Μεξικό: Για πρώτη φορά οι δικαστές εκλέγονται από το λαό

Της Αναστασίας Σιαμίδη,

Μια ιστορική αλλαγή στο Μεξικό καταγράφτηκε την 1^η Ιουνίου 2025, ημέρα καμπής στην πολιτική ιστορία του Μεξικού. Το Κογκρέσο φέρνει ριζικό μετασχηματισμό στο σύστημα δικαιοσύνης, καθώς για πρώτη φορά οι δικαστές θα εκλέγονται από το λαό. Η συνταγματική μεταρρύθμιση που προωθήθηκε από την απερχόμενη κυβέρνηση του προέδρου Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ και τη διάδοχό του Κλαούντια Σέινμπαουμ εγκρίθηκε με ευρεία πλειοψηφία στο κοινοβούλιο και θα τεθεί σε εφαρμογή από το 2026. Έπειτα από έντονες πολιτικές διαβουλεύσεις και δημόσιο διάλογο, η μεταρρύθμιση αυτή σηματοδοτεί μια νέα εποχή για τη Μεξικανική δικαιοσύνη και τη δημοκρατία. Χαρακτηριστικά αναφέρει το Reutersm πως η μεταρρύθμιση αφορά 2.600 δικαστές και ανώτατους δικαστές και των εννέα δικαστών του Ανώτατου Δικαστηρίου.

Μέχρι πρότινος, οι δικαστές του Ανώτατου Δικαστηρίου στο Μεξικό διορίζονταν από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και επικυρώνονταν από τη Γερμανία. Το σύστημα αυτό είχε επανειλημμένα επικριθεί για την έλλειψη διαφάνειας και για την πιθανότητα πολιτικών παρεμβάσεων. Με τη νέα συνταγματική μεταρρύθμιση, οι πολίτες αποκτούν απευθείας λόγο στην επιλογή των προσώπων που θα αποδίδουν τη δικαιοσύνη στο ανώτατο επίπεδο. Οι ανώτατοι δικαστές, καθώς και οι επικεφαλής των ομοσπονδιακών δικαστηρίων, δε θα διορίζονται πλέον από το Κογκρέσο ή την εκτελεστική εξουσία, αλλά θα εκλέγονται με καθολική ψηφοφορία όπως οι πολιτικοί εκπρόσωποι.

Το νέο σύστημα παρουσιάζεται από την κυβέρνηση ως μέσο ενίσχυσης της διαφάνειας και της δημοκρατικής νομιμοποίησης της Δικαιοσύνης, με στόχο να καταπολεμηθεί η διαφθορά και η εξάρτηση των δικαστών από πολιτικά ή οικονομικά συμφέροντα. Οι υποστηριχτές της Κλαούντια Σέινμπαουμ και του προκατόχου, Λόπεζ Ομπραδόρ, υποστηρίζουν ότι με τις εκλογές θα εκδιωχθεί η διαφθορά καθώς και το κατεστημένο που ελέγχει τη δικαιοσύνη, δίνοντας τη δυνατότητα στο λαό να αποφασίσει για την εκλογή του Δικαστή. Με την άμεση συμμετοχή του λαού, θεωρούν ότι θα ενισχυθεί η λογοδοσία και η διαφάνεια στη δικαστική εξουσία.

Ωστόσο, η απόφαση έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις στους νομικούς κύκλους, στους διεθνείς οργανισμούς και στα μέλη της αντιπολίτευσης, που προειδοποιούν για κίνδυνο λαϊκισμού και χειραγώγησης της δικαιοσύνης μέσω των εκλογών. Πολλοί εκφράζουν το φόβο ότι οι δικαστές θα αναγκαστούν να υιοθετήσουν προεκλογικές τακτικές, θέτοντας σε δεύτερη μοίρα την ανεξαρτησία τους και την ορθολογική εφαρμογή του νόμου.

Παρά τις αντιδράσεις, η κυβέρνηση υπερασπίζεται την απόφαση ως απαραίτητη για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών στη Δικαιοσύνη, ειδικά σε μια χώρα με βαθύ ιστορικό διαφθοράς και ατιμωρησίας.

Η εφαρμογή της νέας διαδικασίας αναμένεται να ξεκινήσει από τις επόμενες γενικές εκλογές. Οι υποψήφιοι δικαστές επιβάλλεται να πληρούν αυστηρά κριτήρια επαγγελματικής επάρκειας και να συμμετέχουν σε δημόσιες ακροάσεις πριν τεθούν στη λαϊκή κρίση. Αναμένεται να διαμορφωθεί ειδική ανεξάρτητη επιτροπή που θα εποπτεύει την τήρηση της διαδικασίας. Η επιτυχία της μεταρρύθμισης θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητα του κράτους να διαφυλάξει την ανεξαρτησία των υποψηφίων και να αποτρέψει φαινόμενα είτε λαϊκισμού, είτε χρηματισμού.

Το βήμα του Μεξικού παρακολουθείται στενά από νομικούς και πολιτικούς κύκλους διεθνώς. Το Μεξικό γίνεται μαζί με τη Βολιβία, από τις λίγες χώρες στον παγκόσμιο χάρτη που πραγματοποιούν εθνικές εκλογές για δικαστικούς σε ανώτατο επίπεδο. Αν και σε πολιτειακό επίπεδο, σε ορισμένες πολιτείες των ΗΠΑ ισχύει ένα παρόμοιο μοντέλο για τοπικούς δικαστές, καθώς και στην Ελβετία σε τοπικό επίπεδο. Είναι η πρώτη φορά που μια μεγάλη χώρα της Λατινικής Αμερικής επιχειρεί την εφαρμογή μοντέλου εκλογής δικαστών από το λαό σε ανώτατο θεσμικό επίπεδο. Το Μεξικό με την εισαγωγή της συγκεκριμένης διαδικασίας εκλογής δικαστών, ανοίγει μια νέα και αμφιλεγόμενη σελίδα για τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου.

Το ερώτημα που παραμένει ανοιχτό να απαντηθεί, είναι το κατά πόσο η λαϊκή εκλογή των δικαστών θα ενισχύσει πράγματι την εμπιστοσύνη των πολιτών στη Δικαιοσύνη ή αν θα ανοιχτεί δρόμος για νέες μορφές πολιτικής χειραγώγησης.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ 

• Μεξικό: Όλοι οι δικαστές της χώρας θα εκλέγονται σύμφωνα με επερχόμενη συνταγματική τροποποίηση, Liberal, διαθέσιμο εδώ 

• Μεξικό: Η καθολική εκλογή όλων των δικαστών απο τους πολίτες πραγματοποιήθηκε με «πλήρη επιτυχία», Business News, διαθέσιμο εδώ 

• Εκλογές στο Μεξικό για την ανάδειξη δικαστών σε όλη τη χώρα, Πρώτο Θέμα, διαθέσιμο εδώ