Της Μελίνας Μυλωνογιάννη,
Η υποκειμενική ταυτότητα των ενδίκων μέσων αφορά την έννοια του «αυτού» διαδίκου. Ο κανόνας της άπαξ άσκησης του ενδίκου μέσου εφαρμόζεται, όταν ο ίδιος διάδικος ασκεί το πρώτο και το δεύτερο ένδικο μέσο κατά της ίδιας απόφασης, και όχι όταν ο άλλος διάδικος άσκησε το πρώτο και άλλος το δεύτερο ένδικο μέσο κατά της ίδιας απόφασης. Όσον αφορά στη διευκρίνιση της έννοιας του «αυτού» διαδίκου, παρατηρείται ότι η διευκρίνιση του όρου πρέπει να γίνει με τον ίδιο τρόπο που γίνεται και η διευκρίνιση της έννοιας της «αυτής» απόφασης. Δηλαδή, ως «αυτός» διάδικος που άσκησε το ίδιο ένδικο μέσο κατά της ίδιας απόφασης, νοείται ο διάδικος ο οποίος φέρει τα ίδια ατομικά και γνωρίσματα και στοιχεία (όνομα, επώνυμο, πατρώνυμο, αριθμός ταυτότητας κ.λπ.) με το διάδικο ο οποίος άσκησε πρώτος το αντίστοιχο ένδικο μέσο.
Η ταυτότητα αυτή του διαδίκου θα προκύπτει, μάλιστα, από το δικόγραφο στο οποίο πρέπει πάντα να αναγράφεται το όνομα, το επώνυμο, το όνομα πατρός, η κατοικίας καθενός από τους διαδίκους και των νόμιμων αντιπροσώπων τους —όσον αφορά στα νομικά πρόσωπα, για αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνεται στο δικόγραφο η επωνυμία και η έδρα τους—, η διεύθυνση του διενεργούντος, τη δικαστική πράξη καθώς και του νόμιμο αντιπροσώπου και του δικαστικού πληρεξουσίου του, η υπογραφή κάποιου εκ των προαναφερθέντων και στις περιπτώσεις στις οποίες είναι υποχρεωτική η παράσταση με δικηγόρο, η υπογραφή αυτού.
Όσον αφορά στην ταυτότητα των διαδίκων και της προσβαλλόμενης απόφασης, χαρακτηριστική είναι η υπ’ αριθμ. 6931/2008 απόφαση του Εφετείου Αθηνών (ΝΟΜΟΣ), η οποία υπαγορεύει ότι κατά την έννοια της διατάξεως του άρθρου 514 ΚΠολΔ, η απαγόρευση της ασκήσεως δεύτερης εφέσεως υφίσταται τις περιπτώσεις εκείνες που και στις δύο εφέσεις υπάρχει ταυτότητα διαδίκων και προσβαλλόμενης αποφάσεως, και ως εκ τούτου περιλαμβάνεται στην υποκειμενική ταυτότητα του ενδίκου μέσου. Παρόλο που η διάταξη αναφέρεται μόνο στον εκκαλούντα, είναι προφανές ότι περιλαμβάνει και τον εφεσίβλητο, γιατί μόνο όταν υπάρχει ενεργητική και παθητική ταυτότητα διαδίκων, εκπληρώνεται ο επιδιωκόμενος σκοπός της διατάξεως και δικαιολογείται η σχετική απαγόρευση (ΑΠ 832/2007, ΑΠ 325/2002, ΝΟΜΟΣ). Μέσω της διάταξης αυτής, η οποία αποσκοπεί στην απαγόρευση της επανειλημμένης χρήσεως της εφέσεως κατά της ίδιας αποφάσεως, συνάγεται ότι είναι αδιάφορο αν με τις εφέσεις, προηγούμενη και μεταγενέστερη, πλήττονται διαφορετικά κεφάλαια της αποφάσεως.
Η απαγόρευση, όμως, αυτή δεν περιλαμβάνει και τη διαδοχική άσκηση περισσοτέρων εφέσεων κατά της ίδιας μεν αποφάσεως, οι οποίες όμως στρέφονται κατ’ άλλων διαδίκων, που δεν περιελήφθησαν στην προηγούμενη έφεση. Σε αυτήν την περίπτωση, οι επόμενες της πρώτης εφέσεως είναι απαράδεκτες μόνο κατά το μέρος που στρέφονται κατά των ίδιων εφεσιβλήτων, όχι, όμως, και κατά των άλλων οι οποίοι περιλαμβάνονται μόνο στη δεύτερη έφεση και όχι στην πρώτη που ασκήθηκε. Ως κεφάλαια, με την έννοια της ανωτέρω διατάξεως, νοούνται οι οριστικές διατάξεις της πρωτόδικης απόφασης που ανάγονται σε αυτοτελείς αιτήσεις για παροχή έννομης προστασίας (ΑΠ 214/2000, ΑΠ 653/2001, ΝΟΜΟS).
