιχειοθετείται γενοκτονία, είτε όχι, οι παραβάσεις του Διεθνούς και Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου είναι καταφανείς και η κατάσταση χρήζει άμεσης αντιμετώπισης, προκειμένου να αποφευχθεί ο αφανισμός μιας ολόκληρης εθνοτικής ομάδας και οι άνθρωποι του Σουδάν να αποκτήσουν ελευθερία, ισότητα, δικαιοσύνη, ζωή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Children ‘piled up and shot’: new details emerge of ethnic cleansing in Darfur, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
-
RSF committing widespread sexual violence, amounting to war crimes: UN, Sudan Tribune, διαθέσιμο εδώ
-
Alarming 288 per cent rise in demand for gender-based violence services in the last 12 months in Sudan, UN Women, διαθέσιμο εδώ
-
UNICEF says 12 million at risk of sexual violence as Sudan crisis deepens, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
