Tης Σταυρούλας Κυριάκου,
Τι είναι τα γονίδια BRCA1, BRCA2;
Τα γονίδια που σχετίζονται με τον καρκίνο του μαστού BRCA1 και BRCA2 είναι ογκοκατασταλτικά γονίδια, οι μεταλλάξεις των οποίων αυξάνουν σημαντικά την πιθανότητα ανάπτυξης συγκεκριμένων τύπων επιθηλιακών κακοηθειών, δηλαδή καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών. Ονομάζονται ογκοκατασταλτικά διότι επιδρούν κατασταλτικά προφανώς στις διαδικασίες επιδιόρθωσης του DNA. Σήμερα, έχουν εντοπιστεί εκατοντάδες μεταλλάξεις σε αυτά τα γονίδια, ενώ οι λειτουργικές ανεπάρκειες που οφείλονται στις μεταλλάξεις αυτές επηρεάζουν αρνητικά την επιδιόρθωση του DNA, προκαλώντας ανωμαλίες στη σύνθεσή του.
Επιδημιολογικά στοιχεία
Μία στις 8 γυναίκες (12,5%) στις Ηνωμένες Πολιτείες θα αναπτύξει καρκίνο του μαστού καθ΄ όλη τη διάρκεια της ζωής της. Γενετικοί ή κληρονομικοί παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων του προκείμενου τύπου μεταλλάξεων, έχουν βρεθεί ότι ευθύνονται για το 5%-10% των περιπτώσεων καρκίνου μαστού συνολικά. Το κληρονομικό σύνδρομο καρκίνου του μαστού και των ωοθηκών λόγω της μετάλλαξης αυτής κληρονομείται με αυτοσωμικό επικρατή τρόπο και αποτελεί περίπου το ήμισυ των περιπτώσεων καρκίνου που σχετίζεται με κληρονομικό γενετικό κίνδυνο.
Παθοφυσιολογία της νόσου
Τα ογκοκατασταλτικά γονίδια είναι αναπόσπαστα για τον έλεγχο της φυσιολογικής ανάπτυξης των ιστών. Κωδικοποιούν πρωτεΐνες που λειτουργούν για τον περιορισμό του ανεξέλεγκτου κυτταρικού πολλαπλασιασμού. Εάν τα συγκεκριμένα γονίδια απενεργοποιηθούν από σημειακή μετάλλαξη, διαγραφή ή απώλεια έκφρασης δεν υπάρχει πλέον κανένας περιορισμός στην ανάπτυξη των ιστών. Οι τελευταίες μεταλλάξεις που εντοπίστηκαν είναι βλαστικής στοιβάδας, στις οποίες υπάρχει πολύ υψηλή διεισδυτικότητα.
Πότε πρέπει να γίνει προληπτικός έλεγχος;
Κριτήρια για την εξέταση ατόμων χωρίς προσωπικό ιστορικό καρκίνου του μαστού αποτελούν ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα, σύμφωνα πάντα με την Οδηγία Συναίνεσης για τις Κληρονομικές Γενετικές Εξετάσεις του NCCN και της Αμερικανικής Εταιρείας Χειρουργών Μαστού:
- Συγγενής πρώτου ή δεύτερου βαθμού με ηλικία έναρξης καρκίνου του μαστού μικρότερη ή ίση των 45 ετών
- Δύο ή περισσότεροι πρωτοπαθείς καρκίνοι του μαστού σε ένα μόνο μέλος της οικογένειας
- Δύο ή περισσότεροι συγγενείς από την ίδια πλευρά της οικογένειας με καρκίνο του μαστού ή του παγκρέατος
- Οικογενειακό ή προσωπικό ιστορικό καρκίνου των ωοθηκών, των σαλπίγγων ή του πρωτοπαθούς περιτοναίου
- Καρκίνος του μαστού στους άντρες
- Γνωστός φορέας μετάλλαξης στην οικογένεια
Εκτός από τα παραπάνω κριτήρια, κριτήρια αξιολόγησης κινδύνου όπως τα BRCAPRO, BOADICEA, Penn II και IBIS μπορούν, επίσης, να αξιοποιηθούν για να προσδιοριστεί εάν μία ασθενής διατρέχει αυξημένο κίνδυνο να φέρει μεταλλάξεις BRCA και ως εκ τούτου, να υποδείξει την ανάγκη για γενετικό έλεγχο όπως και παραπομπή σε γενετικό σύμβουλο ή χειρουργό μαστού.
Ποια είναι τα συμπτώματα της νόσου;
Κάποια από τα συμπτώματα που χαρακτηρίζουν τον καρκίνο του μαστού είναι:
- Εξόγκωμα ή σκλήρυνση στην περιοχή του μαστού ή και της μασχάλης (ψηλαφητό ανώδυνο ογκίδιο ή μάζα)
- Διόγκωση λεμφαδένων στην περιοχή της μασχάλης
- Έκκριση υγρών από τη θηλή
- Εισολκή δέρματος ή της θηλής προς το εσωτερικό του μαστού
- Ερυθρότητα, ευαισθησία ή πόνοι στο στήθος (σε περίπτωση φλεγμονώδους καρκίνου)
- Δέρμα μαστού «δίκην φλοιού πορτοκαλιού»
- Ασσυμετρία μαστών
Πώς γίνεται η διάγνωση της νόσου;
Είναι γνωστό πλέον ότι ο καρκίνος του μαστού δεν προλαμβάνεται πρωτογενώς ακόμη, αλλά δευτερογενώς με έγκαιρη διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία. Η διαγνωστική διαδικασία συνήθως ξεκινάει μετά τον εντοπισμό μίας μάζας στον μαστό ύστερα από ψηλάφηση, μαστογραφία ή υπέρηχο ενώ στη συνέχεια ακολουθούν συμπληρωματικές εξετάσεις.
Υπάρχουν 4 διαγνωστικοί έλεγχοι:
- Κυτταρολογική βιοψία
- Ιστολογική βιοψία
- Στερεοτακτική βιοψία
- Ανοικτή χειρουργική βιοψία
Συμπέρασμα
Οι γυναίκες που είναι φορείς των μεταλλάξεων των γονιδίων BRCA1, BRCA2 διατρέχουν υψηλό κίνδυνο για διάφορους τύπους καρκίνου συμπεριλαμβανομένων του μαστού, των ωοθηκών, του παχέος εντέρου, του στομάχου, του παγκρέατος και της χοληδόχου κύστης. Επειδή η τεχνολογική πρόοδος έχει καταστήσει την ταυτοποίηση αυτών των γονιδιακών μεταλλάξεων οικονομικά αποδοτική, ο στόχος είναι να εντοπιστούν οι γυναίκες που διατρέχουν κίνδυνο. Η θεραπεία πρέπει να είναι εξατομικευμένη και απαιτείται μια διεπιστημονική ομάδα που θα είναι κάθε λεπτό στο πλευρό των ασθενών. Τέλος, στον ασθενή επιβάλλεται να παρέχονται όλες οι πρόσφατες πληροφορίες και οι επιλογές θεραπείας. Η απόφασή του οφείλει να είναι προσωπική και χωρίς καμία δέουσα πίεση από τους κλινικούς ιατρούς για την επίτευξη των βέλτιστων αποτελεσμάτων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- BRCA1 and BRCA2 Mutations, National Library of Medicine, διαθέσιμο εδώ
- High prevalence of deleterious BRCA1 and BRCA2 germline mutations in arab breast and ovarian cancer patients, Springer Nature, διαθέσιμο εδώ