Μάλιστα, η υπ’ αριθμ. 681/2008 (ΝΟΜΟΣ) απόφαση του Εφετείου Αθηνών υπαγορεύει ότι παρόλο που η δεύτερη έφεση απορρίπτεται και αυτεπαγγέλτως ως απαράδεκτη (άρθρο 514 και 532 ΚΠολΔ) μπορεί, εντούτοις, να ισχύσει ως δικόγραφο προσθέτων λόγων εφέσεως, αν αναφέρεται στα κεφάλαια της αποφάσεως που έχουν προσβληθεί με την πρώτη έφεση ή σε εκείνα που αναγκαία συνέχονται με αυτά. Επιπλέον, μπορεί να ισχύσει ως αντέφεση, σε περίπτωση που έχουν ασκηθεί από τους διαδίκους αντίθετες εφέσεις και η δεύτερη έφεση του ενός από αυτούς αναφέρεται στα κεφάλαια της αποφάσεως που προσβάλλονται, με την έφεση του αντιδίκου ή σε κεφάλαια που αναγκαία συνέχονται με αυτά.
Για να ισχύσει, όμως, η δεύτερη έφεση ως αντέφεση ή ως δικόγραφο προσθέτων λόγων, πέρα από την κατάθεση, απαιτείται και κοινοποίηση της έφεσης τριάντα ημέρες πριν από τη συζήτηση της πρώτης εφέσεως ή της εφέσεως του αντιδίκου αντιστοίχως. Αν, όμως, η δικάσιμος που ορίστηκε αρχικώς για την πρώτη έφεση ή για την έφεση του αντιδίκου, αναβληθεί ή ματαιωθεί, η δεύτερη έφεση μπορεί να ισχύσει ως δικόγραφο προσθέτων λόγων ή ως αντέφεση, εφόσον κοινοποιήθηκε στον αντίδικο τριάντα ημέρες πριν από τη νέα δικάσιμο.
Η λειτουργία της υποκειμενικής ταυτότητας στο πλαίσιο του ένδικου μέσου της έφεσης έχει καθοριστική σημασία για την τήρηση της αρχής της άπαξ άσκησης του ενδίκου μέσου κατά της ίδιας απόφασης. Η έννοια του «αυτού» διαδίκου ερμηνεύεται περιοριστικά, ώστε να αποτρέπεται η κατάχρηση της έννομης προστασίας μέσω επανειλημμένων προσβολών της ίδιας απόφασης από τον ίδιο δικαιούχο του ενδίκου μέσου. Η ταύτιση του διαδίκου προσδιορίζεται από τα προσωπικά του στοιχεία, τα οποία αποτυπώνονται στο δικόγραφο και επιτρέπουν τη βεβαίωση της υποκειμενικής ταυτότητας (όνομα, επώνυμο, πατρώνυμο, ταυτότητα, κ.λπ.).
Η νομολογία, όπως η απόφαση 6931/2008 του Εφετείου Αθηνών, έχει καταστήσει σαφές ότι η απαγόρευση δεύτερης έφεσης ισχύει μόνο όταν υφίσταται τόσο υποκειμενική όσο και αντικειμενική ταυτότητα (ίδιοι διάδικοι, ίδια προσβαλλόμενη απόφαση). Αντιθέτως, δεν αποκλείεται η διαδοχική άσκηση εφέσεων όταν στρέφονται κατά διαφορετικών διαδίκων. Η έννοια της υποκειμενικής ταυτότητας διασφαλίζει την οικονομία της δίκης, την ασφάλεια δικαίου και την αποτροπή της καταχρηστικής πρακτικής της πολλαπλής άσκησης ενδίκων μέσων από το ίδιο πρόσωπο, ενώ διατηρεί ταυτόχρονα τη δυνατότητα των διαδίκων να ασκούν τα δικονομικά τους δικαιώματα εντός σαφώς καθορισμένων ορίων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κλαμαρής Νικόλαος (1981), Ο κανών της άπαξ μόνον ασκήσεως των ενδίκων μέσων, εκδ. Σάκκουλας
- Σαμουήλ Σαμουήλ, Η έφεση, 3η έκδοση, Αυτοέκδοση
